Μόνο τυχαίο δεν θεωρείται ότι ανοίγει ως τζαμί σήμερα η Αγία Σοφία Τραπεζούντας. Τρεις μέρες μετά την πρώτη μουσουλμανική προσευχή στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης, ο ιερός ορθόδοξος ναός που χτίστηκε στη γη των Κομνηνών, επαναλειτουργεί ως μουσουλμανικό τέμενος, έπειτα από σχεδόν δύο χρόνια εκτός λειτουργίας.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Σε υγειονομική επιφυλακή οι εκκλησίες-Τι ανακοίνωσε η ΔΙΣ
Η Τραπεζούντα έχει ξεχωριστή σημασία για τον Τούρκο Πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, καθότι (μαζί με τη Ριζούντα) αποτελεί τον τόπο καταγωγής των προγόνων του, ενώ η υπόθεση του ναού εκτυλίσσεται από το 2013, οπότε και ελήφθη η απόφαση για τη μετατροπή του σε τζαμί.
Ωστόσο, υπήρξε μερίδα Τούρκων πολιτών που δεν συναινούσε από τότε στη συγκεκριμένη απόφαση και ξεκίνησε τις προσφυγές στα δικαστικά όργανα.
Η πρώτη προσφυγή πραγματοποιήθηκε από το Επιμελητήριο Αρχιτεκτόνων Τραπεζούντας με το επιχείρημα ότι η έγκριση των εργασιών μετατροπής είναι παράνομη, ενώ με τον τρόπο αυτό υπάρχει παραβίαση της εθνικής αλλά και της διεθνούς νομοθεσίας. Η προσφυγή λαμβάνει υπόψιν και την απόφαση του 1986 της Υπηρεσίας Προστασίας Μνημείων που ορίζει ότι θα πρέπει να χρησιμοποιείται αποκλειστικά ως μουσείο.
Από τον Δεκέμβριο του 2018, στην Αγία Σοφία Τραπεζούντας γίνονται εργασίες συντήρησης και αναστήλωσης, που κράτησαν το τέμενος κλειστό. Σημαντική καθυστέρηση σημειώθηκε σε αυτές λόγω της πανδημίας του κορονοϊού. Στις αρχές του 2020, το Περιφερειακό Διοικητικό Δικαστήριο της Αμισού φέρεται να αποφάσισε την ακύρωση του προγράμματος ανακαίνισης της Αγίας Σοφίας Τραπεζούντας. Ωστόσο, το τουρκικό Υπουργείο Πολιτισμού ενέκρινε το άνοιγμά της για σήμερα.
«Αναμενόμενη» χαρακτηρίζει την απόφαση ένας εκ των σημαντικότερων ιστορικών του Ποντιακού Ελληνισμού, ο καθηγητής Κωνσταντίνος Φωτιάδης
«Σαφώς και υπάρχει σημειολογική σύνδεση της κίνησης επαναλειτουργίας ως τεμένους της Αγίας Σοφίας Τραπεζούντας, με την Αγία Σοφία Κωνσταντινούπολης. Ας κάνουν ό,τι θέλουν, αλλά να θυμούνται ότι η αλαζονεία της εξουσίας έχει και τα όριά της. Η νέμεσις είναι πολύ κοντά. Όλοι πληρώνουν το τίμημα της αλαζονείας. Στην Τουρκία γίνεται αντιληπτό το έγκλημά του Ερντογάν γιατί υπάρχουν και δημοκρατικοί πυρήνες που αντιστέκονται. Σήμερα υπάρχει μια ιδιόμορφη τρομοκρατία» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Την ίδια στιγμή, προτείνει να δημιουργηθεί ένα ελληνικό προξενείο στην Τραπεζούντα, «όπου ο ποντιακός ελληνισμός παραμένει απροστάτευτος. Αν δεν το κάνουν οι Τούρκοι, θα μπορούσε να κλείσει το τουρκικό προξενείο στην Κομοτηνή, καθότι η Τουρκία διατηρεί ένα προξενείο παραπάνω στη χώρα μας από όσα έχουμε εμείς εκεί». Παράλληλα επισημαίνει ότι χρειάζονται ελληνικές κυβερνήσεις «με πυγμή, ώστε να πάρουν τέτοιες αποφάσεις».
Μαρτυρίες αναφέρουν ότι η Αγία Σοφία Τραπεζούντας έχει αλλοιωθεί.
Σύμφωνα με την ιστοσελίδα tourkikanea.gr, ο Εγιούπ Μουχτζού, πρόεδρος επιμελητηρίου αρχιτεκτόνων περιγράφει τις αλλαγές που συνέβησαν στο τζαμί:
«Στη θέση του μουσείου υπάρχει ένα τζαμί χωρίς όμως θρησκευτική κοινότητα. Πέριξ του μουσείου άλλαξε το σχέδιο και κατασκευάστηκαν τουαλέτες και άλλες κατασκευές από μπετόν. Κάποιοι τμήματα τοίχων βάφτηκαν πράσινα. Οι ζωγραφιές στον τρούλο σκεπάστηκαν με ξύλινο παραπέτασμα. Τα μωσαϊκά στο πάτωμα κρύφτηκαν με χαλιά. Μωσαϊκά και αγιογραφίες εκατοντάδων ετών που ήταν στους τοίχους και είχαν διατηρηθεί ως τις μέρες μας καταστράφηκαν. Για να κρεμαστεί κουρτίνα ώστε να ξεχωριστεί ο χώρος για τις γυναίκες, μπήκαν καρφιά στα ιστορικά τοιχώματα».
Την ανησυχία και την αντίθεσή του για την αλλαγή του καθεστώτος χρήσης της Αγίας Σοφίας Τραπεζούντας, είχε εκφράσει ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ) από το 2019, με επιστολή του προς τη Γενική Διεύθυνση Βακουφίων στην Τουρκία.
Ο ΣΕΑ κατέστησε σαφές ότι
«Η περιορισμένη πρόσβαση των επισκεπτών στην Αγία Σοφία, μετά την επαναφορά της θρησκευτικής χρήσης σε αυτήν το 2013, τους αποκλείει από τη δυνατότητα κατανόησης και απόλαυσης του μνημείου», ωστόσο, όπως τονίζει, «σύμφωνα με τους διεθνείς κανόνες, κάθε χώρα θα πρέπει να προσφέρει καθολική πρόσβαση στα πολιτιστικά αγαθά και μνημεία της επικράτειάς της».
Παναγία Σουμελά:
Έπειτα από πέντε χρόνια αναστήλωσης, ανοίγει σήμερα και η Παναγία Σουμελά στον Πόντο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο υπουργός Πολιτισμού της Τουρκίας, Μεχμέτ Ερσόι, αναμένεται να παραβρεθεί στην επαναλειτουργία της ως μουσείο.
Δημοσιεύματα θέλουν την τουρκική σημαία να υψώνεται προσεχώς στους βράχους πάνω από την Παναγία Σουμελά, ενώ τουρκικοί εθνικιστικοί κύκλοι δεν έκρυψαν ποτέ την επιθυμία τους για να μετατραπεί σε τέμενος το ιστορικό μοναστήρι του Πόντου.
«Μια τέτοια μετατροπή θα ήταν το αποκορύφωμα της καταστροφής, θα ήταν αυτοκτονία. Εκτιμώ όμως ότι δεν θα φτάσουμε εκεί. Ούτε ως ορθόδοξη εκκλησία θα ανοίξει, απλά ελπίζουμε ότι θα ανοίξει τον Δεκαπενταύγουστο, ώστε να τελείται η πατριαρχική Θεία Λειτουργία. Φυσικά οι Τούρκοι θα προβούν κάποια στιγμή σε αυτήν την ενέργεια μόνο για τουριστικούς και οικονομικούς λόγους» καταλήγει ο Κ. Φωτιάδης.
