Του Μάνου Χατζηγιάννη
Ο θεσμός Dar al-Ifta της Αιγύπτου χαρακτήρισε την οθωμανική κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης ως εισβολή, προκαλώντας διαμάχη με την Τουρκία και έντονες αντιδράσεις μεταξύ επικριτών, που πιστεύουν ότι οι θρησκευτικές αρχές δεν πρέπει να εμπλέκονται στην πολιτική.
Αναλυτικότερα, το Dar al-Ifta, ο κορυφαίος θεσμός της Αίγυπτου για fatwa ή αλλιώς θρησκευτικά διατάγματα, προκάλεσε εκτεταμένη αντίδραση όταν περιέγραψε τον οθωμανικό έλεγχο της πόλης της Κωνσταντινούπολης ως κατοχή πριν υπαναχωρήσει και την περιγράψει τελικά ως μια «μεγάλη ισλαμική κατάκτηση».
Στις 7 Ιουνίου, το κέντρο μέσων μαζικής ενημέρωσης του Dar al-Ifta δημοσίευσε μια δήλωση, με τίτλο: «Ο Ερντογάν συνεχίζει να χρησιμοποιεί τις φάτουα ως όπλα για να ενισχύσει την τυραννία του εντός των τειχών και να δικαιολογήσει τις αποικιακές του φιλοδοξίες στο εξωτερικό». Η δήλωση επέκρινε την εσωτερική πολιτική της Τουρκίας και την καταστολή της όποιας διαφωνίας και ανέφερε ότι ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εκμεταλλεύεται τη θρησκευτική ρητορική «για να επιτύχει εσωτερική σταθερότητα και νίκη επί των πολιτικών του αντιπάλων».
Αλλά αυτό που επέφερε πληθώρα επικρίσεων είναι η περιγραφή σε αυτή τη δήλωση της πτώσης της Κωνσταντινούπολης, ως «οθωμανική εισβολή», σε μια παράγραφο αφιερωμένη στην καταδίκη των εκκλήσεων για μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί ξανά. «Η Αγία Σοφία χτίστηκε ως εκκλησία κατά τη Βυζαντινή περίοδο το 537 μ.Χ., και παρέμεινε [εκκλησία] για 916 χρόνια έως ότου οι Οθωμανοί κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη το 1453. Τότε μετέτρεψαν το κτίριο σε τζαμί», ανέφερε η δήλωση.
Η στάση της αιγυπτιακής θρησκευτικής αρχής δέχτηκε έντονες επιθέσεις, καθώς σύμφωνα με αναλυτές περιέγραψε μια από τις σημαντικότερες ισλαμικές κατακτήσεις ως εισβολή προκειμένου να ακολουθήσει μια πολιτική στάση ευθυγραμμισμένη με τις πολιτικές της Αιγύπτου κατά της Τουρκίας.
Στις 29 Μαΐου, ο Ερντογάν γιόρτασε την 567η επέτειο της κατάκτησης της Κωνσταντινούπολης, κι από ένα από τα μπαλκόνια του προεδρικού παλατιού με θέα στον Βόσπορο χαρακτήρισε την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης ως σύμβολο της «ανοικοδόμησης, προόδου, δικαιοσύνης και αγάπης» και ζήτησε από τον Θεό να δώσει στον τουρκικό λαό «περισσότερες νίκες και επιτυχίες».
Ο Αλί Έρμπας, επικεφαλής της Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκίας, έγραψε στο Twitter ότι η δήλωση του αιγυπτιακού Dar al-Ifta δεν ταιριάζει με τις μουσουλμανικές πεποιθήσεις ή τα ισλαμικά ήθη, συγχέει το μυαλό και παραποιεί ιστορικά γεγονότα.
Στις 8 Ιουνίου, το Dar al-Ifta δημοσίευσε μια ανάρτηση στο Facebook, επιβεβαιώνοντας τη θέση του για τον Ερντογάν σύμφωνα με την οποία «χρησιμοποιεί το όπλο των fatwa για να επιβεβαιώσει την τυραννία του». Ωστόσο, υπαναχώρησε από την περιγραφή της κατάκτησης της Κωνσταντινούπολης ως εισβολή, και η δημοσίευση αντί της προηγούμενης αναφοράς έγραψε ότι ήταν «μια μεγάλη ισλαμική κατάκτηση και έγινε από τον μεγάλο Οθωμανό Σουλτάνο Μωάμεθ Β'. Ο Ερντογάν δεν έχει καμία σχέση με τον Μωάμεθ».
Ο Mohamed Abu Hamed, μέλος του κοινοβουλίου της Αιγύπτου, δήλωσε ότι η επίθεση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και των τουρκικών μέσων ενημέρωσης προέκυψε όταν το Dar al-Ifta αποκάλυψε τη χρήση του όπλου των fatwas από τον Ερντογάν για να προχωρήσει με την τυραννία του στο εσωτερικό της χώρας του στο όνομα της θρησκείας και να δικαιολογήσει τις φιλοδοξίες του στο εξωτερικό στο όνομα του υποτιθέμενου χαλιφάτου. «Η κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης πραγματοποιήθηκε από τον Σουλτάνο Μωάμεθ Β 'και είναι μια σημαντική ισλαμική κατάκτηση. Αλλά την ίδια στιγμή, ο Τούρκος πρόεδρος δεν είχε καμία σχέση με τον Μωάμεθ», είπε στο αραβικό δίκτυο Al-Monitor. Πρόσθεσε ότι ο Ερντογάν χρησιμοποιεί τη θρησκεία για να δικαιολογήσει τις πολιτικές του ενέργειες και για παρέμβαση σε περιφερειακές χώρες, καθώς και για τις φιλοδοξίες του να αποκαταστήσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Ωστόσο, οι επικριτές λένε ότι το αιγυπτιακό Dar al-Ifta συνδυάζει τη θρησκεία με την πολιτική και αυτό μπορεί να προκαλέσει περισσότερες εντάσεις στην περιοχή βάσει αυτής της προσέγγισης.
Ο Amr Hashem Rabie, αναπληρωτής επικεφαλής του Κέντρου Πολιτικών και Στρατηγικών Σπουδών του Al-Ahram, δήλωσε ότι το Dar al-Ifta πρέπει να ασχολείται μόνο με την έκδοση θρησκευτικών διαταγμάτων και όχι με το σχολιασμό των πολιτικών των προέδρων και των αρχηγών του κράτους. «Αυτό το είδος στάσης πολιτικοποιεί τη θρησκεία και αυτή είναι η ίδια προσέγγιση που συνήθως επικρίνεται από το κράτος», δήλωσε ο Ράμπι στο Al-Monitor.
Είπε ακόμη ότι οι πολιτικές του Ερντογάν πρέπει να επικριθούν από μια κρατική αρχή που ασχολείται με την πολιτική και όχι με τη θρησκεία. «Οι θρησκευτικές αρχές ασχολούνται μόνο με θρησκευτικά ζητήματα, ειδικά αν πρόκειται για μεγάλα και φημισμένα ιδρύματα όπως το Al-Azhar και το Dar al-Ifta», πρόσθεσε.
Το αιγυπτιακό Dar al-Ifta παραμένει αντικείμενο πολλών πολιτικών αντιπαραθέσεων. Πριν από λιγότερο από ένα μήνα, προκάλεσε μια παρόμοια διαμάχη εξαιτίας ενός φυλλαδίου που καλούσε τους Αιγύπτιους να παρακολουθήσουν μια τηλεοπτική σειρά που ονομάζεται «Al Ikhtiyar» («Η Επιλογή»), η οποία απεικονίζει τη βιογραφία του Αιγύπτιου επικεφαλής του στρατού Αχμέτ Αχμέλ Μανσί. Το Dar al-Ifta έγραψε σε μια δημοσίευση στις 29 Απριλίου στο Facebook, "Το Ισλάμ δεν απαγόρευσε τη στοχευμένη τέχνη που εξυψώνει την ψυχή και τα συναισθήματα σε αντίθεση με τις τέχνες που αντιμετωπίζουν τα ένστικτα και τη λαγνεία".
