Στα συμπτώματα του δάγκειου πυρετού περιλαμβάνεται ο υψηλός πυρετός, ο έντονος πονοκέφαλος, πόνοι στους μύες και τις αρθρώσεις και δερματικά εξανθήματα. Ενώ οι πιο πολλές περιπτώσεις καταλήγουν σε ήπια νόσηση, ένα μικρό ποσοστό μπορεί να εξελιχθεί σε μια επίφοβη νόσο που ονομάζεται δάγκειος αιμορραγικός πυρετός.
Ο δάγκειος πυρετός σκοτώνει δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους κάθε χρόνο σε χώρες με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα, όπως το Μπαγκλαντές, η Ινδία, το Πακιστάν και η Ταϊλάνδη.
Φέτος, η Βραζιλία αγωνίζεται να ελέγξει το ξέσπασμα του δάγκειου πυρετού με περισσότερα από ένα εκατομμύριο κρούσματα να έχουν ήδη καταγραφεί.
Ο δάγκειος πυρετός, ο οποίος εξαπλώνεται όταν ένα μολυσμένο κουνούπι δαγκώνει έναν άνθρωπο, είναι μία από τις 20 «παραμελημένες» τροπικές ασθένειες, οι οποίες σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) δεν κατέχουν εξέχουσα θέση στην παγκόσμια ατζέντα για την υγεία.
Τροπικές ασθένειες όπως ο δάγκειος πυρετός συνδέονται με φτωχές χώρες. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που αυτές οι ασθένειες, οι οποίες επηρεάζουν περισσότερους από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους, δεν έχουν λάβει την απαιτούμενη χρηματοδότηση.
Δεδομένου ότι ο δάγκειος πυρετός παραμένει πρόβλημα για τις φτωχές χώρες ενώ και πάρα πολύ καιρό, οι πολυεθνικές φαρμακευτικές εταιρείες, με τα κεντρικά γραφεία τους στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, δεν έχουν αφιερώσει πόρους για την εξεύρεση θεραπείας. Η πρόληψη αντί της παρέμβασης παραμένει ο τυπικός τρόπος αντιμετώπισης του δάγκειου πυρετού.
Όμως τα τελευταία χρόνια, το κουνούπι Aedes albopictus, γνωστό και ως ασιατικό κουνούπι τίγρης, ιθαγενές στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές της Νοτιοανατολικής Ασίας, έχει αγαπήσει το ευρωπαϊκό αίμα.
Δεν είναι πλέον ένα «μακρινό» θέμα
«Ο δάγκειος έρπει προς την Ευρώπη. Δεν είναι πλέον μόνο ένα πρόβλημα των ενδημικών χωρών», λέει ο Δρ. Dinu Guruge, Σύμβουλος για το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Δάγκειου πυρετού στο Drugs for Neglected Diseases Initiative (DNDi).
Λέει ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως η υπερθέρμανση του πλανήτη, και παράγοντες όπως τα αυξημένα παγκόσμια ταξίδια και η μετανάστευση ευθύνονται για την εξάπλωση του δάγκειου πυρετού.
«Οι θερμότερες καιρικές συνθήκες στην Ευρώπη λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη μπορούν τώρα να παρέχουν κατάλληλες θερμοκρασίες για τα κουνούπια δάγκειου πυρετού για αναπαραγωγή και μετάδοση του ιού», δήλωσε ο Guruge.
Πέρυσι, η Ευρώπη κατέγραψε 122 κρούσματα δάγκειου πυρετού. Όλα μεταδόθηκαν τοπικά, πράγμα που σημαίνει ότι οι ασθενείς δεν τα απέκτησαν ενώ ταξίδευαν σε άλλες χώρες.
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC), ο δάγκειος πυρετός δεν είναι εντελώς άγνωστος στην Ευρώπη. Ήταν ενδημικός στο νότιο τμήμα της ηπείρου μέχρι το 1930.
Το Aedes aegypti, ένα άλλο μέλος της οικογένειας των κουνουπιών με ασπρόμαυρες ρίγες που εξαπλώνουν τον δάγκειο πυρετό, προκάλεσε πολλαπλές επιδημίες στην Ελλάδα και την Τουρκία, επηρεάζοντας πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους. Ωστόσο, εξαφανίστηκε τη δεκαετία του 1950.
Πρόσφατα, ιθαγενείς εστίες δάγκειου πυρετού έχουν αναφερθεί στη Γαλλία, την Κροατία, την Ιταλία και την Ισπανία.
Ωστόσο, η κύρια εμπειρογνώμονας του ECDC για τις αναδυόμενες και μεταδιδόμενες από φορείς ασθένειες, Σελίν Γκόσνερ, λέει ότι η τρέχουσα κατάσταση δεν είναι πολύ ανησυχητική, αλλά απαιτεί άμεση επίγνωση.
«Δεν θα έλεγα ότι σήμερα είναι ανησυχητικό, αλλά πρέπει να δώσουμε προσοχή και να το δούμε προσεκτικά, καθώς η κατάσταση μπορεί να αλλάξει», λέει.
«Ο δάγκειος πυρετός εξακολουθεί να είναι μια σχετικά άγνωστη ασθένεια στην Ευρώπη. Εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται ως μια «εξωτική ασθένεια» παρά ως ένας πιθανός κίνδυνος για τη δημόσια υγεία στην εκάστοτε περιοχή. Ως εκ τούτου, πρέπει να γίνει περισσότερη δουλειά για να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση του κοινού».
Είναι καλοκαίρι… ώρα για τσίμπημα
Οι υψηλότερες θερμοκρασίες ευνοούν τα κουνούπια που μεταφέρουν τον δάγκειο πυρετό, βοηθώντας τα να αναπαραχθούν και να μεταδώσουν τον ιό. Ο DNDi’s Guruge λέει ότι η ασθένεια εξαπλώνεται όταν τα κουνούπια τσιμπούν τους ανθρώπους κυρίως νωρίς το πρωί ή κατά τη διάρκεια του ηλιοβασιλέματος.
Το Aedes aegypti, το κουνούπι με τις ασπρόμαυρες ρίγες, λατρεύει τη βροχή, ειδικά αν μπορεί να βρει ένα έδαφος αναπαραγωγής πάνω από λιμνάζοντα νερά σε ένα περβάζι, σε γλάστρα ή σε μια προειδοποίηση στέγης.
Ο δάγκειος πυρετός μπορεί να ταξιδέψει από τροπικές και υποτροπικές περιοχές στην Ευρώπη μέσω αμπαζιών φορτίου σε αεροσκάφη ή πλοία εάν μεταφέρει στάσιμο νερό που επιτρέπει στα ανώριμα κουνούπια να επιβιώσουν και να αναδυθούν ως ενήλικα στα λιμάνια προορισμού», λέει η Nadja Hedrich, ερευνήτρια που εργάζεται στο έργο Infection Tracking in Travellers (ITIT) στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης.
Η ασθένεια έχει εξαιρετικά χαμηλές πιθανότητες να εξαπλωθεί τον χειμώνα, γι’ αυτό και τα κρούσματα δάγκειου πυρετού είναι σπάνια σε χώρες της Βόρειας Ευρώπης όπως η Νορβηγία, η Φινλανδία, η Δανία, η Ισλανδία και η Σουηδία, είπαν οι ειδικοί.
«Οι ψυχρότεροι χειμώνες στην Ευρώπη απέτρεψαν την αναπαραγωγή κουνουπιών και τη μετάδοση του ιού. Ωστόσο, με την κλιματική αλλαγή να προκαλεί ηπιότερους χειμώνες, οι οποίοι μπορεί μερικές φορές να είναι αρκετά ζεστοί για περιορισμένη αναπαραγωγή κουνουπιών και κίνδυνο μετάδοσης μεμονωμένων ιών», λέει ο Guruge.
Τα αυξημένα ταξίδια παρέχουν περισσότερες ευκαιρίες για τον ιό
Το ECDC αναφέρει ότι οι ευρωπαϊκές χώρες κατέγραψαν 11.478 κρούσματα δάγκειου πυρετού που σχετίζονται με ταξίδια μεταξύ 2015 και 2019. Ο επιπολασμός της μόλυνσης ήταν υψηλότερος μεταξύ των ταξιδιωτών που επέστρεφαν από την Ασία (71 τοις εκατό), κυρίως από τη Νοτιοανατολική Ασία.
«Οι συνθήκες στην Ευρώπη γίνονται πιο ευνοϊκές για να παραμείνουν αυτά τα είδη κουνουπιών τον χειμώνα και να γίνουν ενδημικά εδώ», λέει ο Hedrich του ITIT.
Δεδομένου ότι οι περιορισμοί έχουν χαλαρώσει, οι άνθρωποι ταξιδεύουν πιο συχνά πέρα από τα σύνορα μετά την επιδημία COVID-19.
«Τα αυξημένα ταξίδια παρέχουν περισσότερες ευκαιρίες για τον ιό του δάγκειου πυρετού σε μολυσμένα άτομα και τα κουνούπια που μεταφέρουν τον ιό να εξαπλωθεί μεταξύ των τοποθεσιών», λέει ο Hedrich.
Ο ΠΟΥ λέει ότι ο δάγκειος πυρετός δεν μπορεί να μεταδοθεί απευθείας από το ένα άτομο στο άλλο. Μεταφέρεται μόνο όταν ένα θηλυκό κουνούπι Aedes τσιμπήσει έναν μολυσμένο ασθενή και στη συνέχεια μεταφέρει τον ιό σε ένα υγιές άτομο.
Ο Hedrich διαπίστωσε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις ο δάγκειος πυρετός μπορεί επίσης να εξαπλωθεί μέσω μετάγγισης αίματος και δωρεάς οργάνων. Για παράδειγμα, όταν μεταμοσχεύεται ένα όργανο από έναν δότη που έχει μολυνθεί από τον ιό, ακόμα κι αν δεν εμφανίζει ορατά συμπτώματα.
«Είναι ακόμα πολύ σπάνιο ο δάγκειος πυρετός να εξαπλωθεί μέσω του αίματος και των οργάνων στην Ευρώπη, αλλά εάν ο αριθμός των κρουσμάτων συνεχίσει να αυξάνεται, θα άξιζε να διερευνηθεί εάν το αίμα και τα όργανα ελέγχονται για δάγκειο πυρετό στην Ευρώπη».
Πρόληψη και έλεγχος
Δεδομένου ότι ο δάγκειος πυρετός εξακολουθεί να είναι μια λιγότερο γνωστή ασθένεια στην Ευρώπη, οι ειδικοί λένε ότι υπάρχει ανάγκη για εκστρατείες ευαισθητοποίησης μεγάλης κλίμακας και εξαντλητική έρευνα για τον έλεγχο της εξάπλωσής του.
«Δεν υπάρχει συγκεκριμένη θεραπεία για τον δάγκειο πυρετό και υπάρχει έλλειψη έρευνας και χρηματοδότησης για την ανάπτυξη φαρμάκων προσαρμοσμένων στις ανάγκες των χωρών», λέει ο Guruge του DNDi.
«Αυτήν τη στιγμή, η πιο αποτελεσματική πρόληψη είναι να μη μας τσιμπήσει κουνούπι, κάτι που είναι αδύνατο αφού δεν μπορούμε να απομονώσουμε κουνούπια και ανθρώπους σε ξεχωριστά δωμάτια. Ως εκ τούτου, απαιτούνται μεμονωμένα και μεγάλης κλίμακας μέτρα για τον έλεγχο της εξάπλωσης του δάγκειου πυρετού στην Ευρώπη».
Ο δάγκειος πυρετός είναι μια ασθένεια που θα μπορούσε να δηλώνεται υποχρεωτικά στο ECDC. Να διατίθενται δεδομένα για ταξιδιώτες που επιστρέφουν στην Ευρώπη με διάγνωση δάγκειου πυρετού και επίσης τοπικά μεταδιδόμενα κρούσματα.
«Ο δάγκειος πυρετός είναι μια αναδυόμενη ασθένεια στην Ευρώπη, επομένως δεν έχουμε πολλά βασικά δεδομένα για σύγκριση, αλλά με βάση αυτά που έχουμε σήμερα, αναμένουμε να δούμε συνεχή αύξηση του αριθμού των κρουσμάτων το επόμενο καλοκαίρι και μεγαλύτερα κρούσματα», λέει ο Gosner του ECDC.
Και δεδομένου ότι η Ευρώπη έχει ακόμη δρόμο να διανύσει για να καλύψει τη διαφορά με την ασθένεια, ο Hedrich του ITIT λέει ότι θα είναι καλύτερο να κοιτάξουμε ανατολικά, στα τροπικά και υποτροπικά ενδημικά έθνη, και να μάθουμε από την εμπειρία τους να περιορίζουν τον δάγκειο πυρετό.
