ΗΕλλάδα, η Ευρώπη αλλά και ολόκληρος ο πλανήτης αντιμετωπίζουν ένα σοβαρότατο πρόβλημα, το δημογραφικό, για το οποίο υπάρχουν δυσοίωνες προβλέψεις ότι τα επόμενα χρόνια θα γιγαντωθεί. Συγκεκριμένα, προβλέπεται αύξηση 188% για τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, 351% για τα άτομα ηλικίας άνω των 85 ετών και 1004% για τα άτομα που ξεπερνούν τα 100 χρόνια εντός μίας 30ετίας. Ο αριθμός των ατόμων ηλικίας 60 ετών και άνω αυξήθηκε από 605 εκατομμύρια το 2000 σε 900 εκατομμύρια το 2015 και αναμένεται να φτάσει τα 2 δισεκατομμύρια το 2050. Επίσης, θα τριπλασιαστεί το ποσοστό των ατόμων άνω των 80 ετών από 126 εκατομμύρια σε 450 εκατομμύρια το 2050. Στην Ελλάδα σήμερα, τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών αποτελούν το 22,7% του γενικού πληθυσμού.
Το γήρας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με νόσους και χρόνιες παθήσεις. Μία από τις κατεξοχήν ασθένειες της τρίτης και τέταρτης ηλικίας είναι ο καρκίνος. Περίπου το 55% των νέων κρουσμάτων αφορά στα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω, ενώ πάνω από το 66% των θανάτων από καρκίνο συμβαίνει σε ασθενείς ηλικίας άνω των 65 ετών. Το 52% όλων των καρκίνων στις γυναίκες και το 59% στους άνδρες διαγιγνώσκεται σε άτομα άνω των 65 ετών. Στις ΗΠΑ το 2030 το 70% των νέων διαγνώσεων καρκίνου θα αφορά σε άτομα άνω των 65 ετών. Τα παραπάνω στοιχεία δίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Ιωάννης Καραϊτιανός, καθηγητής Χειρουργικής ΕΚΠΑ, πρόεδρος Ελληνικής Γεροντολογικής και Γηριατρικής Εταιρείας, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Τρίτη Ηλικία, την 1η Οκτωβρίου.
Προληπτικός έλεγχος στην Τρίτη Ηλικία
Ο καρκίνος αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου για τις ηλικίες μεταξύ 65-74 ετών και τη δεύτερη αιτία θανάτου από 75 ετών και άνω. «Η εγκατάλειψη των προληπτικών εξετάσεων για καρκίνο κατά τη διάρκεια της πανδημίας δυστυχώς οδήγησε σε μία μείωση των νέων διαγνώσεων καρκίνου κατά 40% το 2020 σε σχέση με το 2019. Ανάλογα στοιχεία έχουμε και για το 2021 και για το 2022. Στο διάστημα της πανδημίας παρατηρήθηκε να προσέρχονται ασθενείς σε προχωρημένα στάδια καρκίνου τα οποία δεν επιδέχονται τις περισσότερες φορές ριζική θεραπευτική αντιμετώπιση με αποτέλεσμα αυξημένη θνητότητα, χαμηλή ποιότητα ζωής και μεγάλες ανάγκες σε φροντίδα τελικού σταδίου», τονίζει ο κ. Καραϊτιανός. Σύμφωνα με στατιστικές μελέτες, ένα στα δύο άτομα θα αναπτύξει στη διάρκεια της ζωής του κάποιας μορφής νεόπλασμα, ακόμη και εάν δεν πεθάνει από αυτό.
«Η ιατρική περίθαλψη των ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας συνιστά ηθικά και δεοντολογικά προβλήματα. Σήμερα επικρατεί, λανθασμένα, η άποψη ότι οι προληπτικές εξετάσεις για καρκίνο στα άτομα τρίτης ηλικίας στοιχίζουν δυσανάλογα στο Σύστημα Υγείας σε σχέση με το πιθανό όφελος. Αυτό που έχει μείζονα σημασία είναι η εφαρμογή εθνικών προγραμμάτων έγκαιρης διάγνωσης των συχνότερων μορφών καρκίνου (μαστού, παχέος εντέρου, προστάτη, τραχήλου μήτρας, δέρματος, κλπ.) ακόμα και σε άτομα προχωρημένης ηλικίας, τουλάχιστον μέχρι τα 75 έτη ανάλογα με τη βιολογική ηλικία αλλά και το προσδόκιμο επιβίωσης των ατόμων αυτών» προσθέτει.
Και καταλήγει: «Εξάλλου η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου σημαίνει: λιγότερες βαριές χειρουργικές επεμβάσεις, λιγότερες χημειοθεραπείες και ακτινοθεραπείες, λιγότερες ημέρες νοσηλείας και τελικά προσφέρει μεγάλες πιθανότητες ίασης ή μακρότερης επιβίωσης με ικανοποιητική ποιότητα ζωής».
Καρκίνος στην Τρίτη Ηλικία
Οι συχνότερες μορφές καρκίνου είναι ο καρκίνος του πνεύμονα, του προστάτη και του παχέος εντέρου για τους άνδρες και ο καρκίνος του μαστού, του πνεύμονα, του παχέος εντέρου και των γεννητικών οργάνων για τις γυναίκες. Αύξηση παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας η επίπτωση του καρκίνου του παγκρέατος και του μελανώματος. Τα βασικοκυτταρικά καρκινώματα του δέρματος είναι συχνότατα νεοπλάσματα της προχωρημένης ηλικίας και για τα δύο φύλα και έχουν καλή πρόγνωση αν αντιμετωπιστούν σωστά και έγκαιρα.
Καρκίνος μαστού: Αποτελεί τον πρώτο σε συχνότητα καρκίνο και τρίτη αιτία θανάτου από καρκίνο στη γυναίκα, ενώ 1 στις 8 γυναίκες θα αναπτύξει καρκίνο του μαστού. Στην Ε.Ε. καταγράφονται 250.000 νέες διαγνώσεις και περίπου 90.000 θάνατοι ετησίως. Στην Ελλάδα καταγράφονται ετησίως 7.770 νέα κρούσματα και 2.330 θάνατοι. Η μέση ηλικία διάγνωσης είναι τα 61 έτη ενώ η μέση ηλικία θανάτου από καρκίνο μαστού τα 68 έτη. Το 58% όλων των καρκίνων μαστού διαγιγνώσκεται σε γυναίκες άνω των 65 ετών. Επιβάλλεται η μαστογραφία από την ηλικία των 40 ετών ανά 1 έως 2 έτη ανάλογα με τη φύση του μαστού και μέχρι την ηλικία των 75 ετών.
Καρκίνος του πνεύμονα: Πολύ συχνός καρκίνος και για τα δύο φύλα. Στις ΗΠΑ είναι η πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο σε άνδρες και γυναίκες, ενώ στην Ελλάδα το 2020 καταγράφηκαν 8.960 νέα κρούσματα και 7.662 θάνατοι. Τρεις με τέσσερις στους 100 άνδρες άνω των 70 ετών θα αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα στην προσεχή 10ετία. Παρά τις εξελίξεις στη θεραπευτική του καρκίνου του πνεύμονα, η συνολική 5ετής επιβίωση παραμένει σε ποσοστό κάτω του 20%. Δυστυχώς, ο καρκίνος του πνεύμονα δεν δίνει συμπτώματα παρά μόνο σε προχωρημένα στάδια και συνήθως μη θεραπεύσιμα. Η 5ετής επιβίωση είναι 54,8% για εκείνους τους ασθενείς με εντοπισμένη νόσο κατά τη διάγνωση έναντι 4,2% για ασθενείς με απομακρυσμένες μεταστάσεις. Επιβάλλεται ο ετήσιος προληπτικός έλεγχος με αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας, ιδιαίτερα για τους καπνιστές (και λοιπά υψηλού κινδύνου άτομα).
Καρκίνος του παχέος εντέρου: Είναι ο 3ος συχνότερος καρκίνος για άνδρες και γυναίκες και η 2η συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο. Εμφανίζονται περίπου 300.000 νέα κρούσματα κάθε χρόνο στην Ευρώπη και περίπου 1.000.000 παγκοσμίως. Στις ΗΠΑ το 2015 διαγνώστηκαν 132.700 νέα κρούσματα και καταγράφηκαν 49.700 θάνατοι. Στην Ελλάδα το 2020 καταγράφηκαν 6.529 νέα κρούσματα και 3.431 θάνατοι. Αποτελεί ως επί το πλείστον κακοήθη εξαλλαγή αδενωματωδών πολυπόδων. Σε αρχικά (εντοπισμένα) στάδια της νόσου η 5ετής επιβίωση είναι 90%, ενώ στα προχωρημένα (μεταστατικά) στάδια μόλις 13%. Είναι θεμελιώδους σημασίας, λοιπόν, η έγκαιρη διάγνωση. Τονίζεται η σημασία της κολονοσκόπησης για την έγκαιρη διάγνωση με έναρξη πλέον από τα 45 έτη και επαναλαμβανόμενη σε διαστήματα ανάλογα με τα ευρήματα (πολύποδες).
Καρκίνος του προστάτη: Είναι ο 2ος σε συχνότητα καρκίνος στους άνδρες με ετήσια επίπτωση 137,9 και ετήσια θνητότητα 21,4 ανά 100.000 άνδρες (Η.Π.Α.) με το 69,1% από αυτούς να είναι άτομα άνω των 75 ετών. Το 2020 στην Ελλάδα είχαμε 6.217 νέες διαγνώσεις και 1.835 θανάτους. Η μέση ηλικία διάγνωσης είναι τα 66 έτη. 20% των νέων κρουσμάτων εμφανίζεται σε άτομα άνω των 75 ετών. Σημαντικό ρόλο παίζει η κληρονομική επιβάρυνση. Σημαντικός είναι ο ρόλος της εξέτασης PSA από την ηλικία των 50 ετών με τη σύμφωνη γνώμη του ιατρού.
Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας: Παραμένει σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνητότητας στις γυναίκες. Το 2011 διαγνώστηκαν 12.000 γυναίκες με καρκίνο τραχήλου και καταγράφηκαν 4.092 θάνατοι από τη νόσο (Η.Π.Α.). Το Τεστ Παπανικολάου οδήγησε σε πολύ μεγάλη μείωση των διαγνώσεων καρκίνου τραχήλου μήτρας και των θανάτων από αυτόν. Κύριο αίτιο της νόσου είναι ο ιός HPV. Γι' αυτό και είναι υψίστης σημασίας ο εμβολιασμός εφήβων και των δύο φύλων έναντι του ιού. Σημαντικοί παράγοντες για τη μείωση της θνησιμότητας από καρκίνο είναι αφενός η πρωτογενής πρόληψη που αφορά σε συγκεκριμένες συνήθειες ως προς τον τρόπο ζωής, τη διαβίωση σε υγιεινό περιβάλλον (μακριά από ρύπους, καυσαέρια, κλπ.), την υιοθέτηση της μεσογειακής διατροφής, τη διατήρηση ορθού σωματικού βάρους, τη μέτρια σωματική άσκηση, τη συνετή χρήση αλκοόλ, τους εμβολιασμούς και τη διακοπή του καπνίσματος ακόμα και στην ηλικία των 65 ετών κ.ά. και αφετέρου βέβαια ο έγκαιρος προληπτικός εργαστηριακός έλεγχος που δύναται να προλάβει πολύ δυσάρεστες καταστάσεις και εξελίξεις. Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι ο κίνδυνος του καρκίνου μπορεί να μειωθεί σε ποσοστό 30% έως 40% με υιοθέτηση πιο υγιεινών διατροφικών επιλογών.
