Μια σχέση 47 ετών και τριάντα ημερών φτάνει στο τέλος της. Μια συμβίωση, από τις πλέον δύσκολες που έχουν υπάρξει ποτέ σε διεθνές επίπεδο, τελειώνει και ευτυχώς με ένα συναινετικό διαζύγιο. Ωστόσο, όπως σε κάθε διαζύγιο, καμία πλευρά δεν μπορεί να αισθάνεται πλήρως δικαιωμένη.
Αυτή είναι η πραγματικότητα που ισχύει και με το Brexit. Απόψε στις 23.00 ώρα Αγγλίας (01.00 ώρα Ελλάδος) το Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Βορείου Ιρλανδίας θα πάψει να αποτελεί κράτος - μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Την ώρα εκείνη ο Μπόρις Τζόνσον θα απευθύνει διάγγελμα στο οποίο θα αναφέρεται «στην αυγή μιας νέας εποχής στην οποία δεν θα δεχόμαστε πια ότι οι τύχες των ζωών σας θα εξαρτώνται από το ποιο κομμάτι της χώρας μεγαλώσατε».
Πώς ξεκινήσαμε και πώς φτάσαμε ως εδώ;
Ας ξεκινήσουμε αντίστροφα....
Τρίτη, 16 Ιουνίου 1998, στο Κάρντιφ της Ουαλίας. Σύνοδος Κορυφής. Αυτό που επισήμως ονομάζεται «Ευρωπαϊκό Συμβούλιο». Ο Τόνι Μπλέρ, πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας, η οποία έχει την προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, δίνει συνέντευξη τύπου. Ένας παράξενος δημοσιογράφος με ακούρευτα ξανθά μαλλιά και με προφορά που θυμίζει ακριβά βρετανικά κολέγια, ζητεί τον λόγο «Λέγομαι Μπόρις Τζόνσον και είμαι δημοσιογράφος της Daily Telegraph»... Έπειτα από έναν μονόλογο δέκα και πλέον λεπτών, ο Τόνι Μπλερ απάντησε σε αυτόν τον ατημέλητο δημοσιογράφο το εξής: «Μπόρις θα έπρεπε να ήσουν εσύ πρωθυπουργός και εγώ δημοσιογράφος».
Έπειτα από 22 χρόνια. ο Μπόρις Τζόνσον είναι πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας. Και συγκεκριμένα αυτός που υπέγραψε την έξοδο της χώρας του από την Ευρωπαϊκή Ένωση μετά από 47 χρόνια. Τι προηγήθηκε, τι μεσολάβησε και τι έπεται στις σχέσεις Λονδίνου Βρυξελλών; Οκτώ συν έναν ορόσημα σε αυτήν την ιδιαίτερη συμβίωση
1. Τσόρτσιλ: «Χρειάζονται οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» (χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο)
Στο τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου (ή δευτέρου Ευρωπαϊκού Πολέμου), η Μεγάλη Βρετανία, ήταν ένας από τους νικητές της σύγκρουσης. Ο ηγέτης της, Ουίνστον Τσόρτσιλ, ήταν πεπεισμένος από την εμπειρία του ότι μόνο μια ενοποιημένη Ευρώπη θα μπορούσε να διαφυλάξει την ειρήνη. Αυτό το όραμά του το εξέφρασε δημοσίως στην «Ομιλία του προς τη φοιτητική νεολαία» που έκανε στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης το 1946: «Σε λίγα χρόνια η Ευρώπη [...] θα ζήσει ελεύθερη και ευτυχισμένη. Πρέπει να οικοδομήσουμε κάτι σαν τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης. Ωστόσο το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα είναι μέλος».
2. Η προσπάθεια του Ηνωμένου Βασιλείου να βραχυκυκλώσει κάθε προσπάθεια ευρωπαϊκής ενοποίησης
Παρά ταύτα Η ΕΕ γεννήθηκε κυρίως λόγω της αδυναμίας των μεταπολεμικών ευρωπαϊκών κρατών. Μετά την κρίση του Σουέζ το 1956, και συγκεκριμένα έναν μόλις χρόνο αργότερα υπεγράφη η Συνθήκη της Ρώμης, η ληξιαρχική πράξη γεννήσεως της ΕΕ με πρωτοβουλία της Γαλλίας Η Μεγάλη Βρετανία θεωρούσε ότι αυτή η ένωση κρατών δεν έχει ούτε μήνες ζωής. «Ευτυχώς ούτε ο Θεός δεν θέλει αυτήν την Ένωση», είχε δηλώσει χαρακτηριστά ένας Βρετανός διπλωμάτης. Όταν οι έξι ευρωπαϊκές χώρες που ίδρυσαν την Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα το 1950 (Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία) ξεκινούν την οικοδόμηση μιας κοινής αγοράς, το Ηνωμένο Βασίλειο θα προσπαθήσει να δημιουργήσει έναν ανταγωνιστικό οργανισμό. Το Λονδίνο αποφάσισε να δημιουργήσει την «Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελευθέρων Συναλλαγών» . Μέλη της ήταν το Ηνωμένο Βασίλειο, η Δανία, η Νορβηγία, η Ελβετία, η Πορτογαλία, η Αυστρία και η Σουηδία. Παρά ταύτα η απόλυτη επιτυχία της Ευρωπαϊκής Κοινής Αγοράς ανάγκασε το Λονδίνο να εγκαταλείψει τα σχέδιά του προκαλώντας την οργή των άλλων κρατών. Η Βρετανία - «Μια όχι και τόσο μεγάλη πλέον χώρα» όπως την χαρακτήρισε ο Στρατηγός Ντε Γκωλ, παρακάλεσε να συμμετάσχει στην ευρωπαϊκή διαδικασία ενοποίησης
3. Η άρνηση του Ντε Γκώλ
Στις 14 Ιανουαρίου 1963, ο Στρατηγός Ντε Γκώλ βάζει βέτο στην συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου στην τότε ΕΟΚ. Κατηγόρησε ευθέως τους Βρετανούς ότι θέλουν να παραλύσουν μια οργάνωση που δεν μπορούν να αποτρέψουν. Ένας από τους πατέρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Ζαν Μονέ είχε δηλώσει ότι το βέτο του Ντε Γκώλ ταπείνωσε τους Βρετανούς. «Όταν ρωτάς έναν Άγγλο αν θέλει να εισέλθει στην Κοινή Αγορά, λέει όχι. Αλλά όταν τον ρωτάς αν πιστεύει ότι η Αγγλία θα ενταχθεί στην Κοινή Αγορά, λέει ναι», είχε πει χαρακτηριστικά. Ο Ντε Γκώλ άσκησε και δεύτερο βέτο στις 27 Νοεμβρίου 1967, παρά την πίεση αρκετών άλλων κρατών – μελών της τότε ΕΟΚ που επιθυμούσαν την είσοδο της Μεγάλης Βρετανίας . Χρειάστηκε να έρθει στην εξουσία ο αγγλόφιλος πρόεδρος της Γαλλίας Ζωρζ Πομπιντού για να γίνει δεκτό το Λονδίνο στην ήδη γαλλο – γερμανική Ευρώπη. Στην πραγματικότητα, το Παρίσι βρίσκει έναν τρόπο να εξισορροπήσει την οικονομική δύναμη της Γερμανίας στην Ευρώπη βασιζόμενο στους Βρετανούς.
4. Το δημοψήφισμα προσχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου λαμβάνει χώρα μετά την προσχώρησή του λόγω... μιας απεργίας
Το Ηνωμένο Βασίλειο προσχώρησε επισήμως στην ΕΟΚ την 1η Ιανουαρίου 1973 . Ωστόσο οι Βρετανοί θα διεξαγάγουν δημοψήφισμα για την ένταξή τους δύο χρόνια αργότερα. Το 1974 ο πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Έντουαρντ Χιθ βρίσκεται αντιμέτωπος με μια τεράστια απεργία των μεταλλωρύχων. Σε μια απέλπιδα προσπάθεια να διασώσει τη φήμη του προκηρύσσει δημοψήφισμα για τη συμμετοχική της χώρας στην ΕΟΚ. Στις 5 Ιουνίου 1975, οι φιλοευρωπαίοι κατέλαβαν το 67,2% των ψήφων. Το αποτέλεσμα ήταν μια από τις πρώτες νίκες της Μάρκαρετ Θάτσερ που είχε υποστηρίξει τη συμμετοχή της χώρας στην ΕΟΚ.
5. Μάργκαρετ Θάτσερ: «Θέλω τα χρήματά μου πίσω»
Ως πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας η Μάρκαρετ Θάτσερ αφήνει στην άκρη το φιλο – ευρωπαϊκό της μανδύα. Η πρώτη γυναίκα επικεφαλής κυβέρνησης σε ολόκληρη την Ευρώπη θα ξεκινήσει μια περιοδεία στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες για να διαμαρτυρηθεί για τη συμμετοχή της χώρας της στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, με τη διάσημη φράση «I want our money back!»
6. H διεύρυσνη της ΕΕ του 2004
Τα επόμενα χρόνια το Λονδίνο κατάφερε να λάβει ό,τι ακριβώς ζήτησε από τις Βρυξέλλες, σαμποτάροντας παράλληλα κάθε περαιτέρω εμβάθυνση των υπολοίπων κρατών. Η Μεγάλη Βρετανία κατάφερε να επιβάλει σε ολόκληρη την ΕΕ τη μεγαλύτερη διεύρυσνη που έχει γίνει ποτέ. Την 1η Μαΐου του 2004, δέκα νέα κράτη της Ευρώπης έγιναν δεκτά στην ΕΕ, τα περισσότερα εκ των οποίων βρίσκονταν στην διαλυμένη Σοβιετική Ένωση. Οι αντιρρήσεις της Γαλλίας για μια υδροκέφαλη Ευρώπη που θα προέκυπτε μετά από μια τέτοια διεύρυνση δεν εισακούσθηκαν.
7. 2016- Το δημοψήφισμα του Brexit και η αρχή του τέλους
Ιστορικό λάθος ή ιστορική ευκαιρία; Στις 23 Ιανουαρίου του 2013, ο πρωθυπουργός της Αυτής Μεγαλειότητας Ντείβιντ Κάμερον υποσχέθηκε στους Βρετανούς δημοψήφισμα για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο στόχος του ήταν σαφής: να αποτρέψει την απειλή των αντιευρωπαϊστών του Ukip. Απέτυχε παταγωδώς. Οι Άγγλοι ψήφισαν υπέρ της αποχώρησης της χώρας τους από την ΕΕ. Κάτι που δεν έπραξαν οι Σκοτσέζοι και οι Βόριοιρλανδοί. Τα επόμενα τρία χρόνια η ΕΕ θα ζήσει ένα άνευ προηγουμένου «τσίρκο» με το το παλιότερο κοινοβούλιο της Ευρώπης, το Βρετανικό, να μην μπορεί να επικυρώσει την απόφαση ενός δημοψηφίσματος.
8. 2019 - Ο Μπόρις επανέρχεται
Ο εκλογικός θρίαμβος του Μπόρις Τζόνσον ήταν η αρχή του τέλους της συμμετοχής της γηραιάς Αλβιώνος στην ΕΕ. Η Βουλή των Κοινοτήτων επικύρωσε τη συμφωνία αποχώρησης που δεν κατάφερε να περάσει η πρώην πρωθυπουργός Τερέζα Μέι
9. 2020 – Η ΕΕ των 27 κρατών – μελών και το τέλος μιας σχέσης 47 ετών
Σε ελάχιστες ώρες η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα χάσει απλώς ένα κράτος μέλος της. Θα χάσει μια χώρα που αποτελεί μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Μια πυρηνική δύναμη και την έκτη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη. Θα χρειαστούν τουλάχιστον 11 μήνες για να καταλήξουμε σε μια συμφωνία για την μελλοντική μας σχέση. Μια σχέση που ξεκίνησε πριν από 47 χρόνια και η οποία ολοκληρώνεται στις 23.00 ώρα Αγγλίας (01.00 ώρα Ελλάδας)
Tι θα γίνει από τούδε και στο εξής
Φεβρουάριος 2020
Ξεκινούν οι διαβουλεύσεις ανάμεσα σε Λονδίνο και Βρυξέλλες για την μελλοντική σχέση ανάμεσα στις δύο πλευρές. Ζητήματα όπως η πρόσβαση των Δανών και Ολλανδών αλιέων στα ύδατα της Μεγάλης Βρετανίας μπορούν να καθυστερήσουν τις διαπραγματευεις. Η Μεγάλη Βρετανία θα πρέπει να τα «βγάλει πέρα» με 27 κράτη. Κάθε ένα από αυτά έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες.
Μάρτιος: Έναρξη εμπορικών διαπραγματεύσεων
Τα κράτη – μέλη της ΕΕ και μόνο αυτά θα αποφασίσουν τους όρους της μελλοντικής συμφωνίας με το Ηνωμένο Βασίλειο.
Ιούλιος
Την 1η Ιουλίου λήγει, βάσει της συμφωνίας αποχώρησης της Μεγάλης Βρετανίας από την ΕΕ, η προθεσμία για αίτηση παράτασης της μεταβατικής περιόδου Το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να παρατείνει την μεταβατική περίοδο πέραν του τέλους του 2020 για ένα ή δύο χρόνια, αλλά οφείλει να ενημερώσει την ΕΕ για το αίτημά του πριν από την 1η Ιουλίου.
31 Δεκεμβρίου: Τέλος της μεταβατικής περιόδου
Το τέλος των δεσμών που συνδέουν την Ευρωπαϊκή Ένωση με το Ηνωμένο Βασίλειο, όπως ίσχυαν εδώ και 47 χρόνια.
