Σύνοδος Κορυφής των ηγετών της ΕΕ που ολοκληρώθηκε την Παρασκευή δεν είχε καλά μαντάτα για την Ελλάδα. Ακριβέστερα, είχε χειρότερη κατάληξη από την προηγούμενη Σύνοδο, στις 2 Οκτωβρίου. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έκανε ό,τι μπορούσε για να ενισχύσει τη διπλωματική γραμμή άμυνάς του, προσβλέποντας στην ευρωπαϊκή επιχειρησιακή συνδρομή εάν επαληθευθούν τα δυσμενή σενάρια για τις προθέσεις του τούρκου προέδρου. Προσέκρουσε ωστόσο στα διαφορετικά συμφέροντα συγκεκριμένων κρατών-μελών και στον γενικότερο αιφνιδιασμό της ΕΕ από την προκλητική στάση του Ταγίπ Ερντογάν.
Η ελληνική πλευρά κατέθεσε πρόταση σχετικά με την επιβολή εμπάργκο στην πώληση όπλων στην Τουρκία, η οποία τελικά δεν συμπεριελήφθη στο κείμενο Συμπερασμάτων. Ο Πρωθυπουργός στη συνέντευξη Τύπου που έδωσε δεν προσπάθησε να καλύψει τα μπρος-πίσω των ευρωπαίων ηγετών. Το αντίθετο. Την ατμόσφαιρα που επικρατεί στις Βρυξέλλες για την Τουρκία συνόψισε κοινοτική διπλωματική πηγή με τη φράση «έρχονται δύσκολες μέρες
Χωρίς ενιαίο εθνικό μέτωπο
Στο Μέγαρο Μαξίμου έχουν πλήρη επίγνωση της κατάστασης και των εμποδίων που θα χρειαστεί να υπερβούν. Αντιλαμβάνονται ότι οι κυρώσεις, σε αυτό το στάδιο, θα σημάνουν την καταστροφή κάθε ελπίδας για διάλογο και γι’ αυτό ο κ. Μητσοτάκης θέλει να υπάρχει η απειλή στο τραπέζι αλλά δεν απαιτεί την άμεση επιβολή τους. Ακόμα και στο εσωτερικό, έχει απέναντί του τον ΣΥΡΙΖΑ, που πιέζει για κυρώσεις και για άμεση επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ., και το Κίνημα Αλλαγής, που καταγγέλλει υποχωρητικότητα της κυβέρνησης. Μια αντιπολιτευτική ρητορική η οποία δεν διευκολύνει τους χειρισμούς του ούτε τη δημιουργία ενιαίου εθνικού μετώπου.
Έντονη αποδοκιμασία στα Συμπεράσματα
Η συνεχιζόμενη προκλητικότητα της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο δεν επρόκειτο να συζητηθεί σε αυτή τη Σύνοδο και το θέμα άνοιξε ξανά εξαιτίας της επιμονής του Έλληνα πρωθυπουργού και του κύπριου προέδρου Νίκου Αναστασιάδη. Τελικά συμπεριελήφθη στα Συμπεράσματα η «έντονη αποδοκιμασία» του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου «για τις νέες μονομερείς και προκλητικές ενέργειες της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένων των πρόσφατων ερευνητικών δραστηριοτήτων». Επίσης, υπάρχει ρητή αναφορά στην ανάγκη να σεβαστεί η Τουρκία τα ψηφίσματα 550 και 789 του Συμβουλίου Ασφαλείας για το καθεστώς των Βαρωσίων. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε την Τουρκία να αντιστρέψει αυτές τις ενέργειες και να εργαστεί για τη μείωση των εντάσεων κατά τρόπο συνεπή και συστηματικό, ενώ προειδοποίησε ότι θα εξακολουθήσει να παρακολουθεί στενά το ζήτημα.
Η υπενθύμιση για το εμπάργκο όπλων
Σε ό,τι αφορά το εμπάργκο όπλων προς την Τουρκία, ο κ. Μητσοτάκης υπενθύμισε στους υπόλοιπους ηγέτες ότι σε προηγούμενες αποφάσεις Ευρωπαϊκών Συμβουλίων σχετικά με την τουρκική προκλητικότητα στη Συρία ελήφθησαν αποφάσεις, από κάποια κράτη-μέλη, στις οποίες γινόταν μνεία για εμπάργκο. «Το υπενθύμισα αυτό, διότι η καλύτερη έκφραση ευρωπαϊκής αλληλεγγύης απέναντι σε δύο κράτη τα οποία δοκιμάζονται από τέτοιες απειλές θα ήταν μια πρωτοβουλία ευρωπαϊκή ή ενδεχομένως πρωτοβουλίες σε επίπεδο κρατών-μελών της Ευρώπης, που να μην επιτρέπουν πια την πώληση όπλων στην Τουρκία, όπλα τα οποία ενδεχομένως να χρησιμοποιηθούν για να απειλήσουν κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα δύο κρατών-μελών» δήλωσε.
Εμπάρκο όπλων κατά της Τουρκίας είχαν ζητήσει τον Οκτώβριο του 2019 η Γερμανία και η Γαλλία, αλλά δεν κατάφεραν να πετύχουν ομοφωνία. Ο κ. Μητσοτάκης πρόσθεσε ότι οι ΗΠΑ αποφάσισαν να μην πουλήσουν αεροσκάφη πέμπτης γενιάς F-35 στην Τουρκία, επειδή αγόρασε τους S-400 από τη Ρωσία, ένα οπλικό σύστημα που αποτελεί απειλή για το ΝΑΤΟ, και ότι ο Καναδάς σταμάτησε τις εξαγωγές οπλικών συστημάτων στην Τουρκία, μετά τα γεγονότα στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. «Εθιξα το θέμα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Νομίζω ότι η θέση μου έγινε απολύτως κατανοητή» είπε ο Πρωθυπουργός.
Ποιοι στήριξαν και ποιοι μπλόκαραν
Ίσως, αλλά αυτό δεν εμπόδισε, σύμφωνα με πληροφορίες, τη Γερμανία, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ουγγαρία και τη Μάλτα να μπλοκάρουν το εμπάργκο, εξαιτίας ενός πλέγματος οικονομικών λόγων και φόβου για το Μεταναστευτικό, το οποίο έχει εργαλειοποιήσει ο Ερντογάν. Την Ελλάδα στήριξαν η Γαλλία, η Αυστρία και η Σλοβενία, ενώ οι υπόλοιπες χώρες απλώς αδιαφόρησαν. Ειδικά οι Ανατολικές, έπειτα από την επιβολή κυρώσεων στη Λευκορωσία, δεν ασχολούνται καθόλου με την Τουρκία.
Ο κ. Μητσοτάκης ήταν αφοπλιστικά ειλικρινής όταν είπε ότι στην προηγούμενη Σύνοδο Κορυφής που οι ηγέτες συζήτησαν εκτενώς για την Τουρκία «ήταν εμφανές ότι έπρεπε να διανύσουμε αρκετό δρόμο για να εξηγήσουμε στους ευρωπαίους ομολόγους μας γιατί το ζήτημα αυτό δεν είναι απλά σημαντικό για την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά ότι είναι καθοριστικής σημασίας για την Ευρώπη και για τη γεωπολιτική σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο. Πιστεύω ότι μετά από κάθε συνεδρίαση διανύουμε ακόμα δρόμο σε αυτή την κατεύθυνση». Επανέλαβε δύο φορές ότι ο Δεκέμβριος είναι το καταληκτικό χρονικό όριο για να πάρει η Ευρώπη τις αποφάσεις της στην περίπτωση που η Τουρκία συνεχίσει τις μονομερείς ενέργειες που παραβιάζουν το Διεθνές Δίκαιο.
Η επέκταση στα 12 ναυτικά μίλια
Σύμφωνα με τον Πρωθυπουργό, οι χώρες που προσδοκούσαν μια θετική εξέλιξη αιφνιδιάστηκαν δυσάρεστα από τη νέα έξοδο του «Ορούτς Ρέις» για σεισμογραφικές έρευνες. Αλλά και εκείνος αιφνιδιάστηκε, όπως φάνηκε στη συνέντευξη Τύπου, από τον θόρυβο που προκάλεσε η τοποθέτηση του υπουργού Επικρατείας Γιώργου Γεραπετρίτη, ότι η κόκκινη γραμμή της χώρας μας «όταν λέμε εθνική κυριαρχία εννοούμε αυτονοήτως τα εθνικά χωρικά ύδατα, τα οποία σήμερα είναι προσδιορισμένα στα έξι ναυτικά μίλια» και ότι την επέκταση μονομερώς στα 12 μίλια, που αποτελεί ένα δικαίωμα της ελληνικής Πολιτείας, θα ασκήσει σε χρόνο που η ίδια θα επιλέξει και όχι εν θερμώ. «Τα χωρικά ύδατα συνιστούν πυρήνα κυριαρχίας. Σκληρής κυριαρχίας» είπε ο κ. Μητσοτάκης και σημείωσε ότι είναι αναφαίρετο δικαίωμα της Ελλάδας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια. «Όλοι γνωρίζουν γιατί στο Αιγαίο δεν έχει γίνει ακόμη» πρόσθεσε.
Την Ανατολική Μεσόγειο δεν την ανέφερε γιατί τα πράγματα είναι ακόμα πιο σύνθετα. Ο Ερντογάν συνεχίζει τις προκλήσεις γιατί, όπως φαίνεται, θεωρεί ότι δεν ενέγραψε τις προσημειώσεις που θέλει προκειμένου να συναινέσει στον διάλογο. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες, από την άλλη πλευρά, μπορεί να έχουν αρχίσει να κουράζονται με το θέμα και τίθεται το ερώτημα πόσο θα αντιστέκονται ακόμη στο πρεσάρισμα της Τουρκίας για διάλογο με διευρυμένη ατζέντα και πόσο συμφέρει την Ελλάδα να ξεκινήσει ένας διάλογος σε συνθήκες έντασης, άρα και ασφυκτικών πιέσεων.
Σε ετοιμότητα οι Ενοπλες Δυνάμεις
Η κυβέρνηση πιστεύει ότι πρέπει να κερδίσει χρόνο γιατί ο χρόνος είναι με το μέρος της. Επίσης, αποφεύγει συνειδητά να απαντήσει στις τουρκικές προκλήσεις με τρόπο που θα πυροδοτούσε θερμό επεισόδιο με δική μας υπαιτιότητα προκειμένου να παραμείνει άθικτο το πλέγμα των συμμαχιών που έχει διαμορφώσει ώστε να το αξιοποιήσει σε πιθανή στρατιωτική εμπλοκή. Παρότι το απεύχεται, ο Πρωθυπουργός έχει θέσει σε ετοιμότητα τις Ενοπλες Δυνάμεις. Σταθερά στο πλευρό της Ελλάδας βρίσκεται ο Εμανουέλ Μακρόν. «Επαναλάβαμε τη στήριξή μας σε Ελλάδα και Κύπρο. Θα επανέλθουμε με αποφάσεις» δήλωσε την Παρασκευή. Η Ανγκελα Μέρκελ δεν κρύβει την οργή της για τον Ερντογάν, τον οποίο θεωρεί υπεύθυνο για το ναυάγιο της διαμεσολαβητικής της προσπάθειας, και χαρακτήρισε τις ενέργειες της Τουρκίας «λυπηρές και αχρείαστες», όμως παρέμεινε στη θέση της ότι η ανάπτυξη της σχέσης ΕΕ – Τουρκίας είναι προς το συμφέρον και των δύο πλευρών.
ΝΕΑ γερμανική πρωτοβουλία
Υψηλόβαθμος αξιωματούχος της ΕΕ, σε άτυπη ενημέρωση, έλεγε ότι η Τουρκία δεν κοροϊδεύει την Ευρώπη, αλλά δεν υπάρχει ενιαία γραμμή στο εσωτερικό της, και ότι στον ίδιο δημιουργήθηκε η εντύπωση πως ο Ερντογάν δεν είχε αντιληφθεί τι ακριβώς αποφάσισαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες. Αποκάλυψε επίσης ότι η γερμανική προεδρία θα αναλάβει σύντομα νέα πρωτοβουλία, καθώς στόχος όλων είναι να ξεκινήσουν άμεσα οι συνομιλίες Ελλάδας – Τουρκίας και να αποφευχθεί το ενδεχόμενο πολεμικής σύγκρουσης.
Κινήσεις ενδυνάμωσης της αμυντικής σχέσης με τις ΗΠΑ
Σε δύο στρατηγικές κινήσεις με στόχο την περαιτέρω ενδυνάμωση της αμυντικής σχέσης Ελλάδας και ΗΠΑ προχωρά η κυβέρνηση. Η πρώτη αφορά την πολύπαθη EAB και το σενάριο που εξετάζεται είναι σε πρώτη φάση ένα joint venture με μεγάλο σχήμα του εξωτερικού να αναλάβει να τρέξει γρήγορα τα έργα, ώστε η επιχείριση να διεκδικήσει και νέες δουλειές και κατόπιν να αναζητήσει στρατηγικό επενδυτή στο μετοχικό της κεφάλαιο. Ο κάθε ενδιαφερόμενος επενδυτής θα λάβει υπόψη του τα μεγάλα συμβόλαια για το εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τα προγράμματα της Lockheed Martin αλλά και ενδεχομένως μια καινούργια συνεργασία με την Dassault Rafale.
Η δεύτερη κίνηση αφορά τα ναυπηγεία. Με τη συμμετοχή της αμερικανικής U.S. International Development Finance Corporation (DFC) και της ΟΝΕΧ στα Ναυπηγεία Ελευσίνας αλλά και στον διαγωνισμό για τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά επιχειρείται να οικοδομηθεί μια πολύ ισχυρή βιομηχανία ναυπηγείων στην Ελλάδα. Σε εξέλιξη βρίσκεται η διαδικασία «due diligence», όπου ανταλλάσσονται στοιχεία μεταξύ της DFC, της ONEX και των Ναυπηγείων Ελευσίνας, ώστε η ONEX να χρηματοδοτηθεί από την DFC προκειμένου να ολοκληρωθεί η συμφωνία εξαγοράς των ναυπηγείων. Το ύψος της ζητούμενης χρηματοδότησης κυμαίνεται στα 100 εκατομμύρια. Σε ό,τι αφορά τα Ναυπηγεία Ελευσίνας, το υπουργείο Ανάπτυξης βρίσκεται σε συνεχή επαφή με τους βασικούς πιστωτές τους (Πολεμικό Ναυτικό, Δημόσιο και τράπεζες) με στόχο την επιτυχή έκβαση της νομικής διαδικασίας για την εξυγίανση της εταιρείας, ώστε η ONEX να καταβάλει άμεσα 41,4 εκατ. δολάρια.
