Ο πρώτος ρωσο-τουρκικός πόλεμος έλαβε χώρα τον 16ο αιώνα, όμως από τότε μέχρι και σήμερα οι δύο αυτές πλευρές έχουν έρθει αντιμέτωπες 12 φορές στο πεδίο της μάχης. Η κόντρα μεταξύ της ρωσικής και της οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν μεγάλη και εκτείνονταν από τον Καύκασο μέχρι την Κριμαία και τα Βαλκάνια. Τις περισσότερες φορές τα συμφέρονταν των δύο αυτοκρατοριών συγκρούονταν στην Μαύρη Θάλασσα, μία περιοχή που εδώ και αμέτρητα χρόνια έχει στρατηγική σημασία.
Ως αποτέλεσμα των ρωσο-τουρκικών πολέμων, η Μόσχα κατάφερε να εκδιώξει την Τουρκία από τον βορά και από αρκετά τμήματα του Καύκασου. Σήμερα θα μιλήσουμε για έναν από τους σημαντικότερους ρωσο-τουρκικούς πολέμους, αυτόν που διήρκησε από το 1828 έως και το 1829, δηλαδή λίγο μετά την έναρξη της ελληνικής επανάστασης. Ποιος ήταν ο ρόλος της χώρας μας σε αυτήν την σύρραξη και ποιο ήταν το αποτέλεσμά της;
Η Αιτία του Πολέμου
Τον 19ο αιώνα λοιπόν, πραγματοποιήθηκε η προσάρτηση του Νότιου Καυκάσου ή αλλιώς της Υπερκαυκασίας από την Ρωσία. Η προσάρτηση ήταν αποτέλεσμα μίας σειράς προηγούμενων πολέμων μεταξύ της Τουρκίας και της Ρωσίας, οι οποίοι ξεκίνησαν τον 18ο αιώνα και έλαβαν χώρα από την Ανατολική Ευρώπη έως και την Κασπία Θάλασσα.
Τον 19ο αιώνα η Οθωμανική Αυτοκρατορία έχανε με γρήγορους ρυθμούς την ισχύ της και σταδιακά εγκατέλειπε τα εδάφη της στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Παράλληλα, το κύρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας ήταν υψηλότερο από ποτέ. Η Μόσχα θεωρούνταν κρίσιμος παράγοντας για την διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην Ευρώπη.
Παράλληλα στην αρχή του αιώνα (1821) έλαβε χώρα με μεγάλη επιτυχία η ελληνική επανάσταση, η οποία χάρισε στην χώρα μας την ελευθερία της από τους Οθωμανούς. Και άλλα έθνη στα Βαλκάνια επιχείρησαν παρόμοιες επαναστάσεις, δίνοντας ώθηση στους Αρμένιους του Καυκάσου να πράξουν το ίδιο.
Την τότε περίοδο η Ρωσική Αυτοκρατορία βοηθώντας κάποιους βαλκανικούς λαούς να ανεξαρτητοποιηθούν από τους Οθωμανούς προσπαθούσε να αποδυναμώσει περαιτέρω την Οθωμανική Αυτοκρατορία με απώτερο στόχο να αποκτήσει κρίσιμα εδάφη της γύρω από την Μαύρη Θάλασσα. Συγκεκριμένα η Μόσχα ενδιαφέρονταν πολύ για λιμάνια στην περιοχή, έτσι ώστε να αποκτήσει πρόσβαση σε νέες θαλάσσιες διαδρομές.
Δεδομένων όλων αυτών, ο τρομερός ρωσο-τουρκικός πόλεμος του 1828 καθόρισε ποιες από τις δύο αυτοκρατορίες θα κυριαρχούσε στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, μία από τις σημαντικότερες στρατηγικές περιοχές του πλανήτη. Το κακό για τους Τούρκους ήταν ότι βρίσκονταν πολύ πίσω από τους Ευρωπαίους και τους Ρώσους στο κομμάτι της ναυτικής ισχύος, μιας και ο στόλος τους δεν μπορούσε σε καμία περίπτωση να συγκριθεί με τον βρετανικό ή τον ρωσικό. Για αυτό και ο τουρκικός στρατός προσπάθησε να κάνει ότι μπορεί για να ενισχύσει τις θέσεις του στο έδαφος, αφού εκεί το χάσμα ήταν μικρότερο σε σχέση με τον ρωσικό στρατό. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα οι Οθωμανοί είχαν το αριθμητικό πλεονέκτημα έναντι των Ρώσων κατά την διάρκεια του πολέμου.
Η Αρχή του Πολέμου
Αφού μιλήσαμε για την αιτία του ρωσο-τουρκικού πολέμου του 1828, ώρα να μιλήσουμε και για την αφορμή. Το 1826 οι τουρκικές δυνάμεις είχαν υποστεί τρομερές απώλειες από τους γενναίους Έλληνες μαχητές κατά την διάρκεια της επανάστασης, με αποτέλεσμα να προβούν σε απάνθρωπες τιμωρίες κατά του ελληνικού πληθυσμού. Οι τότε Μεγάλες Δυνάμεις Αγγλία, Ρωσία και Γαλλία απαίτησαν από τους Οθωμανούς να σταματήσουν τον πόλεμο κατά των Ελλήνων και να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις.
Τυφλωμένος από τις φιλοδοξίες του, ο τότε σουλτάνος Μαχμούτ Β' της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αγνόησε τις ξένες διαταγές, μία απόφαση την οποία πολύ σύντομα θα μετάνιωνε. Τον Οκτώβριο του 1827 στην Ναυμαχία του Ναυαρίνο οι κοινές συμμαχικές ναυτικές δυνάμεις των τριών χωρών που προαναφέραμε κατέστρεψαν τον τουρκικό στόλο, βυθίζοντας 60 από τα 90 τουρκικά πλοία και σκοτώνοντας 6.000 στρατιώτες.
Η απάντηση του σουλτάνου ήταν άμεση. Κήρυξε την έναρξη ενός ιερού πολέμου και εκδίωξε από την Κωνσταντινούπολη τους πρέσβεις της Αγγλίας, της Ρωσίας και της Γαλλίας. Σε αυτό το σημείο ο επόμενος ρωσο-τουρκικός πόλεμος ήταν αναπόφευκτος. Στις 12 Απριλίου του 1828 η σύρραξη ξεκίνησε μεταξύ της επιβλητικής Ρωσικής Αυτοκρατορίας και της εξασθενημένης Οθωμανικής.
Τα Πρώτα Στάδια της Σύρραξης
Ο πόλεμος του 1828 άρχισε με ανησυχίες για τους Ρώσους. Η Μόσχα δεν διέθετε καλά οχυρωμένες θέσεις στον Καύκασο, σε αντίθεση με τους Οθωμανούς που διατηρούσαν υπό την κατοχή τους πολλά οχυρά στην εν λόγω περιοχή. Η Ρωσία είχε τεράστια μέτωπα και πολλούς εχθρούς και ως αποτέλεσμα χρειάζονταν πολλά στρατεύματα σε διάφορες κατευθύνσεις ταυτόχρονα.
Λίγο πριν την επίσημη πρώτη μάχη του πολέμου οι Τούρκοι ξεκίνησαν να εκκενώνουν οικισμούς που συνόρευαν με την Ρωσία. Οι Οθωμανοί γνώριζαν επίσης πως οι Αρμένιοι και άλλες ορθόδοξες ομάδες θα υποστήριζαν την Ρωσία στον επερχόμενο πόλεμο.
Η πρώτη σύγκρουση μεταξύ των δύο πλευρών έλαβε χώρα στις 19 Ιουνίου του 2028, έξω από τα τείχη της πόλης Καρς στον Καύκασο. Οι ρωσικές μονάδες αποτελούνταν από 15 τάγματα και 8.000 άντρες με 40 πυροβόλα, όπως επίσης και χιλιάδες ιππικό. Οι Ρώσοι κατέλαβαν τις γύρω περιοχές και ξεκίνησαν προετοιμασίες για την πολιορκία της καλά οχυρωμένης πόλης. Οι επιθέσεις ξεκίνησαν στις 23 Ιουνίου και γρήγορα έγιναν σφοδρές συγκρούσεις μεταξύ των δύο πλευρών. Με καλά συντονισμένες και ταυτόχρονες επιθέσεις σε όλα τα μέτωπα, το Καρς έπεσε στα ρωσικά χέρια σε λιγότερο από μία ημέρα. Οι Τούρκοι οπισθοχώρησαν και οι Ρώσοι απελευθέρωσαν τον τοπικό πληθυσμό, συμπεριλαμβανομένων πολλών αρμένικων οικογενειών.
Οι Συνεχείς Ρωσικές Επιτυχίες
Ο τότε Ρώσος διοικητής Ιβάν Πάσκεβιτς αποφάσισε να μείνει στο Καρς για περίπου έναν μήνα. Μετά κινήθηκε προς το οχυρό της πόλης Αχαλτσίχ, το οποίο βρίσκεται στην σημερινή Γεωργία. Οι Τούρκοι είχαν χιλιάδες στρατιώτες στην πόλη. Στα τέλη του Ιουλίου του 2028 οι Ρώσοι ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις για την παράδοση του οχυρού όμως οι Τούρκοι αρνήθηκαν τις προτάσεις και η μάχη ξεκίνησε.
Ο Πάσκεβιτς έξυπνα αποφάσισε να μην στείλει τους άντρες του να πολεμήσουν στα τείχη της Αχαλτσίχ. Για ώρες το ρωσικό πυροβολικό απλά σφυροκοπούσε την πόλη από απόσταση, καταστρέφοντας τα τείχη και αναγκάζοντας τους Οθωμανούς σε άτακτη υποχώρηση προς το εσωτερικό της πόλης. Η αντίσταση που πρόβαλαν οι Τούρκοι εκεί ήταν ισχυρή και μετά από μάχες 2 ημερών αποφασίστηκε να παραδώσουν το οχυρό υπό την προϋπόθεση πως ο Πάσκεβιτς θα τους επέτρεπε να το εγκαταλείψουν με ασφάλεια. Οι Ρώσοι είχαν πετύχει έτσι ακόμη μία καθοριστική νίκη. Το Αχαλτσίχ βρίσκονταν υπό οθωμανικά χέρια για περισσότερα από 200 χρόνια.
Τις επόμενες ημέρα τα ρωσικά στρατεύματα κινήθηκαν από το Καρς στο Αρνταχάν, όπου απελευθέρωσαν 23 αρμένικα χωριά προκαλώντας παράλληλα σοβαρές απώλειες στον εχθρό. Τον Αύγουστο του 2028 καταλήφθηκε και το οχυρό της πόλης Αρνταχάν από τον ρωσικό στρατό. Στα τέλη του Αυγούστου οι Ρώσοι κατέλαβαν το Μπαγιαζίτ (Bayazet), εκδιώκοντας Κούρδους και Τούρκους από το σημείο.
Το φθινόπωρο οι Ρώσοι με περίπου 15 χιλιάδες άντρες κατέλαβαν την μεγάλη πόλη Ερζερούμ, παρά την παρουσία 50 χιλιάδων Τούρκων αντρών. Οι Τούρκοι παρέδωσαν την πόλη μετά από πολιορκία 14 ημερών και Χριστιανοί στρατιώτες εισήλθαν εντός της Ερζερούμ μετά από 5 αιώνες. Φυσικά δεδομένων όλων των επιτυχιών του, ο στρατηγός Πάσκεβιτς είχε αποκτήσει τρομερή φήμη μέχρι τότε και όλοι οι Οθωμανοί τον έτρεμαν.
Η Λήξη του Πολέμου
Μετά την κατάληψη της Ερζερούμ, οι Οθωμανοί ήταν συντετριμμένοι και βρίσκονταν σε ένα πραγματικό αδιέξοδο. Αποφάσισαν να τερματίσουν τον πόλεμο για να μην επιτρέψουν στους Ρώσους να αποκτήσουν και άλλα σημαντικά εδάφη στον Καύκασο και στην Μαύρη Θάλασσα. Ο Πάσκεβιτς ενημερώθηκε για την λήξη του πολέμου όσο βρίσκονταν κοντά στο πεδίο της μάχης.
Στις 14 Σεπτεμβρίου του 1829 υπογράφηκε η Συνθήκη Ειρήνης της Αδριανούπολης, παραχωρώντας επίσημα στην Ρωσική Αυτοκρατορία νέα εδάφη στην Μαύρη Θάλασσα. Η Μόσχα απέκτησε πρόσβαση στις εκβολές του Δούναβη και η Οθωμανική Αυτοκρατία αναγκάστηκε να ανοίξει τα στενά των Δαρδανελίων για όλα τα εμπορικά πλοία, να χαρίσει στην Σερβία την αυτονομία της και να υποσχεθεί το ίδιο και για την Ελλάδα.
Και κάπως έτσι τελείωσε ένας πολύ επιτυχημένος για την Μόσχα ρωσο-τουρκικός πόλεμος, ο οποίος επηρέασε τις μετέπειτα γεωπολιτικές εξελίξεις στην Μαύρη Θάλασσα και σε όλα τα Βαλκάνια.
