.Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποκάλυψε το νέο φιλόδοξο διαστημικό πρόγραμμα της χώρας και πολλοί ειδικοί αναρωτιούνται αν έτσι προσπαθεί να καλύψει τις προθέσεις του να παρακάμψει το Διεθνές Δίκαιο και να αποκτήσει τη δυνατότητα να αναπτύσσει πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς.
Σύμφωνα με το κρατικό πρακτορείο Anadolu , το νέο πρόγραμμα, που παρουσιάστηκε εξ’ολοκλήρου στις 9 Φεβρουαρίου, απαρτίζεται από δέκα στόχους, με την «πρώτη και πιο σημαντική αποστολή» να είναι η Τουρκία να έρθει σε επαφή με τη Σελήνη το 2023. Το πρώτο στάδιο αυτού του στόχου θα είναι η προσεδάφιση με έναν εθνικό, εγχώρια παραχθέντα υβριδικό πύραυλο που θα εκτοξευθεί στα τέλη του 2023, στα πλαίσια μιας διεθνούς συνεργασίας. Εκτός άλλων, οι στόχοι της Τουρκίας είναι να κατασκευάσει ένα κοσμοδρόμιο, αλλά και να στείλει έναν Τούρκο αστροναύτη στο διάστημα.
Όσοι ασκούν κριτική της κυβέρνησης αμφισβητούν την απόφασή της να επενδύσει τόσα πολλά χρήματα σε ένα διαστημικό πρόγραμμα, τη στιγμή που η οικονομία της χώρας δοκιμάζεται ακόμα περισσότερο απότι στο παρελθόν, εν μέσω και της πανδημίας του κορωνοϊού.
Παρόλα αυτά, όλα δείχνουν πως το εν λόγω διαστημικό πρόγραμμα χρησιμεύει ως ένας αντιπερισπασμός που κρύβει τις πραγματικές προθέσεις της τουρκικής κυβέρνησης, όπως την επιθυμία του Ερντογάν για την ανάπτυξη πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς, παρά την απαγόρευση σε εισαγωγές ξένης τεχνολογίας , λόγω των περιορισμών που έχουν επιβληθεί από τον Διεθνή Έλεγχο Όπλων.
Η επιθυμία του Ερντογάν για την ανάπτυξη πυραύλων μακρας εμβέλειας είναι γνωστή από το 2012 , όταν τότε ως πρωθυπουργός ζήτησε την κατασκευή πυραύλων εμβέλειας 2,500 χιλιομέτων από τον πρόεδρο του Συμβουλιού Επιστήμης και Τεχνολογικής Έρευνας της Τουρκίας. Αυτό σημαίνει πως η Τουρκία ενδιαφερόταν για την κατασκευή πυραύλων εμβέλειας 1000-3000 χιλιομέτρων. Ο Γραμματέας της Αμυντικής Βιομηχανίας, επιβεβαίωσε πως τέτοιες προσπάθειες έγιναν το Σεπτέμβριο του 2012.
To 2015 ο Ερντογάν εξέφρασε την επιθυμία να αναπτύξει πυραύλους μεγαλύτερης εμβέλειας , μέσα από μια τηλεοπτική συνέντευξη: «Παράγουμε πυραύλους, αλλά προς το παρόν δεν είμαστε στο επιθυμητό επίπεδο όσον αφορά την εμβέλεια. Αυτό που(…) θέλουμε είναι εγχώριας παραγωγής, μακράς εμβέλειας, επιθετικούς (πυραύλους)(….). Στη Τούζλα, κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης μου, μας είχαν πει “H άμυνα είναι η καλύτερη επίθεση”. Αυτός πρέπει να είναι ο στόχος μας. Επιθετικοί και μακράς εμβέλειας πύραυλοι. Μόλις παράγουμε αυτούς τους πυραύλους, θα λύσουμε και το πρόβλημα της άμυνας ταυτόχρονα».
Ωστόσο, οι παραπάνω δηλώσεις, σύμφωνα με τον ειδικό σε διεθνή θέματα Σίτκι Εγκέλι, ήταν αρκετά αινιγματικές. Ο Εγκέλι τόνισε πως ο Ερντογάν δεν έδωσε μια καλή στρατηγική εξήγηση ως προς το γιατί η Τουρκία, μια χώρα που είναι μέλος του ΝΑΤΟ και δεν διαθέτει πυρηνικό εξοπλισμό, ενδιαφέρεται τόσο πολύ για την απόκτηση της δυνατότητας κατασκευής πυραύλων μακράς εμβέλειας.
Η Τουρκία υπάγεται στους κανονισμούς που έχουν οριστεί από το Καθεστώς Ελέγχου Πυραυλικής Τεχνολογίας και τον Κώδικα Δεοντολογίας της Χάγης, που στοχεύουν στον περιορισμό της διάδοσης των πυραυλικών εξοπλισμών.
Το Καθεστώς Ελέγχου Πυραυλικής Τεχνολογίας καθορίζει τους περιορισμούς σε εισαγωγές και εξαγωγές αντικειμένων που είναι γνωστά ως αντικείμενα Κατηγορίας 1. Σε αυτά ανήκουν οι πυραυλικοί εξολισμοί, πυραυλικές μηχανές, συστήματα πλοήγησης, κεφαλές καθώς και μη επανδρωμένα αεροπορικά οχήματα των οποίων οι δυνατότητες ξεπερνούν το όριο των 300 χιλιομέτρων και των 500 χιλιογράμμων.
Αλλά οι οδηγίες του ΚΕΠΤ ξεκαθαρίζουν πως το καθεστώς δεν εμποδίζει τον σχεδιασμό διαστημικών προγραμμάτων ή τις διεθνείς συνεργασίες που προκύπτουν από τέτοια προγράμματα.
Ο Εγκέλι αναφέρει πως οι πύραυλοι μακράς εμβέλειας σχετίζονται πολύ συχνά με τα πυρηνικά όπλα. «Ιστορικά αποδεικνύεται πως κάθε κράτος που έχει αποκτήσει πυρηνικά όπλα, έχει αναζητήσει και πυραύλους μεσαίας εμβέλειας. Και με εξαίρεση μία-δύο περιπτώσεων, έχει συμβεί και το αντίστροφο.
Όμως μπορεί η προσπάθεια για απόκτηση πυραύλων μεσαίας εμβέλειας να είναι ο προάγγελος της φιλοδοξίας του Ερντογαν να αποκτήσει πυρηνικό εξοπλισμό;
Το 2012 σε ένα άρθρο του Ιδρύματος Κάρνεγκι για την Διασφάλιση της Διεθνούς Ειρήνης, ο Σινάν Ουλγκέν τόνισε πως «ούτε το ενδεχόμενο ενός πυρηνικά εξοπλισμένου Ιράν είναι πιθανό να ωθήσει την Άγκυρα να αναπτύξει πυρηνικά όπλα. Όμως υπάρχει μια συνθήκη που θα καθιστούσε το παραπάνω σενάριο πιθανό και έχει να κάνει με τη ρήξη στις σχέσεις ασφαλείας της Τουρκίας με τις ΗΠΑ»
Πραγματικά, τα χρόνια που ακολούθησαν οδήγησαν στην κατάρρευση μιας «υποδειγματικής συνεργασίας», όπως την είχε ονομάσει ο Μπαράκ Ομπάμα. Σήμερα οι δύο χώρες έχουν άπειρες διαφωνίες.
Αναμφισβήτητα, η μεγαλύτερη διαφωνία έχει να κάνει με την απόκτηση του Ρωσικών S-400 από την Τουρκία, που οδήγησε σε κυρώσει από πλευράς των Ηνωμένων Πολιτειών.
Πολλοί λένε πως η επιλογή του Ερντογάν να εμπιστευθεί ένα αμυντικό πυραυλικό σύστημα από τη Ρωσία, παρά την αντίδραση των ΗΠΑ είναι μια κίνηση που θα τον προστατέψει από πιθανή επίθεση από τους συμμάχους του.
Μόλις πριν από μερικές εβδομάδες, ο υπουργός Σουλεϊμάν Σοϊλού κατηγόρησε τις ΗΠΑ πως κρύβονται πίσω από το πραξικόπημα του 2016, με στόχο να ανατρέψει τον Ερντογάν.
Τον Σεπτέμβριο του 2019 , ο Ταγίπ Ερντογάν αιφνιδίασε τους πάντες , όταν σε συνέδριο του κόμματός του έκανε μια δήλωση σχετικά με τις δυνατότητες των πυρηνικών όπλων: ]Κάποιες χώρες έχουν πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές. Αλλά η Δύση επιμένει πως εμείς δεν μπορούμε να τις έχουμε. Αυτό δεν μπορώ να το δεχτώ». Αν και κάποιοι αποδίδουν τις παραπάνω δηλώσεις σε μια ευρύτερη ρητορική του Τούρκου Προέδρου, πιστεύουν πως η Τουρκία δεν έχει τις κατάλληλες αμυντικές και βιομηχανικές υποδομές για να πετύχει κάτι τέτοιο. Αλλά τόσο οι ολοένα και αυξανόμενες απρόβλεπτες αποφάσεις του στο τομέα της εξωτερικής πολιτικής όσο και η αυξανόμενη χρήση στρατιωτικής δύναμης οδηγεί τους ειδικούς στο συμπέρασμα πως δεν αποκλείεται η Τουρκία να φτάσει σύντομα στον στόχο της.
Άρθρο της εφημερίδας New York Times τον Οκτώβριο του 2019 αναφέρει πως «με την Τουρκία σε ανοιχτή σύγκρουση σε τους συμμάχους στο ΝΑΤΟ, έχοντας κερδίσει παράλληλα ένα στοίχημα που θα της επιτρέψει μια ανευ κυρώσεων εισβολή στη Συρία, οι απειλές του Ερντογάν (για ανάπτυξη πυρηνικών όπλων) αποκτούν άλλη σημασία. Αν οι ΗΠΑ δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν τον Τούρκο ηγέτη να διοχετεύσει τους Κούρδους συμμάχους του, πως θα τον σταματήσει από το να κατασκευάσει ένα πυρηνικό όπλο ή να αποκτήσει την τεχνολογία σαν το Ιράν για να κάνει κάτι ανάλογο;»
Ο Χάνς Ρούλε, ηγετικό στέλεχος στο προγραμματικό σχεδιασμό του Γερμανικού υπουργείου Άμυνας από το 1982 μέχρι το 1988, είπε σε μια αναφορά του 2015 πως «οι υπηρεσίες πληροφοριών της Δύσης συμφωνούν πως η Τουρκία δουλεύει πάνω σε πυρηνικά οπλικά συστήματα».
Παρόμοια, σε ένα έγγραφο του 2017 με τίτλο «Πυρηνική υποδομή και τα ρίσκα της ταχείας αναπαραγωγής από τις ΗΑΕ, Τούρκια, και Αίγυπτος» το Ινστιτούτο Επιστήμης και Διεθνούς Ασφάλειας, μια κλειστή ομάδα με έδρα τη Γουάσινγκτον κατέληξε στο συμπέρασμα πως οι προσπάθειες του Ερντογάν να ανεβάσει το στάτους της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή έχουν αυξήσει το ρίσκο «η χώρα να αναζητήσει πυρηνικά όπλα στο μέλλον».
Οι υπηρεσίες πληροφοριών στη Δύση ανησυχούν πολύ περισσότερο για τις σχέσεις της Τουρκίας με το Πακιστάν. Οι δύο χώρες προβαίνουν τακτικά σε Στρατιωτικό Διάλογο , στον οποίο εμπλέκονται αρκετοί στρατιωτικοί αξιωματούχoι και από τις δύο πλευρές. Κατά την 15η συνάντηση τον Δεκέμβριο του 2020, Ινδικά μέσα ισχυρίστηκαν πως οι δύο πλευρές συζήτησαν για πιθανή συνεργασία στους τομείς της πυρηνικής και πυραυλικής τεχνολογίας.
Όμως η Τουρκία έχει υπογράψει στην Συμφωνία της μη ταχείας αναπαραγωγής πυρηνικών όπλων και στην Συμφωνία που κατοχυρώνει την απαγόρευση πυρηνικών δοκιμών. Το ρίσκο της απόκτησης ενός πυρηνικού όπλου, που θα τον φέρει σε αντίθεση με τις διεθνείς υποχρεώσεις του, είναι μεγάλο για τον Ερντογάν. Οποιεσδήποτε κυρώσεις θα ήταν καταστροφικές για την ήδη εύθραυστη οικονομία της Τουρκίας και θα εξουδετέρωναν την ασθενική σχέση του με τη Δύση. Όμως , όπως δείχνουν τα τελευταία χρόνια, ο Ερντογάν δεν ακολουθεί τους κανόνες. Αν πιστεύει πως μια βόμβα μπορεί να προστατέψει τη θέση του, θα πάρει το ρίσκο.
