Τα επεισόδια στο πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης αποτελούν απλώς την κορυφή του παγόβουνου σε μια σχέση που δεν εξελίσσεται όπως σχεδίαζε και ήλπιζε ο Ερντογάν και το επιτελείο του. Η οργή της νεολαίας είναι έντονη.
Το πρωί της Πέμπτης, 4 Φεβρουαρίου, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών απέρριψε την κριτική που του ασκήθηκε από το αμερικανικό Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την καταστολή στο πανεπιστήμιο Μπογκαζίτσι της Κωνσταντινούπολης. Εξέφρασε δε την έντονη δυσαρέσκειά του απέναντι τόσο στην Ουάσιγκτον όσο και σε όλους όσοι «προσπαθούν να επέμβουν στα εσωτερικά της Τουρκίας», όπως σημειώνει.
Αυτό, όμως, είναι το εύκολο μέρος της υπόθεσης, καθώς στη διπλωματική γλώσσα όλα μπορούν να οξύνονται και να «στρογγυλεύονται» εξίσου εύκολα, αναλόγως της συγκυρίας και των πολιτικών προτεραιοτήτων. Το δύσκολο μέρος, όμως, είναι μια διαφορετική υπόθεση.
«Οι φοιτητικές διαμαρτυρίες μεγαλώνουν, καθώς οι νέοι της Τουρκίας στρέφονται κατά του Ερντογάν», είναι ο τίτλος ρεπορτάζ της εφημερίδας Guardian, το οποίο υπογράφει ο ανταποκριτής του στην Κωνσταντινούπολη και επιχειρεί να θέσει τον δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων. Το ίδιο κείμενο διαπιστώνει πως «ο διορισμός εκ μέρους του προέδρου ενός πολιτικού του συμμάχου στη θέση του πρύτανη μετατράπηκε σε καταλύτη για τους απογοητευμένους νέους προκειμένου να εκφράσουν την οργή τους».
Η κορυφή του παγόβουνου
Τι σημαίνει αυτό, με άλλα λόγια; Ότι, πολύ απλά, τα όσα συμβαίνουν εδώ και μερικές εβδομάδες στις όχθες του Βοσπόρου, αποτελούν την κορυφή ενός παγόβουνου με το οποίο κινδυνεύουν να συγκρουστούν κατά μέτωπο ο Ταγίπ Ερντογάν και το κυβερνόν Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ). Προφανώς, με καταστροφικά γι’ αυτούς αποτελέσματα.
Δεν χωράει αμφιβολία ότι το επίκεντρο των συγκρούσεων δεν βρέθηκε τυχαία στο συγκεκριμένο πανεπιστήμιο. Πρόκειται, άλλωστε, για ένα από τα τελευταία προπύργια της αριστερής και προοδευτικής διανόησης στην Τουρκία, το οποίο η κυβέρνηση επέλεξε συνειδητά να «χτυπήσει», επιχειρώντας τον πρώτο διορισμό εξωπανεπιστημιακού πρύτανη μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980.
Η ουσία, ωστόσο, βρίσκεται στη διαπίστωση ότι η κοινωνία μοιάζει με ένα καζάνι που βράζει. Οι δε αιτίες γι’ αυτό, καθώς και για τον πρωταγωνιστικό ρόλο που διαδραματίζει, για μια ακόμη φορά, η νεολαία είναι αρκετές.
Μία από αυτές πρέπει να αναζητηθεί στο γεγονός ότι το ποσοστό της ανεργίας στους κάτω των 25 ετών – οι οποίοι αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 40% των 83,6 εκατομμυρίων κατοίκων της Τουρκίας, ενώ το 50% είναι κάτω των 32 ετών – ανέρχεται σε 29%. Μάλιστα, τα πράγματα είναι χειρότερα στις τάξεις των αποφοίτων από τις διάφορες πανεπιστημιακές σχολές, καθώς εκεί το αντίστοιχο ποσοστό φτάνει στο 37,9%.
Μια δεύτερη αιτία έχει να κάνει με το ότι η ίδια ηλικιακή κατηγορία δεν έχει γνωρίσει πρακτικά άλλο καθεστώς πέρα από αυτό που έχει επιβάλλει η ισλαμοσυντηρητική κυβέρνηση του ΑΚΡ, η οποία βρίσκεται αδιαλείπτως στην εξουσία από τα τέλη του 2002. Καθώς δε χρησιμοποιεί ολοένα πιο αυταρχικές και αντιδημοκρατικές πρακτικές για να παραμείνει στην ίδια θέση για τα επόμενα χρόνια, δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί πληθαίνει η δυσφορία και οι αντιδράσεις στις γραμμές της φύσει πιο ανυπάκουης και ανατρεπτικής κοινωνικής ομάδας.
Η «Γενιά Ζ» διεκδικεί τη ζωή της!
Η αλήθεια δε είναι πως τα γεγονότα στο πανεπιστήμιο Μπογκαζίτσι δεν αποτελούν τη μόνη «ρωγμή» που επέτρεψε να φανεί η λάβα που κυλά κάτω από τα πόδια του «σουλτάνου». «Η διαδικτυακή επικοινωνία του Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν με φοιτητές στις 26 Ιουνίου αποτέλεσε την πιο πρόσφατη ένδειξη της αποτυχίας των προσπαθειών του να διαμορφώσει τη νέα γενιά της Τουρκίας καθ’ εικόνα και ομοίωσή του», σημείωνε στις 15 Ιουλίου 2020 το περιοδικό Foreign Policy – σε μια ανάλυση με τον εμφατικό τίτλο «Η Γενιά Ζ της Τουρκίας στρέφεται κατά του Ερντογάν».
Ιδού τι συνέβη τότε: Όσο διαρκούσε το διαδικτυακό μήνυμα του προέδρου, χιλιάδες νέοι και κυρίως φοιτητές πατούσαν την ένδειξη «δεν μου αρέσει», έγραφαν οργισμένα σχόλια και έστελναν το μήνυμα πως δεν πρόκειται να τον ψηφίσουν. Τις επόμενες ημέρες δε, το βίντεο πήρε 422.000 αποδοκιμασίες και το hashtag #OyMoyYok (καμία ψήφος για σένα) έγινε viral στο Twitter.
Το περιοδικό εξηγεί σε τι συνίστατο αυτή η προσπάθεια του Ερντογάν να κατασκευάσει μια γενιά της αρεσκείας του, λοβοτομημένη και πιστή στον ίδιο και τα ιδεώδη που πρεσβεύει: «Αρχής γενομένης το 2012, ξεκίνησε μια διαδικασία για τη διάπλαση της αποκαλούμενης “ευσεβούς γενιάς”. Το βασικό εργαλείο ήταν το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της θρησκευτικής εκπαίδευσης, στην οποία διοχετεύτηκαν δισεκατομμύρια δολάρια».
Και συνεχίζει: «Αυξήθηκε δραματικά ο αριθμός των σχολείων imam hatip στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, τα οποία αρχικά είχαν δημιουργηθεί από το κράτος ως επαγγελματικές σχολές με σκοπό την εκπαίδευση νέων ανδρών που θα γίνονταν ιμάμηδες και ιερείς, ενώ στη συνέχεια το σύστημα αυτό επεκτάθηκε και στις μικρότερες ηλικίες. Αλλά και στα συμβατικά δημόσια σχολεία, αυξήθηκε ο αριθμός των ωρών διδασκαλίας θρησκευτικών, ενώ αποκλείστηκε η Θεωρία της Εξέλιξης από τα προγράμματα σπουδών».
Σκληρή διαπάλη, αβέβαιη έκβαση
Η προσπάθεια δεν έπιασε, όμως – τουλάχιστον όχι όσο πίστευαν και ήλπιζαν ο ίδιος ο Ερντογάν και οι συνεργάτες του. «Οι νέοι της Τουρκίας που είναι εκτός αγοράς εργασίας μοιάζουν να απορρίπτουν αυτό το μέλλον για τη χώρα τους», έγραφε ο Guardian στο παραπάνω ρεπορτάζ του.
Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει πως πέρα από τις παλαιότερες γενιές, δεν υπάρχουν και εκατομμύρια νέοι στην Τουρκία που κυριολεκτικά πίνουν νερό στο όνομα του Ερντογάν και είναι έτοιμοι να θυσιαστούν για τον ίδιο, αλλά και για το Ισλάμ. Που βλέπουν παντού εχθρούς και πιστεύουν τα κηρύγματα μίσους προς αλλόθρησκους και αλλόφυλους.
Είναι προφανές, λοιπόν, πως η διαπάλη θα είναι σκληρή και μακρόχρονη. Η περαιτέρω πορεία της Τουρκίας δεν θα κριθεί σε μία εκλογική αναμέτρηση, όποτε κι αν αυτή γίνει. Αν και το βέβαιο είναι ότι θα γίνει όταν ο ίδιος ο Ερντογάν εκτιμήσει ότι υπάρχουν οι καλύτερες συνθήκες για να την κερδίσει – πιθανώς μετά τη νέα συνταγματική μεταρρύθμιση που έχει στα σκαριά.
