Η συμφωνία για τη ναυτική άδεια που συνήφθη μεταξύ της Τουρκίας και της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Λιβύης εγγυάται τα ναυτικά και οικονομικά δικαιώματα της τελευταίας στη Μεσόγειο Θάλασσα, σύμφωνα με τον πρωθυπουργό της Λιβύης Abdul Hamid Mohammed Dbeibah.
«Η Λιβύη έχει πάρει το οικονομικό της δικαίωμα με αυτή τη συμφωνία», είπε ο Ντμπέιμπα την Κυριακή σε συνέντευξή του στο τηλεοπτικό κανάλι Al-Hades της Σαουδικής Αραβίας, αναφερόμενος στη συμφωνία του Νοεμβρίου 2019 μεταξύ της Άγκυρας και της κυβέρνησής του με έδρα την Τρίπολη για την οριοθέτηση περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας στην Μεσόγειος, όπου μοιράζονται σύνορα.
«Αυτή η συμφωνία είναι δικαίωμα των Λίβυων και κανένα άλλο κράτος ή πρόσωπο δεν μπορεί ποτέ να την καταλάβει. Επιθυμούμε γενικό συντονισμό και όλα τα έθνη να συναινέσουν σε αυτό», τόνισε ο Ντμπέιμπα.
Οι δηλώσεις του έγιναν σε μια περίοδο κατά την οποία αυξάνονται οι εντάσεις με την άλλη μεσογειακή γείτονα της Λιβύης, Αίγυπτο. Με απόφαση της 11ης Δεκεμβρίου, το Κάιρο οριοθέτησε μονομερώς τα δυτικά θαλάσσια σύνορά του με εννέα γεωγραφικές συντεταγμένες.
Η απόφαση του Καΐρου προκάλεσε την οργή της γείτονάς της, η οποία απέρριψε τη μονόπλευρη δήλωση, υποστηρίζοντας ότι οι αξιώσεις για τα σύνορα της Αιγύπτου παραβίαζαν τα δικαιώματα της υφαλοκρηπίδας της Λιβύης, καθώς απομακρύνθηκε δυτικά της μέσης γραμμής μεταξύ των ηπειρωτικών ακτών αυτών των δύο χωρών.
Η Άγκυρα προέτρεψε επίσης διάλογο και διαπραγματεύσεις μεταξύ των αντίπαλων εθνών για την επίλυση της διαφοράς. Πολλές διπλωματικές πηγές ανέφεραν ότι η συνοριακή γραμμή δεν συμφωνήθηκε μέσω διμερών διαπραγματεύσεων, ότι η Τουρκία τάσσεται υπέρ του διαλόγου μεταξύ των δύο «το συντομότερο δυνατό» για την οριοθέτηση των συνόρων τους σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και την εφαρμογή όλων των ειρηνικών μέσων όπως ορίζεται στο άρθρο 33 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, συμπεριλαμβανομένου του Διεθνούς Δικαστηρίου, με κοινή συναίνεση.
Το υπουργείο Εξωτερικών της Λιβύης εξέδωσε επίσης μια δήλωση που καταγγέλλει την αιγυπτιακή κίνηση. «Αυτή η οριοθέτηση είναι άδικη γιατί ανακοινώθηκε μονομερώς. παραβιάζει την εδαφική ακεραιότητα της Λιβύης και τις αρχές της καλής πίστης και του σεβασμού της κυριαρχίας», ανέφερε.
Ο Dbeibah επανέλαβε την απόρριψη της απόφασης της Αιγύπτου από τη Λιβύη, λέγοντας: «Τα θαλάσσια σύνορα, οι συμφωνίες για την υφαλοκρηπίδα δεν μπορούν να είναι μονόπλευρες. Απορρίπτουμε πλήρως αυτή την κίνηση από την Αίγυπτο».
Ο Λίβυος ηγέτης ζήτησε τη σύσταση επιτροπής για τον καθορισμό των θαλάσσιων συνόρων μεταξύ της χώρας του και της Αιγύπτου. «Ζητάμε από τους Αιγύπτιους αδελφούς μας να δημιουργήσουν μια διμερή επιτροπή και να καταλήξουν σε συναίνεση. Ο ΟΗΕ υπάρχει αν δεν υπάρχει συναίνεση. Κανείς δεν μπορεί να πάρει αποφάσεις μόνος του. Εάν πιστεύουν ότι η λιβυκή πλευρά είναι αδύναμη, την απορρίπτουμε. Εάν είναι φίλοι και γείτονες, θα χαιρετούσαμε ευχαρίστως αυτή τη διμερή συμφωνία», είπε ο Ντμπέιμπα.
Εδαφική βεντέτα
Η θαλάσσια δικαιοδοσία είναι μια φαινομενικά ατελείωτη διαμάχη μεταξύ της Λιβύης και της Αιγύπτου, καθώς και της Τουρκίας και της Ελλάδας, στη Μεσόγειο.
Το σύμφωνο του 2019 μεταξύ της Λιβύης και της Τουρκίας υπογράφηκε για να παρέχει ένα νομικό πλαίσιο για την αποτροπή οποιουδήποτε τετελεσμένου γεγονότος από τα περιφερειακά κράτη. Αντίστοιχα, αποτράπηκαν οι προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να οικειοποιηθεί τεράστια τμήματα της υφαλοκρηπίδας της Λιβύης όταν μια πολιτική κρίση έπληξε τη χώρα της Βόρειας Αφρικής το 2011.
Η συμφωνία επιβεβαίωσε επίσης ότι η Τουρκία και η Λιβύη είναι θαλάσσιοι γείτονες, με την οριοθέτηση να ξεκινά από το Fethiye, το Marmaris και το Kaş στη νοτιοδυτική ακτή της Τουρκίας και να εκτείνεται στην ακτογραμμή Derna-Tobruk-Bordia της Λιβύης.
Σε απάντηση, η Αίγυπτος και η Ελλάδα υπέγραψαν συμφωνία τον Αύγουστο του 2020, ορίζοντας αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η Τουρκία είχε αμφισβητήσει τη νομιμότητα της συμφωνίας Αιγύπτου-Ελλάδας, δεσμευόμενη να διατηρήσει σε ισχύ το θαλάσσιο σύμφωνο της χώρας που είχε υπογραφεί νωρίτερα με την κυβέρνηση της Τρίπολης.
Αργότερα το 2021, ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου ενημέρωσε ότι η Τουρκία ενδέχεται να διαπραγματευτεί μια συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης με την Αίγυπτο στην Ανατολική Μεσόγειο, ανάλογα με το καθεστώς των διμερών σχέσεων.
Πιο πρόσφατα, η Τουρκία και η Λιβύη επέπληξαν την ελληνική κριτική για τις συμφωνίες τους για την οριοθέτηση υδρογονανθράκων και περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας, προτρέποντας την Αθήνα να σταματήσει τις αβάσιμες κατηγορίες, την εχθρική ρητορική και τις κλιμακωτικές ενέργειες και αντ' αυτού σε επιστολή που απέστειλε από κοινού τις κυρίαρχες αποφάσεις των δύο χωρών στα Ηνωμένα Έθνη.
Οι μόνιμοι αντιπρόσωποι της Τουρκίας και της Λιβύης στον ΟΗΕ, Feridun Sinirlioğlu και Taher el-Sonni, αντίστοιχα, υποστήριξαν στην κοινή επιστολή ότι το μνημόνιο συνεννόησης που υπεγράφη στις 3 Οκτωβρίου 2022, μεταξύ της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας στη Λιβύη και της Δημοκρατίας της Τουρκίας για τη συνεργασία στον τομέα των υδρογονανθράκων είναι «ένα νομικό μέσο που βασίζεται στην αρχή της κυρίαρχης ισότητας» και «προβλέπει την ανάπτυξη διμερούς συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο, τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα. Ως εκ τούτου, τηρεί πλήρως τις αρχές του διεθνούς δικαίου που αφορούν τις φιλικές σχέσεις και τη συνεργασία μεταξύ των κρατών».
Τον Οκτώβριο του 2022, τρία χρόνια μετά τη συμφωνία για τα θαλάσσια σύνορα, η Άγκυρα και η GNA στην Τρίπολη υπέγραψαν προκαταρκτικές οικονομικές συμφωνίες που επιτρέπουν την εξερεύνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου στα λιβυκά ύδατα από μικτές τουρκολιβυκές εταιρείες. Είχε στόχο να ωφελήσει και τις δύο χώρες και προκάλεσε επικρίσεις από την ΕΕ και την Ελλάδα ότι η συμφωνία για τους υδρογονάνθρακες θα μπορούσε «δυνητικά να υπονομεύσει την περιφερειακή σταθερότητα».
Αφού η Αθήνα επέτρεψε στην Exxon Mobil να ξεκινήσει ένα έργο αναζήτησης αερίου στα ανοικτά της νοτιοδυτικής ακτής της στις αρχές Νοεμβρίου, η Τρίπολη και η Άγκυρα κατήγγειλαν την «ανεύθυνη συμπεριφορά» της Ελλάδας να συνάψει συμφωνία με διεθνείς εταιρείες στα θαλάσσια σύνορα Λιβύης-Ελλάδας.
«Η Ελλάδα πραγματοποιεί συμβάσεις εξερεύνησης σε μια αμφισβητούμενη περιοχή στα νότια και νοτιοδυτικά των νησιών της Κρήτης», ανέφερε το υπουργείο Εξωτερικών της Λιβύης μετά την είδηση, δεσμευόμενο να λάβει νομικά και διπλωματικά μέτρα για να υπερασπιστεί τα δικαιώματα και την κυριαρχία της Λιβύης στις θαλάσσιες περιοχές της.
Ενώ η κίνηση εκτόξευσε τις εντάσεις ακόμη πιο ψηλά, η Ελλάδα ανακοίνωσε την Κυριακή σχέδια επέκτασης των χωρικών της υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια νότια και δυτικά της Κρήτης τον Μάρτιο, σύμφωνα με τοπικά μέσα ενημέρωσης, με βάση «ευνοϊκές διεθνείς και περιφερειακές εξελίξεις αποκτήσει το πάνω χέρι έναντι της αντιπολίτευσης» ενόψει των επικείμενων εκλογών.
Η κίνηση προκλήθηκε επίσης από τη μονομερή απόφαση της Αιγύπτου να περιορίσει τα σύνορά της με τη Λιβύη, ανέφερε τοπικό ειδησεογραφικό μέσο. Η απόφαση της Αθήνας θα επέτρεπε επίσης σημαντικά την ευρύτερη περιφερειακή στρατηγική της να περιορίσει την Άγκυρα και την επιρροή της στη Λιβύη.
