Ένα χρόνο πριν ο μόλις 26χρονος δημοσιογράφος και ακτιβιστής, δούλευε για το πολωνικό πρακτορείο ειδήσεων NEXTA που είχε μεταδώσει υλικό από τις μαζικές διαμαρτυρίες κατά του Λευκορώσου προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο. Για την δημοσιοποίηση των εικόνων είχε χρησιμοποιηθεί η εφαρμογή επικοινωνίας Telegram, καθώς εκείνη την περίοδο ήταν δύσκολο για τα ξένα media να μεταδώσουν πρωτογενές υλικό από το έδαφος του πρώην σοβιετικού κράτους. Μέσω της πλατφόρμας, οι πολέμιοι του Λουκασένκο αντάλλασσαν πληροφορίες και διοργάνωναν διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης.
Νέος σε ηλικία και με δράση κατά της κυβέρνησης Λουκασένκο είναι ο δημοσιογράφος, blogger και ακτιβιστής Ρομάν Προτάσεβιτς ο οποίος συνελήφθη στο αεροσκάφος της πτήσης της Ryanair από Αθήνα προς Βίλνιους. Ο 26χρονος είχε ιδρύσει και είναι πρώην διευθυντής σύνταξης του διαδικτυακού ενημερωτικού δικτύου NEXTA που δραστηριοποιείται μέσω Telegram. Έχει πρωτοστατήσει στην κάλυψη των γεγονότων του περασμένου έτους στην πατρίδα του και έχει ταχθεί κατά του καθεστώτος Λουκασένκο. Μάλιστα, έχει συλληφθεί ξανά από τις αρχές.
Το Nexta, που ιδρύθηκε το 2015, συντόνισε τις διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα και μετέδιδε φωτογραφίες και βίντεο από τις ταραχές που ακολούθησαν μετά την επανεκλογή του Λουκασένκο στην προεδρία της Λευκορωσίας. O Προτάσεβιτς έχει κατηγορηθεί για τρομοκρατία και πρόκληση διαδηλώσεων. Είναι αντιμέτωπος με ποινή κάθειρξης έως και 15 χρόνια, αν και ο ίδιος και οι συνάδελφοί του κάνουν λόγο ότι κινδυνεύει να εκτελεστεί. Από το 2019 ζούσε εξόριστος στην Πολωνία, η οποία είχε αρνηθεί την αίτηση έκδοσής του από το Μινσκ.
Γιατί βρισκόταν στην Αθήνα
Όπως ανακοίνωσε το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, ο Προτάσεβιτς βρισκόταν στην Αθήνα ως μέλος της αντιπροσωπείας της ηγέτιδας της λευκορωσικής αντιπολίτευσης Σβετλάνα Τιχανόσφκαγια, η οποία είχε συμμετάσχει στο Φόρουμ των Δελφών πρόσφατα. Η Τιχανόφσκαγια ήταν υποψήφια στις προεδρικές εκλογές στη Λευκορωσία πέρυσι και έχει ανακηρυχθεί ως «ηγέτιδα της χώρας εν εξορία», κατηγορώντας τον Λουκασένκο για εκτεταμένη νοθεία κατά τις περσινές εκλογές.
Ο δημοσιογράφος επέλεξε να μείνει στη χώρα μας μερικές μέρες παραπάνω για να κάνει διακοπές. Είχε αναφέρει στους φίλους του πως είχε αντιληφθεί ότι τον παρακολουθούσαν στην Αθήνα. Λίγο πριν επιβιβαστεί στη μοιραία πτήση, ανέφερε ότι ένας Ρώσος συνεπιβάτης του προσπάθησε για κάποιο λόγο να φωτογραφίσει τα χαρτιά του, την ώρα που τα έδειχνε στον έλεγχο στο «Ελ. Βενιζέλος».
Οι αρχές της Λευκορωσίας ισχυρίζονται ότι είδαν μια φωτογραφία του Ρομάν Προτασέβιτς στο Μινσκ σε ανάρτηση ενός άλλου μπλόγκερ και η αστυνομία κινητοποιήθηκε για να τον συλλάβει , μετέδωσε η κρατική τηλεόραση της χώρας. Σύμφωνα με την κρατική τηλεόραση, ένας φίλος του Προτασέβιτς τον τράβηξε φωτογραφία ενώ βρισκόταν στο αεροδρόμιο του Μινσκ και την έστειλε στον Αντόν Μοτόλκο. Εκείνος την ανάρτησε και έτσι ενημερώθηκε η αστυνομία. Ο Μοτόλκο έχει χαρακτηριστεί και αυτός από τις λευκορωσικές αρχές ως άτομο που εμπλέκεται σε τρομοκρατικές δραστηριότητες. Ο Προτασέβιτς ήταν καταζητούμενος στη Λευκορωσία με την κατηγορία ότι οργάνωνε μαζικές κινητοποιήσεις διαμαρτυρίας. Κινδυνεύει να καταδικαστεί σε κάθειρξη έως και 15 ετών.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΥΠΕΞ: ''Απαράδεκτη πράξη κρατικής αεροπειρατείας''!
Έτρεμε από τον φόβο του και ήταν βέβαιος ότι θα τον εκτελέσουν
Σύμφωνα με το λιθουανικό Delfi.lt, κάποιοι από τους επιβάτες παραξενεύτηκαν από την απότομη μανούβρα του αεροπλάνου, τη στιγμή δηλαδή που έστριψε για να κατευθυνθεί προς το Μινσκ. Τότε ήταν που ο Προτάσεβιτς κατάλαβε τι συμβαίνει: έπιασε το κεφάλι του και έδειξε να πανικοβάλλεται. Όπως αναφέρει πάντα το λιθουανικό μέσο, κάποιοι επιβάτες τον ρώτησαν τι συμβαίνει.
Τότε, αυτός τους είπε ποιος είναι και πρόσθεσε σε ήρεμο τόνο, αλλά με τρεμάμενη φωνή: «Εδώ με περιμένει η θανατική τιμή». Η τύχη του δημοσιογράφου είναι άγνωστη μέχρι στιγμής, ενώ οι αρχές της Λευκορωσίας συνέλαβαν και τη σύντροφό του.
Τα τελευταία λόγια πριν τη σύλληψή του
Η πτήση της Ryanair 4978 είχε ήδη αρχίσει την κάθοδό της στο Βίλνιους, την πρωτεύουσα της Λιθουανίας, όταν ο πιλότος ανακοίνωσε την αιφνίδια εκτροπή του αεροπλάνου στο Μινσκ, την πρωτεύουσα της γειτονικής Λευκορωσίας.
Δεν δόθηκε καμία εξήγηση.
Όμως, ένας από τους επιβάτες του Boeing 737 αντέδρασε αμέσως, σηκώθηκε από τη θέση του, έφτασε το ντουλαπάκι από πάνω του, έβγαλε έξω έναν φορητό υπολογιστή από την χειραποσκευή του και τον έδωσε σε μια γυναίκα που τον συνόδευε, μαζί με το κινητό του τηλέφωνο.
Ο λευκορώσος διαφωνών δημοσιογράφος Ρομάν Προτάσεβιτς, ο οποίος καταζητείτο στη Λευκορωσία για τον ρόλο του στην μετάδοση των ειδήσεων για τις τεράστιες διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης που γινόντουσαν πέρυσι στο Μινσκ, δεν είχε πολύ χρόνο. Το Μινσκ απέχει λιγότερα από 200 χιλιόμετρα από το Βίλνιους και η εκτροπή θα γινόταν σε μερικά μόνο λεπτά.
«Όταν ανακοινώθηκε ότι θα προσγειωνόμασταν στο Μινσκ, ο Ρομάν σηκώθηκε πάνω, άνοιξε το ντουλαπάκι με τις χειραποσκευές, έβγαλε μια αποσκευή και προσπαθούσε να ξεχωρίσει πράγματα» δήλωσε ένας λιθουανός επιβάτης, ο οποίος κατονομάστηκε μόνον ως Μάντας.
«Πιστεύω ότι έκανε λάθος. Υπήρχαν πολλοί άνθρωποι και θα μπορούσε να δώσει τα πράγματα σε μένα ή σε άλλους επιβάτες κι όχι στην κοπέλα του, η οποία νομίζω ότι συνελήφθη και αυτή» πρόσθεσε.
Έξω από το αεροπλάνο –αν και ο Μάντας δεν μπορούσε να το δει– βρισκόταν ένα μαχητικό αεροσκάφος MiG-29 σοβιετικής εποχής, με εντολή του Λευκορώσου προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο για να αναγκάσει το αεροπλάνο να κάνει εκτροπή στο Μινσκ.
Ο Μάντας μίλησε στο Reuters έπειτα από μια ολοήμερη ταλαιπωρία που ξεκίνησε μετά την αναχώρηση της πτήσης από Αθήνα και τελείωσε μετά την άφιξη του αεροπλάνου αργά το βράδυ στο Βίλνιους έπειτα από την στάση του για περισσότερες από 7 ώρες στο Μινσκ.
Μια άλλη εξαντλημένη επιβάτης, η οποία δεν έδωσε το όνομά της στους δημοσιογράφους, δήλωσε ότι ο Προτάσεβιτς φαινόταν «πάρα πολύ φοβισμένος». «Τον κοίταξα στα μάτια και ήταν πολύ λυπημένος» πρόσθεσε.
Κι άλλοι επιβάτες της πτήσης δήλωσαν ότι ο ακτιβιστής της λευκορωσικής αντιπολίτευσης έζησε κάποια λεπτά μεγάλης αγωνίας όταν συνειδητοποίησε ότι η πτήση της Ryanair στην οποία βρισκόταν θα εκτραπεί στο Μινσκ, όπου λίγο αργότερα συνελήφθη.
«Άρχισε να πανικοβάλλεται και να λέει ότι αυτό γίνεται εξαιτίας του» διηγήθηκε στο AFP η Μόνικα Σίμκιεν, μια σαραντάχρονη Λιθουανή όταν στο τέλος η πτήση μπόρεσε να προσγειωθεί στο Βίλνιους, έπειτα από πολύωρη καθυστέρηση.
«Απλώς γύρισε προς τον κόσμο και είπε ότι κινδυνεύει να του επιβληθεί θανατική ποινή» συνέχισε, προσθέτοντας ότι στη συνέχεια έμοιαζε «πολύ ήρεμος» όταν σιγουρεύτηκε ότι θα συλληφθεί μετά την άφιξη στο Μινσκ.
Ήταν «νευρικός στην αρχή, αλλά μετά συνειδητοποίησε ότι δεν μπορούσε να κάνει τίποτα, ηρέμησε και το αποδέχθηκε» δήλωσε επίσης ο Μάντας, ενώ άλλος επιβάτης, ο 37χρονος Ενβίνας Ντίμσα, συμπλήρωσε ότι «δεν φώναζε, αλλά φαινόταν ότι φοβόταν πάρα πολύ. Θα έλεγε κανείς ότι αν υπήρχε ανοιχτή μια έξοδος, θα πηδούσε».
Η πρωθυπουργός της Λιθουανίας Ίνγκριντα Σιμονιτέ μετέβη στο αεροδρόμιο του Βίλνιους για να υποδεχθεί το αεροπλάνο, όπως και πολλές δεκάδες ακτιβιστές της λευκορωσικής αντιπολίτευσης.
Ορισμένοι είχαν στους ώμους τους τη σημαία της λευκορωσικής αντιπολίτευσης, ενώ άλλοι κρατούσαν πανό με το σύνθημα: «Είμαι/Είμαστε ο Ρομάν Προτάσεβιτς» ή ακόμη «Ryanair, που είναι ο Ρομάν;».
«Οφείλουμε να δείξουμε την αλληλεγγύη μας για να αποφύγουμε να μας κάμψουν έναν έναν» δήλωσε ένας από αυτούς, ο 36χρονος Αλεξάντρ Γκλασκόφ. Σύμφωνα με αυτόν, η σύλληψη του Προτάσεβιτς συνιστά «έγκλημα».
Ο Προτάσεβιτς, πρώην διευθυντής του μέσου ενημέρωσης της λευκορωσικής αντιπολίτευσης Nexta, διέμενε στην Πολωνία.
Τον Νοέμβριο, οι υπηρεσίες ασφαλείας της Λευκορωσίας (KGB) είχαν καταχωρίσει το όνομά του και αυτό του ιδρυτή του Nexta Στεπάν Πουτίλο στον κατάλογο των «ατόμων που εμπλέκονται σε τρομοκρατικές δραστηριότητες», ενώ το Nexta διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο πρόσφατο κύμα αμφισβήτησης της επανεκλογής το 2020 του Λουκασένκο, ο οποίος βρίσκεται στην προεδρία της Λευκορωσίας από το 1994.
Οι λευκορωσικές αρχές εξέτρεψαν την πτήση στην οποία είχε επιβιβαστεί για το Βίλνιους την ώρα που το αεροπλάνο πετούσε πάνω από την χώρα λόγω συναγερμού για βόμβα, σύμφωνα με το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Belta. Ο συναγερμός αποδείχθηκε εσφαλμένος.
Πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών επέβαιναν στο αεροπλάνο της Ryanair
Στο μεταξύ, πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών αποβιβάσθηκαν από το αεροσκάφος της Ryanair όταν εξαναγκάσθηκε σε προσγείωση στο Μινσκ, δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Ιρλανδίας, Σάιμον Κόβενι.
«Πέντε ή έξι άνθρωποι αποβιβάσθηκαν. Μόνο ο ένας συνελήφθη, πράγμα που σημαίνει ότι ήταν άνθρωποι των μυστικών υπηρεσιών» είπε.
Νωρίτερα, ο διευθύνων σύμβουλος της Ryanair είχε δηλώσει: «πεποίθησή μας είναι ότι πράκτορες της KGB αποβιβάσθηκαν επίσης στο αεροδρόμιο».
Οι μυστικές υπηρεσίες της Λευκορωσίας έχουν διατηρήσει την ρωσική τους ονομασία, κληρονομιά της σοβιετικής εποχής, και παραμένουν «KGB». Η Λευκορωσία είναι πρώην σοβιετική δημοκρατία και δορυφόρος της Μόσχας.
