Η Τουρκία παρενέβη ξαφνικά στη διαδικασία προετοιμασίας των σημαντικότερων διαπραγματεύσεων μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ.
Άλλωστε, ο Ρετζέπ Ερντογάν έχει γίνει ένας από τους λίγους παγκόσμιους ηγέτες με τους οποίους ο Ρώσος πρόεδρος συζήτησε τις προτάσεις του Κρεμλίνου προς το ΝΑΤΟ και την Ουάσιγκτον.
Γιατί η Άγκυρα έχει γίνει τόσο ενεργή σε αυτό το θέμα - και πώς θα μπορούσε η Μόσχα να χρησιμοποιήσει αυτή την περίσταση;
Στις 2 Ιανουαρίου, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ερντογάν. Και όχι μόνο για χάρη των συγχαρητηρίων για το νέο έτος. Οι δυο τους αντάλλαξαν απόψεις για την κατάσταση στη Λιβύη, τη Συρία - και, όπως σημειώθηκε στην υπηρεσία Τύπου του Κρεμλίνου, συζήτησαν «γνωστές προτάσεις για την ανάπτυξη νομικά επισημοποιημένων συμφωνιών που εγγυώνται την ασφάλεια της Ρωσικής Ομοσπονδίας». Δηλαδή, είχαν ρωσοαμερικανικές και ρωσο-ΝΑΤΟικές συνομιλίες.
Αλλά, τι σχέση έχει η Τουρκία με αυτό; Αν και είναι χώρα του ΝΑΤΟ, όλες οι βασικές αποφάσεις στη συμμαχία λαμβάνονται όχι στην Άγκυρα ή ακόμα και στις Βρυξέλλες, αλλά στην Ουάσιγκτον.
Ωστόσο, η Τουρκία εξακολουθεί να είναι παρούσα σε αυτό. Προφανώς, ο Ρετζέπ Ερντογάν αποφάσισε να ακολουθήσει την προ-πρωτοχρονιάς συμβουλή της εκπροσώπου του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα για το πώς να βελτιώσει τις ρωσοτουρκικές σχέσεις και ταυτόχρονα να λάβει μια σειρά από πολιτικά και οικονομικά μπόνους.
Διφορούμενες οι ρωσο - τουρκικές σχέσεις
Γεγονός είναι ότι σήμερα οι ρωσοτουρκικές σχέσεις είναι εξαιρετικά διφορούμενες. Από τη μια πλευρά, η Τουρκία είναι ένας από τους σημαντικότερους Ρώσους εταίρους. Ένα μεγάλο, κυρίαρχο, παθιασμένο κράτος με συμφέροντα στη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Ασία, τον Καύκασο και την Ευρώπη – απλά, δεν μπορεί να είναι ασήμαντο.
Ωστόσο, από την άλλη πλευρά, μια σειρά από διαφωνίες και αντιφάσεις μεταξύ Μόσχας και Τουρκίας για περιφερειακά ζητήματα εμποδίζουν την ανάπτυξη αυτών των σχέσεων.
Στη Μέση Ανατολή (στη Συρία, όπου η Άγκυρα προστατεύει τη φωλιά των τρομοκρατών στο Ιντλίμπ από Σύρους και Ρώσους εξολοθρευτές), στην Κεντρική Ασία (ο τουρκικός παντουρκισμός απειλεί τα ευρασιατικά σχέδια της Ρωσίας), στον Καύκασο (όπου η Άγκυρα προσπαθεί να πάρει τον έλεγχο της περιοχής μετά τη νίκη στον δεύτερο πόλεμο του Καραμπάχ), και τελικά στην Ευρώπη. Πιο συγκεκριμένα, στην Ουκρανία.
Και … τουρκικό το ουκρανικό ζήτημα
Η Ουκρανία έχει μετατραπεί εδώ και καιρό από υποκείμενο σε αντικείμενο της παγκόσμιας πολιτικής. Όλες οι χώρες που αντιπροσωπεύουν κάτι από μόνες τους χρησιμοποιούν το ουκρανικό ζήτημα για να υλοποιήσουν τα δικά τους συμφέροντα.
Συμμετείχε φυσικά και η Τουρκία.
Με την είσοδό του στην Ουκρανία, ο Ρετζέπ Ερντογάν προσπαθεί να αποκτήσει ουκρανικές αμυντικές τεχνολογίες, να ανεβάσει τη δική του αξιολόγηση στην Τουρκία (προστατεύοντας τα συμφέροντα των Τατάρων της Κριμαίας, που θεωρούνται μέρος του «τουρκικού κόσμου»), δείχνει επίσης πίστη στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Και τέλος, η Τουρκία θέλει να αποκτήσει έναν μοχλό πίεσης στη Ρωσία, να εξαρτήσει τα συμφέροντα της Μόσχας από την πολιτική της Άγκυρας στην ουκρανική διευθέτηση.
Αλλά πέρα από τη στάση της Τουρκίας απέναντι στα συμφέροντα της Ρωσίας στην Ουκρανία, έχουμε τη στάση της Μόσχας απέναντι στα συμφέροντα της Τουρκίας στη Συρία, όπου τα ρωσικά στρατεύματα δεν επιτρέπουν στην τουρκική ηγεσία να πραγματοποιήσει άλλη στρατιωτική επιχείρηση κατά ντόπιων Κούρδων.
Γι' αυτό, ειδικότερα, η Τουρκία συνεχίζει να επιμένει να της δοθεί η ευκαιρία να μεσολαβήσει στη ρωσο-ουκρανική σύγκρουση.
«Καλούμε και τις δύο πλευρές να μειώσουν το επίπεδο της έντασης το συντομότερο δυνατό προκειμένου να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για να αποτραπεί μια στρατιωτική σύγκρουση στο Ντονμπάς στην ανατολική Ουκρανία. Από αυτή την άποψη, ο πρόεδρος μας είπε στον Ζελένσκι και τον Πούτιν ότι η Τουρκία και ο ίδιος είναι έτοιμοι να παίξουν ρόλο σε αυτή τη διαδικασία, να συνεισφέρουν τη δική τους συνεισφορά», δήλωσε ο Ιμπραήμ Καλίν, εκπρόσωπος του Ρετζέπ Ερντογάν.
Η ρωσική απάντηση στις προτάσεις της Άγκυρας
Η Ρωσία συνεχίζει να αγνοεί τις προτάσεις της τουρκικής πλευράς. Όχι μόνο λόγω της απροθυμίας να νομιμοποιηθεί η τουρκική συμμετοχή στην ουκρανική σύγκρουση, αλλά και επειδή το Κίεβο (μέσω ενδιάμεσου ή χωρίς - δεν έχει σημασία) θα πρέπει να συζητήσει τα ζητήματα του Ντονμπάς όχι με τη Μόσχα, αλλά με το DPR και το LPR.
Και αν η Τουρκία θέλει πραγματικά να συμμετάσχει στην εξωτερική πολιτική της Μόσχας, τότε η Ρωσία της έχει προτείνει να παίξει αυτόν τον ρόλο. Αλλά προς την άλλη κατεύθυνση - τη ρωσο-δυτική.
Έτσι, τις προάλλες, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου εξέφρασε την ελπίδα ότι οι ρωσοαμερικανικές και ρωσο-ΝΑΤΟικές συνομιλίες (οι οποίες θα διεξαχθούν στις 10 και 12 Ιανουαρίου) θα οδηγήσουν σε «ομαλοποίηση της κατάστασης» και στον «τερματισμό της έντασης».
Η Μόσχα πρόσφερε στην Άγκυρα να απομακρυνθεί από τις ελπίδες να βοηθήσει σε αυτόν τον ευγενή σκοπό.
«Η υποστήριξη πρόσφατων ρωσικών προτάσεων για εγγυήσεις ασφαλείας θα μπορούσε να είναι μια πραγματική συμβολή στη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ», εξήγησε η Μαρία Ζαχάροβα.
«Είμαστε αποφασισμένοι να διατηρήσουμε επαφή με τους Τούρκους εταίρους μας προς το συμφέρον της δημιουργίας της απαραίτητης πολιτικής και διπλωματικής ατμόσφαιρας και την προώθηση του διαλόγου για θέματα ασφάλειας στον ευρωατλαντικό χώρο».
Από τη μια, βέβαια, μια τέτοια συμμετοχή είναι γεμάτη με την Τουρκία. Άλλωστε, αποδεικνύεται ότι η Άγκυρα συμφωνεί ότι οι ρωσικές προτάσεις συζητούνται τουλάχιστον - συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται με την άρνηση της Δύσης για οποιαδήποτε στρατιωτική δραστηριότητα στο έδαφος της Ουκρανίας.
Αυτά που η ουκρανική ηγεσία θεωρεί απολύτως απαράδεκτα. «Η Άγκυρα δεν θα θέλει να περιπλέξει τις σχέσεις με το Κίεβο - η συνεργασία τους αναπτύσσεται και ο Ερντογάν δεν θα χάσει έναν οικονομικό εταίρο», λέει ο Αντρέι Κορτούνοφ, γενικός διευθυντής του Συμβουλίου Διεθνών Υποθέσεων της Ρωσίας.
Ωστόσο, από την άλλη, η υποστήριξη (με τη μορφή της εποικοδομητικής συμμετοχής στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων, που οι Τούρκοι μπορούν να ονομάσουν διαμεσολάβηση) θα δώσει στον Ρετζέπ Ερντογάν πολλά πλεονεκτήματα.
Η νέα παγκόσμια τάξη
Δυτικοί ειδικοί λένε ήδη ότι το αποτέλεσμα των ρωσοαμερικανικών συνομιλιών «θα μπορούσε να είναι μια σοβαρή αλλαγή στις αρχές ασφάλειας της ευρασιατικής ηπείρου για μια ολόκληρη γενιά - όπως οι αποφάσεις της δεκαετίας του 1990 που εγκρίθηκαν μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου». Κατά συνέπεια, όσοι συμμετέχουν σε αυτές τις διαπραγματεύσεις λαμβάνουν το καθεστώς των κατασκευαστών της νέας παγκόσμιας τάξης.
Και όχι μόνο το status. Η ενεργός συμμετοχή σε αυτή την κατασκευή επιτρέπει στη χώρα να ενσωματώσει τα συμφέροντά της στο νέο σύστημα.
Για παράδειγμα, οι Τούρκοι πρέπει να διασφαλίσουν ότι το νέο σύστημα ασφαλείας στη Μαύρη Θάλασσα διατηρεί το καθεστώς της Τουρκίας ως κράτους που καθορίζει τους κανόνες εισόδου στην υδάτινη περιοχή αυτής της θάλασσας για τους στόλους δυνάμεων που δεν ανήκουν στη Μαύρη Θάλασσα. Ή για να μην παρεμβαίνει η Δύση στην ενδεχόμενη κατασκευή νέων διακλαδώσεων του Turkish Stream.
Επιπλέον, ο Ερντογάν θα κερδίσει άλλη μια πολιτική νίκη επί της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία στην Άγκυρα θεωρείται περισσότερο ως πολιτικός αντίπαλος που δεν σέβεται την Τουρκία.
Μέχρι σήμερα, ο Ρετζέπ Ερντογάν ταπείνωσε μόνος του την Ευρωπαϊκή Ένωση (που είναι, για παράδειγμα, μόνο μια θέση για δύο κορυφαίους αξιωματούχους της ΕΕ - την Ούρσουλα φον ντελ Λάιεν και τον Τσάρλς Μισέλ) και έτσι θα εμπλέξει τους Αμερικανούς σε αυτή τη διαδικασία. .
Σημειώνεται ότι η ηγεσία της ΕΕ εξοργίστηκε από το γεγονός ότι οι Αμερικανοί και οι Ρώσοι συζητούν την ευρωπαϊκή ασφάλεια χωρίς τους Ευρωπαίους.
Και αν η Τουρκία εμπλέκεται τώρα στη διαδικασία – η οποία δεν είναι στην πραγματικότητα ευρωπαϊκή χώρα- τότε ο Ερντογάν μπορεί να πει ότι δεν έδειξε στην κυρίαρχη Ευρωπαϊκή Ένωση τη θέση του στα περίχωρα ούτε καν της παγκόσμιας, αλλά της περιφερειακής πολιτικής. Και στο τουρκικό εκλογικό σώμα θα αρέσει ένα τέτοιο κλικ στη μύτη των Ευρωπαίων γραφειοκρατών.
Τέλος, η Τουρκία, καταρχήν, χρειάζεται αποκλιμάκωση στις ρωσοδυτικές σχέσεις, αφού η Άγκυρα θέλει να συνεργαστεί τόσο με τη Ρωσία όσο και με τη Δύση ως μέρος της πολυδιανυσματικής της πολιτικής.
«Ο Ερντογάν δεν θέλει να επιλέξει μεταξύ Μόσχας και Κιέβου, Βρυξελλών και Ουάσιγκτον, και αυτό συνδέεται πάντα με τυχόν απώλειες - πολιτικές και οικονομικές. Επομένως, παρά το γεγονός ότι ο Τούρκος Πρόεδρος λατρεύει να ψαρεύει σε ταραγμένα νερά, σε αυτή την περίπτωση ενδιαφέρεται περισσότερο για την καθιέρωση διαλόγου μεταξύ της Μόσχας και των Ηνωμένων Πολιτειών, του ΝΑΤΟ και της Ευρώπης», λέει ο Αντρέι Κορτούνοφ.
Έτσι, εάν η Τουρκία θέλει να συμμετάσχει και να κερδίσει, είναι ευπρόσδεκτη. Αν κρίνουμε από τη συνομιλία μεταξύ Βλαντιμίρ Πούτιν και Ρετζέπ Ερντογάν, ο Τούρκος ηγέτης συμφώνησε σε αυτή τη συμμετοχή και έλαβε τη ρωσική έγκριση. Τώρα είναι στο χέρι των Αμερικανών να το εγκρίνουν.
