Η κατάρριψη ενός ρωσικού βομβαρδιστικού από την Τουρκία το έτος 2015 αποτελεί μέχρι και σήμερα ένα από τα σημαντικότερα περιστατικά μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας ολόκληρης της εκατονταετία που διανύουμε. Πάμε να θυμηθούμε γιατί.
#10: Τι έκανε η Τουρκία;
Η Κατάρριψη
Στις 24 Νοεμβρίου 2015,οι τουρκικές δυνάμεις κατέρριψαν ένα ρωσικό στρατιωτικό τακτικό βομβαρδιστικό αεροσκάφος στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας. Ήταν η πρώτη φορά που ένα ρωσικό αεροσκάφος καταρρίφθηκε στην περιοχή από τότε που η Μόσχα άρχισε τις αεροπορικές επιθέσεις στη Συρία το Σεπτέμβριο του 2015.
Το αεροσκάφος Su-24 πετούσε σε ύψος άνω των 19.500 ποδιών όταν χτυπήθηκε από πύραυλο αέρος-αέρος και, σύμφωνα με τις ρωσικές αρχές, κατέπεσε στην περιοχή Τζαμπάλ Τουρκμέν στη Συρία, περίπου 4 χιλιόμετρα από τα τουρκικά σύνορα.
#9: Γιατί καταρρίφθηκε το ρωσικό αεροπλάνο;
Ο Εναέριος Χώρος
Ενώ η Ρωσία υποστήριξε ότι το αεροσκάφος, που πετούσε σε ζεύγος με άλλο αεροσκάφος, δεν «πάτησε» ποτέ την τουρκική επικράτεια, η Τουρκία δήλωσε ότι είχε εισέλθει στον εναέριο χώρο της. Η Τουρκία ανέφερε ότι και τα δύο αεροσκάφη προειδοποιήθηκαν 10 φορές μέσα σε 5 λεπτά να αλλάξουν πορεία, αλλά οι προειδοποιήσεις αγνοήθηκαν.
Σύμφωνα με την Τουρκία, και τα δύο αεροσκάφη παραβίασαν τον εναέριο χώρο για 17 δευτερόλεπτα, και το καταρριφθέν αεροσκάφος είχε χτυπηθεί κατά τη διάρκεια αυτού του χρόνου. Το περιστατικό καταγράφηκε επίσης από την Τουρκία ως το τελευταίο σε μια σειρά προειδοποιήσεων που εξέδωσαν στη Ρωσία για πτήσεις πολύ κοντά στα σύνορα.
#8: Πού κατέπεσε το αεροπλάνο;
Τα Σύνορα
Η διαμάχη τροφοδοτήθηκε σχεδόν αποκλειστικά από αντικρουόμενες εκτιμήσεις για το πού συνέβη το περιστατικό. Η Ρωσία λέει ότι το αεροσκάφος της πετούσε κατά μήκος των συνόρων Συρίας-Τουρκίας, παραμένοντας μέσα στη Συρία σε βάθος τουλάχιστον 800 μέτρων. Όπως προείπαμε, η Τουρκία υποστήριζε ότι το αεροσκάφος είχε παραβιάσει τον τουρκικό εναέριο χώρο και μάλιστα πως διέσχισε μια μικρή νότια άκρη του εδάφους στην επαρχία Χατάι.
Αφού χτυπήθηκε, το φλεγόμενο αεροσκάφος πραγματοποίησε μία κάθετη βουτιά, προκαλώντας την πτώση του σε μικρή απόσταση μέσα στη Συρία, σε μια ορεινή περιοχή που κατοικείται από την τουρκμενική κοινότητα – μια ομάδα που η Τουρκία λέει ότι προηγουμένως είχε γίνει στόχος ρωσικών επιθέσεων.
#7: Ποια ήταν η αντίδραση της Ρωσίας;
Η Αντίδραση: Μέρος I
Ο Ρώσος ηγέτης Βλαντιμίρ Πούτιν καταδίκασε σφοδρά τις τουρκικές ενέργειες, χαρακτηρίζοντάς τες γρήγορα ως «μαχαίρωμα στην πλάτη» και απειλώντας με «σοβαρές συνέπειες για τις ρωσο-τουρκικές σχέσεις». Ο Ρώσος πρόεδρος κατηγόρησε επίσης την Τουρκία ότι χρηματοδοτούσε τοπικές τρομοκρατικές ομάδες αφού εισήγαγε πετρέλαιο από περιοχές που έλεγχε το Ισλαμικό Κράτος ISIS. Ο Πούτιν εμφανώς απογοητευμένος είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Πάντα θεωρούσαμε την Τουρκία… ως φιλική χώρα».
Ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, είχε δηλώσει ότι θα παραιτούνταν αν οι κατηγορίες του Πούτιν αποδεικνύονταν αληθινές. Ο Ρώσος Υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, κατηγόρησε περαιτέρω την Τουρκία για «προσχεδιασμένη πρόκληση». Ο Λαβρόφ επίσης υπέδειξε ότι η Ρωσία δεν είχε «κανέναν σκοπό να πάει σε πόλεμο με την Τουρκία», αλλά υπενθύμισε ότι η Μόσχα έπρεπε να αντιδράσει αποφασιστικά στην κατάρριψη.
#6: Ποια ήταν η αντίδραση της Τουρκίας;
Η Αντίδραση: Μέρος II
Η αρχική αντίδραση της Τουρκίας περιλάμβανε την έκδοση αναφοράς του περιστατικού στο ΝΑΤΟ, υπογραμμίζοντας την εκδοχή των γεγονότων τους. Και, στις 27 Νοεμβρίου, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προειδοποίησε τον Πούτιν να μην «παίζει με τη φωτιά». Πάρα αυτά, τις πρώτες ημέρες η Τουρκία προσπαθούσε να αποκαταστήσει τις σχέσεις Άγκυρας-Μόσχας παραπάνω από ότι προσπαθούσε η Μόσχα. Ένας από τους λόγους ήταν οι διεθνείς εκκλήσεις για αποκλιμάκωση της έντασης.
Ο Τούρκος Πρωθυπουργός, Αχμέτ Νταβούτογλου, δημοσίευσε μια παροιμιώδη ελιά, γράφοντας ότι η κατάρριψη ενός ρωσικού αεροσκάφους «δεν ήταν – και δεν είναι – πράξη κατά μιας συγκεκριμένης χώρας». Αν και η Τουρκία υποσχέθηκε να συνεχίσει τις στρατιωτικές ενέργειες στην Συρία, φαινόταν ελπιδοφόρα ότι η σχέση της με τη Ρωσία θα ανακάμψει.
#5: Τι συνέβη στο πλήρωμα;
Οι Πιλότοι
Υπήρχαν δύο μέλη του πληρώματος στο καταρριφθέν αεροσκάφος: οι Ρώσοι πιλότοι Όλεγκ Ανατόλιεβιτς Πεσκόφ και Κονσταντίν Μουραχτίν. Και οι δύο κατάφεραν να εκτιναχθούν και να διαφύγουν από το αεροσκάφος, γεγονός που καταγράφηκε και σε βίντεο.
Ωστόσο, ο αντισυνταγματάρχης Πεσκόφ πυροβολήθηκε θανάσιμα από πυρά εδάφους όσο προσγειώνονταν με το αλεξίπτωτό του. Αργότερα μια τουρκμενική επαναστατική ομάδα από την Συρία ανέλαβε την ευθύνη της δολοφονίας του.
Ο πιλότος ονόματι Μουραχτίν επέζησε και διασώθηκε στην Συρία ως μέρος επιχείρησης έρευνας και διάσωσης της Ρωσίας, κατά την οποία ένας άλλος στρατιώτης σκοτώθηκε από πυρά μικρών όπλων. Ο Πεσκόφ, ο θάνατος του οποίου παραβιάζει τη Σύμβαση της Γενεύης, βραβεύτηκε μετά θάνατον με τον τίτλο του «Ήρωα της Ρωσικής Ομοσπονδίας».
#4: Πώς συνδέεται αυτό με τον πόλεμο στη Συρία και το ISIS;
Η Σύγκρουση
Η Ρωσία και η Τουρκία υποστήριζαν διαφορετικές φατρίες στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας. Ενώ η Ρωσία ήταν υποστηρικτής του πρώην Σύριου προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ, η Τουρκία ήθελε να τον απομακρύνει, προσφέροντας υποστήριξη σε επαναστατικές δυνάμεις, ορισμένες από τις οποίες τζιχαντιστικές. Τελικά πολύ πρόσφατα η Τουρκία τα κατάφερε και εκθρόνισε τον Άσαντ από ηγέτη της Συρίας.
Παράλληλα, αν και η Τουρκία δημόσια αναφέρει πως δεν υποστηρίζει το ISIS, πολλοί πιστεύουν ότι το κάνει πλαγίως και διακριτικά. Η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού συνέπεμψε χρονικά με την συνεχιζόμενη δυσαρέσκεια της Τουρκίας σχετικά με τους υποτιθέμενους ρωσικούς βομβαρδισμούς έναντι του τουρκμενικού λαού – μια ομάδα που μάχονταν τον Άσαντ και η Τουρκία προστάτευε.
#3: Πώς θα επηρεάσει αυτό τις σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας;
Η Γεωπολιτική Κρίση
Η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού το 2015 ήταν ιστορικό γεγονός. Ήταν η πρώτη φορά μετά από περισσότερο από μισό αιώνα που μια χώρα του ΝΑΤΟ κατέρριψε ρωσικό αεροσκάφος, επομένως δεν είναι παράξενο ότι οι εντάσεις ήταν εξαιρετικά υψηλές μετά το περιστατικό. Η Ρωσία είχε αναστείλει τη στρατιωτική συνεργασία με την Τουρκία, συμπεριλαμβανομένης της διακοπής μιας «συνεχούς γραμμής επικοινωνίας» που σχεδιάστηκε για την αποφυγή αεροπορικών ατυχημάτων, και ανακοίνωσε την ανάπτυξη μεγάλου όγκου αντι-αεροπορικών πυραύλων στις εγκαταστάσεις της στην περιοχή.
Γενικά, οποιαδήποτε εμπιστοσύνη υπήρχε μεταξύ των δύο εθνών φαίνεται να είχε υποστεί σοβαρή ζημιά μέχρι το τέλος Νοεμβρίου 2015 - αν όχι να έχει καταστραφεί εντελώς. Από την άλλη πλευρά, το ΝΑΤΟ υποστήριξε την Τουρκία επειδή θεωρούσε τις δράσεις της Μόσχας «επιθετικές».
#2: Πώς θα επηρεάσει αυτό τις σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας; Μέρος II
Οι Κυρώσεις
Η ρωσική αντίδραση δεν περιορίστηκε μόνο σε στρατιωτικά μέσα, καθώς το ρωσο-τουρκικό εμπόριο επηρεάστηκε εξίσου σημαντικά. Η Ρωσία ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας, αλλά μετά την κατάρριψη, η Μόσχα άρχισε να εργάζεται για το πώς να επιβάλει κυρώσεις στην εισαγωγή τουρκικών αγαθών και υπηρεσιών. Η Ρωσία σχεδίαζε να επιβάλει μια σειρά «απαγορεύσεων και περιορισμών» που θα περιόριζαν την εισαγωγή τουρκικών τροφίμων.
Επιπλέον, η Ρωσία είχε προειδοποιήσει τους πολίτες της να αποφύγουν κάθε ταξίδι στην Τουρκία εξαιτίας φόβου για πιθανές τρομοκρατικές επιθέσεις. Αυτό ήταν ένα σοβαρό πλήγμα για την οικονομία της Τουρκίας καθώς εκείνη την χρονική στιγμή το τουρκικό κράτος ήταν ο μεγαλύτερος ξένος προορισμός για Ρώσους τουρίστες.
#1: Ποιες είναι οι διεθνείς συνέπειες;
Οι Συνέπειες
Ευτυχώς ή δυστυχώς το περιστατικό δεν είχε διεθνείς συνέπειες, κυρίως διότι συνέβη μία περίοδο που σχεδόν όλη η Δύση είχε ενωθεί έναντι της απειλής του ISIS. Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 13ης Νοεμβρίου 2015 στο Παρίσι, υπήρξε ομόφωνη κλήση για αλληλεγγύη στη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους. Αν και αυτή η αλληλεγγύη παρέμεινε, η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού μείωσε το αίσθημα ένωσης και συνεργασίας, ενώ απέσπασε επίσης την προσοχή του κόσμου από τις απάνθρωπες πράξεις των τρομοκρατών τζιχαντιστών.
Εν τέλει και όπως ήδη γνωρίζετε οι σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας ανέκαμψαν και σήμερα το γεγονός έχει σχεδόν ξεχαστεί, τουλάχιστον σε διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο. Βέβαια πολλοί αμφιβάλουν για το πόσο στιβαρά είναι τα θεμέλια των ρωσο-τουρκικών σχέσεων. Εσείς τι πιστεύετε;
