Η απόφαση των ΗΠΑ να αποστείλουν δύο πολεμικά πλοία μέσω των τουρκικών στενών προκάλεσε θυμό από τη Ρωσία και μπορεί να προκαλέσει μια νέα αντιπαράθεση με την Τουρκία, εν μέσω συζητήσεων για πιθανή αναθεώρηση της Σύμβασης του Μοντρέ.
Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας, η Τουρκία έχει την εξουσία να ελέγχει τα στενά της στο Βόσπορο και τα Δαρδανέλια, συμπεριλαμβανομένης της διέλευσης, της χωρητικότητας και της διάρκειας παραμονής ξένων πολεμικών πλοίων.
Σύμφωνα με τη σύμβαση, η Ουάσινγκτον ενημέρωσε την Άγκυρα για τη μελλοντική της ανάπτυξη σκαφών στη Μαύρη Θάλασσα στις 9 Απριλίου, 15 ημέρες πριν το πράξει, σε μια κίνηση υποστήριξης της Ουκρανίας κατά της αύξησης της ρωσικής δραστηριότητας στα ανατολικά σύνορα της χώρας. Τα πολεμικά πλοία αναμένεται να παραμείνουν στην περιοχή μέχρι τις 4 Μαΐου.
«Ανησυχούμε για την πρόσφατη κλιμάκωση της ρωσικής επιθετικότητας στην ανατολική Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένων των αξιόπιστων αναφορών σχετικά με τις κινήσεις των ρωσικών στρατευμάτων στα σύνορα της Ουκρανίας και την κατεχόμενη Κριμαία», δήλωσε ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ Ned Price την περασμένη εβδομάδα.
Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Βόλοτυρ Ζελένσκι επισκέφθηκε την Κωνσταντινούπολη το Σάββατο για να παρευρεθεί στην ένατη συνεδρίαση υψηλού επιπέδου στρατηγικού συμβουλίου μεταξύ των δύο χωρών. Τουρκία και Ουκρανία αύξησαν την αμυντική συνεργασία τους τα τελευταία χρόνια, με την Ουκρανία να αγοράζει μη επανδρωμένα αεροσκάφη μάχης και σταθμούς ελέγχου εδάφους από την Τουρκία.
Ωστόσο, το πέρασμα των αμερικανικών πολεμικών πλοίων και η επίσκεψη του Ζελένσκι προκάλεσαν αρνητική αντίδραση από τη Μόσχα. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν πραγματοποίησε ένα τηλεφώνημα στον Τούρκο ομόλογό του, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, για να συζητήσει τις εξελίξεις στην Ουκρανία.
Μια ανακοίνωση που εκδόθηκε από το Κρεμλίνο αποκάλυψε ότι ο Πούτιν στην επικοινωνία που είχε με τον Ερντογάν , τόνισε τη σημασία της διατήρησης του σημερινού καθεστώτος της Σύμβασης του Μοντρέ, και ότι κατηγόρησε την Ουκρανία για τη διεξαγωγή «επικίνδυνων και προκλητικών δραστηριοτήτων» στην ανατολική περιοχή Ντόμπας.
Η παρουσία των δύο πολεμικών πλοίων των ΗΠΑ ενδέχεται να κλιμακώσει τις εντάσεις στην περιοχή, λένε οι ειδικοί.
Ο Aydin Sezer, ειδικός στις σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας, δήλωσε στην Arab News: "Η κυβέρνηση Μπάιντεν κατέστησε ξεκάθαρη την πολιτική της στη Ρωσία, ότι θέλει να συγκρατήσει την Τουρκία εντός του ΝΑΤΟ, ενοποιώντας τη συμμαχία εναντίον της Ρωσίας, και να αποκαταστήσει τους διατλαντικούς δεσμούς που υπονομεύτηκαν κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης από τον προκάτοχό του Τράμπ
«Κατά τη διάρκεια της τηλεφωνικής κλήσης της Παρασκευής, ο Πούτιν υπενθύμισε στον Ερντογάν τις διμερείς δεσμεύσεις στην περιοχή Idlib που κατέχουν οι τουρκόφιλοι μισθοφόροι και τα προηγούμενα πρωτόκολλα συνεργασίας. Εμπάργκο του τουρισμού είναι ένα επίσης σημαντικό θέμα, καθώς η ρωσική πλευρά γνωρίζει ότι είναι το αδύνατο σημείο της Τουρκίας », πρόσθεσε ο Sezer.
Η Τουρκία, η οποία βασίζεται στον τουρισμό, ήταν ο δημοφιλέστερος προορισμός διακοπών για τους Ρώσους τουρίστες πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας της νόσου του Covid, με πάνω από 6,7 εκατομμύρια να επισκέπτονται τη χώρα το 2019. Η πανδημία διέκοψε σοβαρά τον παγκόσμιο τουρισμό και τη Δευτέρα η Ρωσία ανακοίνωσε ότι θα περιορίσει τον εναέρια σύνδεση με την Τουρκία για ένα μήνα λόγω του ιού.
«Σε έναν ιδανικό κόσμο, η Τουρκία θα πρέπει να παραμείνει ουδέτερη σε αυτήν την κρίση και πρέπει επίσης να ηρεμήσει το ΝΑΤΟ», συνέχισε ο Σεζέρ. «Διαφορετικά, είναι πιθανό να προκύψει σοβαρή κρίση με τη Ρωσία, όπως… όταν η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό πολεμικό αεροπλάνο τον Νοέμβριο του 2015».
Το μέλλον της Σύμβασης του Μοντρέ βρέθηκε στο προσκήνιο νωρίτερα αυτό το μήνα, μετά τη δημοσίευση δήλωσης από 104 Απόστρατους Τούρκους Ναυάρχους στις 3 Απριλίου, για να προειδοποιήσουν την κυβέρνηση σχετικά με την φημολογία που κυκλοφορούσε με υπαιτιότητά της για απόσυρση της Τουρκίας από την εν λόγω σύμβαση, με αφορμή το έργο διάνοιξης νέας πλωτής οδού, που ονομάστηκε Kanal Istanbul, για να διευκολύνει τη ναυτιλιακή κίνηση μέσω του Βοσπόρου.
Ο Ερντογάν δήλωσε στις 5 Απριλίου ότι η κυβέρνησή του δεν είχε «πρόθεση να αποχωρήσει από τη Σύμβαση του Μοντρέ,» αλλά πρόσθεσε ότι θα μπορούσε να επανεξεταστεί στο μέλλον σε περίπτωση ανάγκης.
Για τον Δρ Emre Ersen, εμπειρογνώμονα στις σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας από το Πανεπιστήμιο του Μαρμαρά στην Κωνσταντινούπολη, οι τελευταίες εξελίξεις στη Μαύρη Θάλασσα θα πρέπει να είναι ανησυχητικές για την Άγκυρα, δεδομένου ότι η τουρκική εξωτερική πολιτική σε αυτήν την περιοχή βασίζεται παραδοσιακά στην επίτευξη τέλειας ισορροπίας μεταξύ Δυτική και Ρωσία.
«Παρόλο που έχει γίνει πιο δύσκολο να διατηρηθεί αυτή η ισορροπία μετά τις εξελίξεις στην Ουκρανία και την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014, η Σύμβαση του Montreux εξακολουθεί να παρέχει στην Άγκυρα την ευκαιρία να εφαρμόσει την ίδια πολιτική», δήλωσε στους Arab News.
Ο Έρσεν πρόσθεσε ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν θα ασκήσει μεγαλύτερη πίεση στην Τουρκία να συνεργαστεί ενεργά με το ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα, λαμβάνοντας υπόψη το προσωπικό ενδιαφέρον του προέδρου των ΗΠΑ για την
Ουκρανία.
"Ωστόσο, εάν η Τουρκία αποφασίσει να αναλάβει δράση εκτός του πλαισίου της Σύμβασης του Μοντρέ, αυτό θα δημιουργούσε αναπόφευκτα σημαντικές εντάσεις με τη Ρωσία, οι οποίες θα μπορούσαν να μετατραπούν σε ζωτικά ζητήματα όπως η Συρία και οι διμερείς οικονομικές σχέσεις", είπε
