Για διήμερο διερευνητικό διάλογο, έφτασε στο Κάιρο τον Μάιο, τουρκική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον Υφυπουργό Εξωτερικών Σεντάτ Ονάλ. Είναι η πρώτη επίσκεψη μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα της Αιγύπτου το 2013.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Το «καζάνι βράζει!» Ετοιμάζουν επικίνδυνη ανωμαλία τα πιόνια του Ερντογάν στην Θράκη
Και οι δύο πλευρές, εξέδωσαν κοινή δήλωση όπου εστίαζε και υπογράμμιζε τις «ειλικρινείς και εις βάθος» συζητήσεις, οι οποίες αφορούσαν διμερή και περιφερειακά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης της Λιβύης, της Συρίας, του Ιράκ «και την ανάγκη επίτευξης ειρήνης και ασφάλειας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου». Η δήλωση διατυπώθηκε προσεκτικά, για να δημιουργήσει μέτριες προσδοκίες, καθώς άφησαν την ''πόρτα'' ανοιχτή για περαιτέρω συνομιλίες.
Ωστόσο, ενώ οι στόχοι και οι προθέσεις της Τουρκίας για αυτήν τη διαδικασία είναι σαφείς, το ίδιο δεν μπορεί να ειπωθεί και από την πλευρά της Αιγύπτου. Με το άνοιγμα προς την Τουρκία, το Κάιρο είναι πιθανόν να στόχευε να αυξήσει την αξία του στα μάτια των συμμάχων του, αποφεύγοντας παράλληλα την κλιμάκωση με την Άγκυρα, εν μέσω της εντεινόμενης διαφωνίας για το φράγμα της Αιθιοπίας.
Υπογραμμίζουμε πως μετά το πέρας συνομιλιών του Μαΐου, υπήρξαν δύο σημαντικές εξελίξεις.
Στις 14 Ιουνίου, οι αιγυπτιακές αρχές εκτέλεσαν 12 θανατικές ποινές, συμπεριλαμβανομένων αρκετών ανώτερων μορφών Μουσουλμανικής Αδελφότητας, με αποτέλεσμα ορισμένοι παρατηρητές, να χαρακτηρίσουν αυτό το βήμα ως προκλητικό και ως χαμένη ευκαιρία να συμφιλιωθούν με την Αδελφότητα.
Ενώ η Τουρκία έχει αποφύγει σε μεγάλο βαθμό το εν λόγω ζήτημα, πιθανώς προκειμένου να αποφύγει να δώσει στην Αίγυπτο πρόσχημα για σαμποτάζ συνομιλιών, η Άγκυρα επιβεβαίωσε τον Απρίλιο ότι παραμένει αντίθετη με τα κράτη που κηρύσσουν την Αδελφότητα ως τρομοκρατική οργάνωση. Επιπλέον, ένα πρόσφατο άρθρο από έναν σύμβουλο της τουρκικής κυβέρνησης επέκρινε τις εκτελέσεις της Αιγύπτου ως απαράδεκτες.
Περιφερειακές σχέσεις
Η δεύτερη εξέλιξη αφορά τις περιφερειακές σχέσεις της Αιγύπτου.
Συγκεκριμένα μέσα σε λίγες εβδομάδες, από τις συνομιλίες Τουρκίας-Αιγύπτου τον Μάιο, ο πρίγκιπας της Σαουδικής Αραβίας Mohammed bin Salman, ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Κυριάκος Μητσοτάκης και ο πρίγκιπας του Αμπού Ντάμπι Mohammed bin Zayed ταξίδεψαν στην Αίγυπτο για να συναντήσουν τον Πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι.
Είναι τυχαίο; Πιθανώς όχι: καμία από τις τρεις χώρες δεν επιθυμεί μια προσέγγιση Αιγύπτου-Τουρκίας, και έχουν μεγάλο κίνητρο να την σαμποτάρουν.
Ενώ ο Μπιν Σαλμάν προχώρησε σε αναστολή προσέγγισης με την Άγκυρα, η Ελλάδα τήρησε στάση αναμονής, και τα ΗΑΕ πιστεύεται ότι βρίσκονται πίσω από μια νέα προσπάθεια αντιτουρκικής πίεσης στην Ουάσινγκτον που ονομάζεται Πρόγραμμα Τουρκικής Δημοκρατίας.
Μετά τη συνάντησή του με τον Μπιν Σαλμάν στο Σαρμ Ελ Σέιχ τον περασμένο μήνα, ο Σίσι ανάρτησε μια φωτογραφία τους, όπου φαίνονται χαλαροί και χαμογελαστοί. Τόνισε πως οι δύο χώρες κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος όσο αναφορά τα περιφερειακά αλλά και τα διεθνή θέματα.
Υπενθυμίζουμε ότι η Αίγυπτος ήταν μέλος του κουαρτέτου υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας που διέκοψε τις σχέσεις με το Κατάρ και επέβαλε αποκλεισμό εναντίον του το 2017.
Ωστόσο, καθώς το Ριάντ εργάστηκε να συμφιλιωθεί με τη Ντόχα νωρίτερα αυτό το έτος, δεν συντονίστηκε με το Κάιρο ούτε ενσωμάτωσε τα συμφέροντά του, σε αυτήν την κίνηση.
Η συμφιλίωση μεταξύ Ριάντ και Ντόχα υποτίθεται ότι οδήγησε στην εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Σαουδικής Αραβίας, αλλά αυτό δεν συνέβη, για δύο βασικούς λόγους.
Πρώτον, η πυρηνική συμφωνία του Ιράν δεν έχει ακόμη ενεργοποιηθεί, πράγμα που σημαίνει ότι το Ριάντ δεν χρειάζεται να ενώσει τις δυνάμεις του με μια περιφερειακή δύναμη εναντίον του Ιράν.
Δεύτερον, οι ΗΠΑ δεν έχουν αυξήσει την πίεση στον bin Salman, κάτι που θα τον έκανε πιο πρόθυμο να συνεργαστεί με την Άγκυρα για να αντιμετωπίσει αυτήν την πίεση.
Στην τρέχουσα κατάσταση, πιθανή ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ της Αιγύπτου και της Τουρκίας θα απομόνωνε τη Σαουδική Αραβία. Αυτός είναι ο λόγος που ο Μπιν Σαλμάν πιέζει πιθανότατα τον Αιγύπτιο ομόλογό του να μην προσεγγίσει την Τουρκία.
Ο Έλληνας Πρωθυπουργός Μητσοτάκης, εν τω μεταξύ, είχε δύο κύρια σημεία στην ατζέντα του όταν συναντήθηκε με τον Σίσι:
Το πρώτο ήταν να πείσει το Κάιρο να υπογράψει μια πλήρη συμφωνία οριοθέτησης των θαλάσσιων συνόρων στην Ανατολική Μεσόγειο (ΑΟΖ).
Το δεύτερο, ήταν μια έκκληση για την αποχώρηση όλων των ξένων στρατευμάτων και μισθοφόρων από τη Λιβύη.
Μια συμφωνία οριοθέτησης της Ανατολικής Μεσογείου με την Ελλάδα θα σήμαινε την εκπαραθύρωση της Τουρκίας, ενώ η δεύτερη απαίτηση αποσκοπούσε στην περαιτέρω εκτροπή του Καΐρου εναντίον της Άγκυρας στο ζήτημα της Λιβύης.
Όσον αφορά τον Μπιν Ζαΐντ, ο πρίγκιπας επισκέφθηκε πρόσφατα την Αίγυπτο στην τελετή του Σίσι, για να εγκαινιάσει μια στρατηγική ναυτική βάση στη Μεσόγειο κοντά στα σύνορα της Λιβύης.
Από το στρατιωτικό πραξικόπημα το 2013 και μετά, ο MBZ δεν έχει χάσει ποτέ τα εγκαίνια οποιασδήποτε νεόκτιστης στρατιωτικής βάσης στην Αίγυπτο. Το Αμπού Ντάμπι πιστεύεται επίσης ότι είναι ο κύριος χρηματοδότης των μεγάλων συμφωνιών όπλων της Sisi με δυτικές χώρες τα τελευταία χρόνια.
Η παρουσία του στα εγκαίνια της στρατιωτικής βάσης κοντά στη Λιβύη έστειλε το μήνυμα ότι το Αμπού Ντάμπι διατηρεί σημαντική επιρροή στην αιγυπτιακή πολιτική και ότι τα ΗΑΕ εξακολουθούν να είναι η ηγετική δύναμη στην κρίση της Λιβύης
Από την άλλη, ενώ τα αιγυπτιακά μέσα ενημέρωσης μείωσαν πρόσφατα την κριτική τους για την Τουρκία, δεν έγινε λόγος για το κλείσιμο των μέσων μαζικής ενημέρωσης που σχετίζονται με τον Γκουλέν στο Κάιρο.
Επιπλέον, ο υπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου άρχισε πρόσφατα να κάνει αναφορές στα ΜΜΕ, όπως ότι η Τουρκία πρέπει να σταματήσει να απειλεί την αραβική εθνική ασφάλεια και να αποσυρθεί από τη Λιβύη
Ταυτόχρονα, η πρόσφατη συνάντηση μεταξύ του αρχηγού πληροφοριών της Αιγύπτου και του πολέμαρχου της Λιβύης Στρατάρχη Khalifa Haftar, οι απειλές του για «απελευθέρωση» της Τρίπολης, με βία, εάν είναι απαραίτητο και η προεδρική υποψηφιότητα του υποστηριζόμενου από τα ΗΑΕ Λιβύου μελετητή Aref Ali Nayed, απειλεί και πάλι να μετατρέψει τη Λιβύη σε έδαφος σύγκρουσης μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου, παρά έδαφος κοινών συμφερόντων.
Από τα παραπάνω διαπιστώνουμε ότι η Αίγυπτος γυρίζει την πλάτη της προς την Τουρκία, ενισχύοντας τους δεσμούς της με την Ελλάδα-Σ. Αραβία και ΗΑΕ.
Μένει να δούμε βέβαια αν ο Σίσι θα προβεί τόσο σε συνολική οριοθέτηση της ΑΟΖ με τη χώρα μας, όσο και αν θα συνεχίσει να εμμένει στην αποχώρηση των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων και τουρκόφιλων μισθοφόρων από τη Λιβύη.
Ειδικά για το δεύτερο είμαστε πεπεισμένοι, αφού δεν θα ήθελε ο Σίσι με τίποτε την Τουρκία να εγκατασταθεί στρατιωτικά στη Λιβύη, πράγμα το οποίο θέλει και θα επιδιώξει με οποιοδήποτε τρόπο ο Ερντογάν να πετύχει τελικά.
