Τον τελευταίο καιρό, ιδίως με τον τρόπο που πραγματοποιήθηκε από το Αφγανιστάν η αποχώρηση των στρατιωτικών και διπλωματικών αποστολών των ΗΠΑ και των κρατών του ΝΑΤΟ και μετά με τη σύσταση του AUKUS, χωρίς η Ουάσιγκτον να διαβουλευθεί με τις Βρυξέλλες, είχαν ως αποτέλεσμα μια αναζωπύρωση του θέματος δημιουργίας του Ευρωστρατού από την ΕΕ
Ο Muhammed Çağrı Bilir, τουρκικής καταγωγής Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Λιντς της Αγγλίας, αξιολόγησε το ζήτημα του "Ευρωστρατού", το οποίο βρίσκεται στην ατζέντα μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών εδώ και πολύ καιρό.
Ένα σημαντικό μέρος της ανάλυσης του Μπίλιρ με τίτλο «Ο ευρωπαϊκός στρατός μεταξύ ονείρων και πραγματικότητας» παρατίθεται στη συνέχεια ως εξής:
"Για την υλοποίηση ενός τέτοιου έργου, φαίνεται ότι η πρώτη προϋπόθεση είναι τα κράτη μέλη να προσεγγίσουν το ζήτημα με απόλυτη συναίνεση. Η Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (CSSP), η οποία μπορεί να περιγραφεί ως η θεσμική ραχοκοκαλιά της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας, είναι μια πλατφόρμα όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται σύμφωνα με την αρχή της ομοφωνίας, όπως διατυπώθηκε σαφώς στηΣυνθήκη της Λισαβόνας, στην οποία οριστικοποιήθηκε.
Ως εκ τούτου, οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων εντός του θεσμικού οργάνου γίνονται εντελώς με πρωτοβουλία των κρατών μελών όσον αφορά την άμυνα και την ασφάλεια, σε αντίθεση με άλλους τομείς. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει μεταβίβαση κυριαρχίας από τα κράτη μέλη.
Οι πρώτες κινήσεις για την απεξάρτηση της ΕΕ από τις ΗΠΑ
Ωστόσο, πολλές φορές από τη δήλωση κοινών στόχων ασφάλειας, γνωστών ως "Εργασίες της Πετρούπολης" το 1992, παρόμοια έργα υιοθετήθηκαν στα χαρτιά με όλα τα μέλη ομόφωνα. Ως το πρώτο συγκεκριμένο βήμα, η αγγλο-γαλλική κοινή δήλωση γνωστή ως δήλωση του Saint Malo το 1998 τόνισε την ανάγκη των χωρών της ΕΕ να αποκτήσουν αυτόνομη αμυντική ικανότητα ανεξάρτητα από τις ΗΠΑ και ανακοίνωσε ότι θα οδηγήσει σε έγκυρα βήματα για αυτό. Η κακή εμπειρία στα Βαλκάνια θεωρείται ο κύριος λόγος για αυτό το βήμα.
Κατόπιν αυτού, στη Σύνοδο Κορυφής του Ελσίνκι που πραγματοποιήθηκε το 1999, η ιδέα της δημιουργίας μιας δύναμης 60.000 που θα μπορούσε να αναπτυχθεί στο πεδίο της μάχης εντός 60 ημερών μέχρι το 2003 εγκρίθηκε από τα κράτη μέλη και δημιουργήθηκε η πρώτη έκδοση του ΕΠΑΑ για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας.
Το 2003, η ΕΕ περιέγραψε το κοινό ζήτημα ασφάλειας στο έγγραφο στρατηγικής της. Κατά συνέπεια, η τρομοκρατία, η διάδοση των όπλων μαζικής καταστροφής, οι περιφερειακές συγκρούσεις και το οργανωμένο έγκλημα ορίζονται ως οι σημαντικότερες αιτίες αστάθειας παγκοσμίως, ενώ διεθνείς οργανισμοί όπως τα Ηνωμένα Έθνη (ΟΗΕ), το ΝΑΤΟ ή ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά αυτές τις απειλές.
Ωστόσο, εξετάζοντας τις απειλές και τα εργαλεία που έχει εντοπίσει, είναι σαφές ότι η ΕΕ έχει στόχο να διαδραματίσει ρόλο ως παγκόσμιος παράγοντας. Προς αυτή την κατεύθυνση, προκειμένου να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός που θα επέτρεπε ταχύτερη επέμβαση σε περιοχές κρίσης, η προβολή δύναμης που ορίστηκε ως 60.000 άτομα το 2004, αντικαταστάθηκε από μικρότερες ομάδες μάχης που θα μπορούσαν να εμπλακούν στην κρίση μέσα σε δύο εβδομάδες.
Αυτή η διαφοροποίηση του όγκου δυνάμεων επήλθε, επειδή σύντομα έγινε σαφές ότι οι στρατοί των χωρών της ΕΕ ούτε είναι αρκετά ενσωματωμένοι για να ξεκινήσουν τόσο μεγάλη δύναμη στο πεδίο της μάχης από κοινού, ούτε πολλές χώρες έχουν την ικανότητα να εμπλακούν σε αυτό.
Ως εκ τούτου, το εύρος του έργου περιορίστηκε καθώς το κόστος θα ήταν στις πλάτες χωρών όπως η Αγγλία και η Γαλλία.
Εκτός από τις αρνητικές αλλαγές στην προβολή ισχύος, θεσμικές εξελίξεις, όπως η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας το 2004, έλαβαν επίσης χώρα προκειμένου να βοηθήσουν τα κράτη μέλη στη διαχείριση κρίσεων και στην ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Βρετανική “μαχαιριά”! Economist: Ελλάδα-Γαλλία συμφώνησαν γιατί φοβούνται την Τουρκία
Από το 2003 έως σήμερα
Με την επικύρωση της Συνθήκης της Λισαβόνας το 2009, ο διακυβερνητικός μηχανισμός λήψης αποφάσεων που επιθυμούσε η δήλωση Saint-Malo διατηρήθηκε και η θεσμική δομή του OGSP πήρε την τελική του μορφή.
Τα χρόνια μεταξύ 2003 και 2009 μπορούν στην πραγματικότητα να χαρακτηριστούν ως η χρυσή εποχή όσον αφορά τους στόχους του στρατού της ΕΕ. Γιατί εκείνη την περίοδο, η ΕΕ μπόρεσε να υπάρχει σε τρεις ηπείρους με περίπου 20 στρατιωτικές και πολιτικές αποστολές.
Αν και σχεδόν όλες αυτές οι επιχειρήσεις ήταν αποστολές μικρής κλίμακας όπως η διατήρηση της ειρήνης, η επιτήρηση, η στρατιωτική εκπαίδευση ή ο έλεγχος των συνόρων, θεωρήθηκαν επιτυχημένες με την ιδέα ότι μια νεογέννητη ιδέα βρήκε ανταπόκριση στον τομέα.
Ωστόσο, αυτή η κατάσταση έχει αντιστραφεί πλήρως την τελευταία δεκαετία με τους εμφύλιους πολέμους που ξέσπασαν στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Ευρώπη, τους οποίους η ΕΕ ορίζει ως μία από τις πιο κρίσιμες περιοχές στην πολιτική γειτονίας της
Στη Λιβύη, Ουκρανία και Συρία , ο εμφύλιος πόλεμος, το αποτυχημένο καθεστώς του κράτους, η αυξανόμενη βία, η τρομοκρατία, τα θύματα αμάχων, και ως αποτέλεσμα, το μεταναστευτικό κύμα που εξαπλώθηκε στις κοντινές γεωγραφικές περιοχές, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, είχε καταστροφικές επιπτώσεις στη σταθερότητα στην περιοχή.
Ενώ κάθε κρίση έφερνε νέες απειλές που προσδιορίζονται στο έγγραφο στρατηγικής της ΕΕ, η ενδιαφέρουσα απουσία της ΕΕ οδήγησε σε αμφισβήτηση της λειτουργίας της ΚΕΠΑΑ.
Στη συνέχεια αυτών των γεγονότων, η έννοια της Στρατηγικής Αυτονομίας της ΕΕ, η οποία εμφανίζεται σε κάθε πλατφόρμα όπου συζητείται η συζήτηση για τον στρατό της ΕΕ, προτάθηκε από την ΕΕ το 2016 ως ένα νέο σημείο εκκίνησης.
Ωστόσο, είναι ακόμα ασαφές πώς η ΕΕ ορίζει την έννοια της αυτονομίας εδώ. Φυσικά, η ιδέα της ύπαρξης εργαλείων που μπορούν να ελιχθούν σε ζητήματα που αφορούν την ασφάλειά του μειώνοντας την εξάρτησή του από άλλες χώρες προτείνεται ως στόχος αυτής της έννοιας.
Όπως η δημιουργία κοινών έργων αμυντικής βιομηχανίας, επενδύσεων Ε & Α ή ενός κοινού κέντρου διοίκησης μαζί με έναν στρατό της ΕΕ.
Η μεταφορά κυριαρχίας στον τομέα της άμυνας είναι απαραίτητη
Με την πρώτη ματιά, μπορεί να σκεφτεί πόσο λογικό είναι ένα τέτοιο έργο να βασίζεται στο σημείο όπου η οικονομική ολοκλήρωση έχει έρθει εδώ και τόσα χρόνια. Στην πραγματικότητα, είναι πιθανό να συναντήσετε δεκάδες ακαδημαϊκούς ή πολιτικές ελίτ σε κύκλους της ΕΕ που πιστεύουν πραγματικά σε αυτές τις ιδέες.
Τόσο που στη ρητορική που χρησιμοποιούν τα κράτη μέλη, τονίζεται συνεχώς πόσο σημαντική είναι η υλοποίηση αυτού του έργου. Από την άλλη πλευρά, το γεγονός ότι τα κράτη μέλη επιτυγχάνουν συναίνεση για κάθε νέο βήμα που προαναφέρθηκε δείχνει ακόμη και μια ενότητα στόχων στα χαρτιά.
Ωστόσο, παρά την υποστήριξη της ιδέας του στρατού της ΕΕ, το γεγονός ότι το CSDP δεν "ανεβαίνει στη σκηνή" αντί του ΝΑΤΟ, ακόμη και σε μια κατάσταση που πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις, δίνει βάρος στην άποψη ότι ο στρατός της ΕΕ είναι ένα όνειρο μακριά από την πραγματοποίηση.
Η πιο κοινή άποψη που διατυπώθηκε για αυτήν τη συζήτηση τα τελευταία χρόνια είναι να διατηρηθεί η δημόσια στήριξη που απαιτείται για τη συνέχεια της σχετικής τήρησης της ευημερίας των χωρών μελών με βάση την ιδέα του εξευρωπαϊσμού και προς αυτήν την κατεύθυνση, επιτυγχάνοντας μικρά -κλιμακωτές επιτυχίες σε περιοχές κρίσης όπου οι πολιτικοί κίνδυνοι είναι χαμηλοί.
Έτσι, από την άποψη της ασφάλειας και της άμυνας, είναι απλώς ένας στόχος να φανεί ότι κάνει κάτι η ΕΕ, όπως στην θαλάσσια περιοχή της Λιβύης, ενώ ότι δεν έγινε κάποια κίνηση στη βάση της ΚΕΠΑΑ σε επικίνδυνες περιοχές όπως στο έδαφος της Συρίας ή της Λιβύης.
Μια άλλη άποψη που διατυπώθηκε πρόσφατα είναι ότι ένας τέτοιος σχηματισμός προσπαθεί να δημιουργήσει μια υποστηρικτική πλατφόρμα, όχι μια εναλλακτική λύση στο ΝΑΤΟ, δείχνοντας ότι η ΕΕ εκπληρώνει το ρόλο της στην ασφάλεια.
Ως εκ τούτου, η απουσία της ΕΕ σε μια περιοχή σοβαρής κρίσης όπου δεν υπάρχουν ΗΠΑ μπορεί να εξηγηθεί.
Τέλος, λέγεται ότι η αρχή λήψης αποφάσεων του ΚΕΠΑΑ βασίζεται στην ομοφωνία, εμποδίζοντας έτσι τέτοιες διαδικασίες. Το γεγονός ότι τα κράτη μέλη συμφωνούν να δημιουργήσουν έναν στρατό της ΕΕ ή μια δύναμη ικανή να ανταποκριθεί σε κάποιο είδος κρίσης κάτω από την ομπρέλα του ΚΕΠΑΑ, δεν σημαίνει ότι στις περιοχές κρίσης κάθε κράτος μέλος δεν έχει διαφορετικά συμφέροντα.
Με άλλα λόγια, μπορεί να εξηγηθεί ότι το ΚΕΠΑΑ δεν είναι λειτουργικό σε γεωπολιτικά κρίσιμους τομείς, ενώ ακολουθεί μια κοινή στάση απέναντι σε περιοχές και γεγονότα που είναι δευτερεύουσας σημασίας.
Όπως φαίνεται, οι κυρίαρχες προσεγγίσεις προσφέρουν συνεπείς εξηγήσεις και, με διαφορετικούς τρόπους, καταλήγουν στην πραγματικότητα στο ίδιο συμπέρασμα. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να είναι όλοι σωστοί ταυτόχρονα.
Επειδή λέγεται ότι τα κράτη δεν θέλουν να εγκαταλείψουν την κυριαρχία τους, επομένως δεν ευνοούν δομές που μπορούν να έχουν ανεξάρτητες διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Μπορούν να καταφύγουν σε αυτόν τον δρόμο μόνο εάν και μόνο εάν υπάρχει μεγαλύτερη ευκαιρία να αυξήσουν την αυτονομία τους κάνοντας μικρές παραχωρήσεις από την κυριαρχία τους.
Ένα παράδειγμα αυτού είναι η αυστηρή συμμόρφωση των κρατών μελών με τους κανονισμούς της ΕΕ, ειδικά όσον αφορά την οικονομία.
Ωστόσο, η μεταφορά κυριαρχίας σε έναν τομέα όπως η ασφάλεια και η άμυνα που μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την αυτονομία ενός κράτους δεν είναι ρεαλιστικός στόχος, ακόμη και κάτω από την ομπρέλα της ΕΕ."
Τα βασικά βήματα για την δημιουργία του Ευρωστρατού
Εμείς θα συμφωνήσουμε γενικότερα με τα ανωτέρω αναφορικά με το σκέλος της δυσκολίας της μεταφοράς της κυριαρχίας στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας ενός κράτους στην ΕΕ.
Ωστόσο η δημιουργία του Ευρωστρατού μπορεί να υλοποιηθεί ακολουθώντας έναν συγκεκριμένο οδικό χάρτη ο οποίος είναι εύκολα πραγματοποιήσιμος αλλά και εκτελέσιμος, ο οποίος συνοψίζεται στα ακόλουθα:
1. Δημιουργία κοινής Ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και κοινών οπλικών συστημάτων για τις χώρες της ΕΕ.
Το πρώτο βήμα έχει γίνει μέσω της PESCO, η οποία προχωράει με καλούς ρυθμούς. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται ο εξοπλισμός των κρατών μελών της ΕΕ με του αυτού τύπου και δυνατοτήτων προηγμένων οπλικών συστημάτων, καθώς και η απεξάρτηση των κρατών της ΕΕ από την αγορά οπλικών συστημάτων από άλλα κράτη. Παράλληλα η ενιαία αμυντική βιομηχανία θα παράγει προϊόντα λίαν ανταγωνιστικά με εκείνα των ΗΠΑ-Ρωσίας-Κίνας. Συνεπώς η ισχύς εν τη ενώσει
2. Η θεσμοθέτηση από την ΕΕ για συνεισφορά παγίως δυνάμεων και μέσων από κάθε χώρα μέλος της.
Το εν λόγω στρατιωτικό δυναμικό και μέσα θα είναι ο ταμιευτήρας δυνάμεων που θα αντλεί η ΕΕ για διάφορες αποστολές ασφάλειας και άμυνας της. Η στρατιωτική αυτή δύναμη θα διαθέτει χερσαίες, ναυτικές και αεροπορικές δυνάμεις, οι οποίες θα τελούν κάτω από ένα διακλαδικό επιτελείο και θα παίρνει εντολές μόνο από την ΕΕ.
Μιλάμε λοιπόν για μια συγκεκριμένη στρατιωτική δύναμη, αποκομμένη από τα κράτη προέλευσης της επιχειρησιακά και θεσμικά, η οποία θα λειτουργεί υπό την ΕΕ και όχι υπό την αίρεση ή απόφαση των κρατών της.
3. Η συνεργασία και η εξασφάλιση της διαλειτουργικότητας των οπλικών μέσων των κρατών της ΕΕ, μέσω πολλών κοινών ασκήσεων της παραπάνω δύναμης.
Εκτίμησή μας είναι ότι το προσεχές έτος θα δημιουργηθεί ο Ευρωστρατός, αρχικά ως συμπληρωματικός Ευρωπαϊκός βραχίονας , μαζί με το ΝΑΤΟ, με υπαιτιότητα πρωτίστως της Γαλλίας και τη βοήθεια της Γερμανίας-Ισπανίας-Ιταλίας.
