Σχεδόν έναν χρόνο πριν, στις 6 Φεβρουαρίου, ένας ισχυρότατος σεισμός μεγέθους 7,8 Ρίχτερ, ισοπέδωσε το Καχραμανμαράς της νότιας Τουρκίας, αφήνοντας πίσω του περισσότερους από 54.000 νεκρούς και 107.204 τραυματίες.
Την πρωτοχρονιά του 2024, ένας παρόμοιος σεισμός μεγέθους 7,6 Ρίχτερ, χτύπησε τη δυτική Ιαπωνία. Ο μέχρι στιγμής απολογισμός των νεκρών, είναι σύμφωνα με το BBC τουλάχιστον 30. Πάνω από 1.000 διασώστες αναζητούν επιζώντες στα συντρίμμια.
«Επιβεβαιώθηκαν πολύ μεγάλες ζημιές» καθώς και «πολυάριθμα θύματα», αφού «κτίρια κατέρρευσαν και (εκδηλώθηκαν) πυρκαγιές», δήλωσε ο κ. Κισίντα. «Θα χρειαστεί να αποδυθούμε σε κούρσα με τον χρόνο» για να σωθούν ζωές, πρόσθεσε.
Γιατί υπάρχει τέτοια διαφορά;
Η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα, βρίσκεται στον συνδυασμό της κουλτούρας πειθαρχίας και πρόληψης, με τη χρήση καινοτόμας υψηλής τεχνολογίας που χρησιμοποιεί η χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου. Η Ιαπωνία, λένε πολλοί, ζει στο μέλλον. Και, στην αντιμετώπιση των συνεπειών των σεισμών, αυτό είναι σχεδόν αυταπόδεικτο.
Εν αρχή ην τα κτίρια: Ενώ στο Καχραμανμαράς στα ερείπια των 345.000 διαμερισμάτων (12.141 κτίρια) που καταστράφηκαν ολοσχερώς και των 4 εκατομμυρίων κτιρίων που επηρεάστηκαν, ξεχείλιζε η οργή για τις παρατυπίες των κατασκευαστών, στην Ιαπωνία, τα κτίρια στέκονται όρθια καθώς είναι πραγματικά αντισεισμικά. Είναι ζήτημα παράδοσης. Ακόμα και τα αρχαία, ξύλινα κτίρια, είναι φτιαγμένα έτσι ώστε να ταλαντώνονται και να μην καταρρέουν σε περίπτωση σεισμού. Λογικό είναι λοιπόν τα σύγχρονα -πολύ δε περισσότερο οι ουρανοξύστες- να χρησιμοποιούν την αιχμή της τεχνολογίας ώστε να προστατεύουν τους ενοίκους τους από τον Εγκέλαδο. Είναι φτιαγμένα να μετακινούνται οριζόντια για να απορροφούν τη σεισμική ενέργεια, να λυγίζουν, πατάνε επάνω σε ειδικές κατασκευές, κουνιούνται, όμως δεν καταρρέουν. Στη χώρα αυτή, η αντισεισμική προστασία έχει σε πρώτη προτεραιότητα την προστασία της ανθρώπινης ζωής και σε δεύτερη την προστασία των -σε κάθε περίπτωση πολύ υψηλών προδιαγραφών- υποδομών.
Το σύστημα ειδοποίησης
Ας αφήσουμε για λίγο τα αντισεισμικά κτίρια. Στην Ιαπωνία, όπου βρέθηκε για την αλλαγή του χρόνου ο σεισμολόγος Γεράσιμος Παπαδόπουλος, κατέθεσε την εμπειρία του, βάσει της οποίας ένα λεπτό πριν τον σεισμό, όλα τα κινητά δέχτηκαν επίσημη προειδοποίηση γι' αυτό που ερχόταν. "Μοναδική εμπειρία", λέει ο Γεράσιμος Παπαδόπουλος και δεν έχει άδικο. Η ιαπωνική κυβέρνηση ξόδεψε τουλάχιστον 1 δισεκατομμύριο δολάρια για να δημιουργήσει το πιο διάσημο σύστημα έγκαιρης σεισμικής προειδοποίησης του πλανήτη, το "Κινκιού Τζισίν Σοκουχό", που στα ελληνικά μεταφράζεται "Πρόωρη Προειδοποίηση Σεισμού".
Το σύστημα αυτό, χρησιμοποιεί 4.235 σεισμόμετρα σε όλη τη χώρα και, όταν δύο από αυτά καταγράφουν δραστηριότητα στα βάθη της γης, ενεργοποιείται αυτόματα το σύστημα το οποίο αποστέλλει -όπως το δικό μας 112- προειδοποιητικά μηνύματα στα κινητά και ειδοποιεί τις Αρχές, τους τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς εάν αναμένεται ισχυρός σεισμός (πάνω από 5 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ). Μέχρι και 80 δευτερόλεπτα πριν από την εκδήλωση σεισμού μπορεί να προειδοποιήσει το σύστημα, με το στόχο του να είναι να μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να εκκενώσουν επικίνδυνες περιοχές και να βρουν καταφύγιο για να γλιτώσουν από την επερχόμενη δόνηση. Με τον ίδιο τρόπο -περίπου- λειτουργεί και το σύστημα προειδοποίησης για τσουνάμι.
Το σύστημα είναι συνδεδεμένο με τα Σινκάνσεν, τα τρένα υψηλών ταχυτήτων, ενεργοποιώντας τα φρένα έκτακτης ανάγκης λίγα δευτερόλεπτα πριν τα πιο βίαια κύματα του σεισμού φτάσουν στην επιφάνεια. Έτσι, αποτρέπονται εκτροχιασμοί και τραυματισμοί -και το κυριότερο- θάνατοι επιβατών.
Είναι επίσης συνδεδεμένο με τα πιο ψηλά και τα πιο σύγχρονα κτίρια τα οποία αυτόματα διακόπτουν την παροχή φυσικού αερίου για να αποτρέψουν πυρκαγιές, θέτουν τα συστήματα αυτόματης πυρόσβεσης σε ύψιστη ετοιμότητα, ανάβουν τον φωτισμό έκτακτης ανάγκης για να οδηγήσουν τους ενοίκους σε ασφαλή σημεία ή την έξοδο στη διάρκεια σεισμού.
Κτίρια με... αμορτισέρ και ρόδες
Επιστρέφοντας στο κτιριακό κομμάτι, σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου του Τόκιο, στην ιαπωνική πρωτεύουσα το 87% των κτιρίων πληροί τα τελευταία αντισεισμικά στάνταρ. Ειδικά οι ουρανοξύστες, χτίζονται με τη συνδρομή εκατοντάδων -χωρίς υπερβολή- επιστημόνων, ώστε να αντέχουν και στις πιο ισχυρές δονήσεις. Αυτό επιτυγχάνεται με έναν πολύ σκληρό αντισεισμικό κανονισμό για τους κατασκευαστές κτιρίων, ο οποίος διαρκώς γίνεται σκληρότερος και τους υποχρεώνει να χρησιμοποιούν ό,τι πιο καινοτόμο υπάρχει στην αντισεισμική προστασία.
Όμως και οι κατασκευαστές θέλουν να "τρέξουν" μπροστά από τον κανονισμό, όχι μόνο επειδή οι κρατικές υπηρεσίες ελέγχουν κάθε κτίριο ανά 10 έτη ώστε να διαπιστώσουν εάν όντως πληρούνται οι προϋποθέσεις που είχαν τεθεί, αλλά και επειδή όσο πιο ασφαλές είναι ένα κτίριο από σεισμό, τόσο καλύτερη επένδυση θεωρείται. Άρα και πωλείται ακριβότερα. Επιπλέον, η ιαπωνική κυβέρνηση "επιβραβεύει" την κατασκευή σύγχρονων αντισεισμικών κτιρίων με φοροαπαλλαγές, χαμηλότερα ασφάλιστρα και άλλες παροχές που λειτουργούν ως κίνητρο για την επένδυση σε αντισεισμικές τεχνολογίες.
Εκτός από τη μελέτη του εδάφους που ανεγείρεται κάθε κτίριο, το βάθος των θεμελίων, την ενίσχυση των μπετών και του σίδερου που χρησιμοποιείται, την χρήση υλικών που κάνουν τα κτίρια ευλύγιστα, πολλοί ουρανοξύστες είναι εξοπλισμένοι με ένα ειδικό εκκρεμές 300 τόνων, ικανό να αμβλύνει τις δονήσεις, το οποίο βοηθά το κτίριο να ταλαντώνεται σε περίπτωση σεισμού. Αυτοί οι λεγόμενοι "αποσβεστήρες" έχουν κατοχυρωθεί με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας από μια κτηματομεσιτική εταιρεία του Τόκιο και πωλούνται έναντι 51 εκατομμυρίων δολαρίων σε όποιον κατασκευαστή θέλει να το χρησιμοποιήσει.
Υπάρχουν, φυσικά, διάφορα συστήματα για τα αντισεισμικά κτίρια της Ιαπωνίας, από ευλύγιστους τοίχους και παράθυρα, ως αμορτισέρ και ρόδες που επιτρέπουν στο κτίριο να κινείται οριζόντια για να απορροφήσει την ενέργεια της σεισμικής δόνησης. Όμως δεν είναι μόνο αυτά.
Οι Ιάπωνες ήταν οι πρώτοι που εξέλιξαν σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τσουνάμι (άλλωστε η λέξη για τα παλιρροϊκά κύματα που ακολουθούν τους βίαιους σεισμούς είναι ιαπωνική), το οποίο λειτουργεί και για τις γύρω χώρες. Όμως δεν είναι μόνο αυτό.
Σχεδόν όλες οι παράκτιες πόλεις διαθέτουν τείχη στις παραλίες, ειδικά σχεδιασμένα για να ανακόπτουν τη φόρα -αν όχι να αποκρούουν εντελώς- τα τσουνάμι. Διαθέτουν επίσης συστήματα συναγερμού -με σειρήνες αεροπορικού βομβαρδισμού- ώστε να ενημερώνουν όσους δεν είδαν τις ειδοποιήσεις στα κινητά τους ή στα ΜΜΕ την ύστατη ώρα για το βίαιο χτύπημα της φύσης που έρχεται.
Στην πρωτεύουσα της χώρας, βέβαια, το έχουν πάει ένα βήμα παραπέρα. Στο Τόκιο, με κόστος 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων και 13 χρόνια σκληρής δουλειάς, σκάφτηκε το Υπόγειο Κανάλι Εξωτερικής Απόρριψης της Μητροπολιτικής Περιοχής. Η κυβέρνηση έσκαψε ένα τούνελ μήκους 6 χιλιομέτρων που περνά σε μεγάλο βάθος κάτω από πάρκα, κτίρια και δρόμους και έχει σχεδιαστεί ώστε να απορροφήσει τα ύδατα από ένα τσουνάμι (ή τυφώνα), αποτρέποντας την πλημμύρα στην πόλη. Τα νερά -αν προκύψουν- συλλέγονται στο Κανάλι και μεταφέρονται στον ποταμό Έντο, για να τελειώσει το... δράμα.
Τα περίπου 46,1 δισεκατομμύρια δολάρια (40% περισσότερα από ό,τι πριν από μια δεκαετία) που ξόδεψε το 2023 η ιαπωνική κυβέρνηση για να συντηρήσει, να επισκευάσει και να επενδύσει σε αντισεισμικές τεχνολογίες σε δημόσιες υποδομές και κτίρια, είναι, πολλά, είναι όμως πολύ λίγα στη γενικότερη αντισεισμική κουλτούρα της Ιαπωνίας. Στη χώρα των περίπου 2.000 σεισμών κατ' έτος, ο πληθυσμός βρίσκεται σε ύψιστη ετοιμότητα και ανταποκρίνεται με απόλυτη ψυχραιμία και λογική στους μεγάλους σεισμούς, όχι μόνο επειδή είναι συνηθισμένος. Αλλά και επειδή είναι πολύ καλά ενημερωμένος και εκπαιδευμένος, καθώς οι ασκήσεις για σεισμούς -για παράδειγμα σε σχολεία, υπηρεσίες και εταιρείες- είναι κάτι "στάνταρ" και πολύ συχνό. Έτσι, κάθε Ιάπωνας γνωρίζει τι θα κάνει όταν χτυπήσει ο Εγκέλαδος, να απομακρυνθεί από τα παράθυρα και να μεταβεί σε ασφαλές σημείο.
Η απάντηση, λοιπόν, για τη γιγαντιαία διαφορά των θυμάτων, κρύβεται στην τεχνολογία, αλλά και στην κουλτούρα. Γιατί, στην Ιαπωνία, 60 ή 80 δευτερόλεπτα είναι αρκετά για να σώσουν εκατομμύρια ζωές, αλλά στη γειτονική μας Τουρκία, η προειδοποίηση του καθηγητή Νάτζι Γκιόρουρ, τρεις μέρες πριν την εκδήλωση των δονήσεων, για τα σημεία όπου θα εκδηλωθούν σεισμοί, αγνοήθηκαν. Όπως και αγνοήθηκαν οι αντισεισμικοί κανονισμοί από τους κατασκευαστές, η ανάγκη ετοιμότητας από το κράτος και τους πολίτες που, τελικά, ήταν αυτοί που πλήρωσαν το βαρύτατο τίμημα...
