Μετά τα αλλεπάλληλα σκάνδαλα για διαρροή και παράνομη διάθεση καλλιτεχνικών δημιουργημάτων, η Ε.Ε. υποχρεώνει τις Facebook, Google και YouTube να καταβάλλουν χρήματα για δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.
Σε καταρχήν συμφωνία για τα ψηφιακά πνευματικά διακαιώματα κατέληξαν διαπραγματευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβούλιου και του Συμβουλίου της ΕΕ με σκοπό να διασφαλιστούν τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας που εφαρμόζονται και στο διαδίκτυο.
Η σχετική συμφωνία αποσκοπεί να εξασφαλίσει ότι στην ενιαία ψηφιακή αγορά οι καλλιτέχνες και οι δημιουργοί (μουσικοί, ηθοποιοί κ.α) καθώς και οι εκδότες και οι δημοσιογράφοι θα επωφελούνται από τον κόσμο του Διαδικτύου και θα διασφαλίζονται τα δικαιώματά τους.
Λόγω των υφιστάμενων κανόνων περί πνευματικών δικαιωμάτων, οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες συγκεντρώνουν τα περισσότερα χρήματα, ενώ οι καλλιτέχνες, οι εκδότες και οι δημοσιογράφοι βλέπουν το έργο τους να κυκλοφορεί ελεύθερα, λαμβάνοντας στην καλύτερη περίπτωση μια ελάχιστη αμοιβή. Η συμφωνία ανάμεσα στα δύο όργανα της ΕΕ θα υποχρεώσει τις πλατφόρμες όπως το YouTube, το Facebook και το Google News να καταβάλουν αποζημίωση στους δημιουργούς περιεχομένου (καλλιτέχνες / μουσικούς / ηθοποιούς) και στα ειδησεογραφικά πρακτορεία και τους δημοσιογράφους.
Οι Ευρωπαίοι νομοθέτες κατάφεραν επίσης να διασφαλίσουν ότι το διαδίκτυο παραμένει χώρος ανοιχτός στην ελευθερία της έκφρασης. Για αυτό το λόγο αποσπάσματα από ειδησεογραφικά άρθρα θα μπορούν να διαμοιράζονται ελεύθερα, ενώ το ίδιο θα ισχύσει για τα αρχεία GIF και τα διαδικτυακά μιμίδια ή «memes». Παράλληλα η πρόταση διευκρινίζει ότι η ανάρτηση έργων σε διαδικτυακές εγκυκλοπαίδειες με μη εμπορικό τρόπο, όπως για παράδειγμα στη Wikipedia, ή πλατφόρμες ανοιχτού («open source») λογισμικού, όπως το GitHub, θα εξαιρούνται αυτόματα. Οι καινοφυείς πλατφόρμες θα υπόκεινται σε ελαφρύτερες υποχρεώσεις από τις πιο γνωστές.
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο η ελευθερία στο Διαδίκτυο, όπως και στον πραγματικό κόσμο, θα συνεχίσει να υπάρχει εφόσον η άσκηση αυτής της ελευθερίας δεν περιορίζει τα δικαιώματα των άλλων. Αυτό σημαίνει ότι ο χρήστης θα μπορεί να συνεχίσει να δημοσιεύει στο διαδίκτυο κείμενα και άλλο υλικό και οι πλατφόρμες θα το φιλοξενούν, αρκεί να σέβονται το δικαίωμα του δημιουργού για δίκαιη αμοιβή Προς το παρόν, οι εταιρείες του διαδικτύου έχουν ελάχιστα κίνητρα να υπογράψουν δίκαιες συμφωνίες χρήσης με τους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων, καθώς δεν θεωρούνται υπεύθυνες για το περιεχόμενο που αναρτούν οι χρήστες τους. Η μόνη τους υποχρέωση είναι να αφαιρούν περιεχόμενο που καταπατά πνευματικά δικαιώματα όταν ο κάτοχός τους το ζητήσει. Αυτή η πρακτική ωστόσο είναι επίπονη για τους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων και δεν τους εγγυάται δίκαιη ανταμοιβή. Καθιστώντας τις εταιρείες του διαδικτύου υπεύθυνες θα ενισχυθεί η δυνατότητα των κατόχων πνευματικών δικαιωμάτων (κυρίως μουσικών, ερμηνευτών και σεναριογράφων, καθώς και εκδοτών ειδήσεων και δημοσιογράφων) να διασφαλίσουν δίκαιες συμβάσεις και κατά συνέπεια δίκαιες αμοιβές για την ψηφιακή εκμετάλλευση του υλικού τους.
Ο εισηγητής Axel Voss (ΕΛΚ, Γερμανία) δήλωσε: «Αυτή η συμφωνία είναι ένα σημαντικό βήμα για την επανόρθωση μιας κατάστασης που έχει επιτρέψει σε ένα μικρό αριθμό εταιρειών να αποκομίσουν τεράστια ποσά χωρίς να ανταμείψουν όπως πρέπει τους χιλιάδες δημιουργούς και δημοσιογράφους στη δουλειά των οποίων στηρίζονται.
Ταυτόχρονα, η συμφωνία περιέχει μεγάλο αριθμό διατάξεων που εγγυώνται ότι το διαδίκτυο θα παραμείνει χώρος ελεύθερης έκφρασης. Αυτές οι διατάξεις δεν ήταν από μόνες τους αναγκαίες γιατί η οδηγία δε θα δημιουργήσει καινούρια δικαιώματα για τους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων. Αφουγκραστήκαμε ωστόσο τις ανησυχίες που εκφράστηκαν και επιλέξαμε να εγγυηθούμε εκ νέου την ελευθερία της έκφρασης. Tα ‘meme’, τα ‘gif’, τα 'αποκόμματα' προστατεύονται τώρα περισσότερο από ποτέ.
Είμαι επίσης χαρούμενος που το σημερινό κείμενο της συμφωνίας δίνει ιδιαίτερη σημασία στην προστασία των καινοφυών επιχειρήσεων. Οι κορυφαίες εταιρείες του αύριο είναι οι καινοφυείς επιχειρήσεις του σήμερα και η ποικιλομορφία που χρειαζόμαστε για αυτό στηρίζεται σε μια μεγάλη δεξαμενή καινοτόμων, δυναμικών, νεανικών επιχειρήσεων.
Έχουμε μια συμφωνία που προστατεύει το βιοπορισμό των ανθρώπων, διασφαλίζει τη δημοκρατία υπερασπιζόμενη ένα ποικίλο τοπίο μέσων ενημέρωσης, εδραιώνει την ελευθερία της έκφρασης και ενθαρρύνει τις καινοφυείς επιχειρήσεις και την τεχνολογική ανάπτυξη. Βοηθά έτσι να ετοιμάσουμε το διαδίκτυο του μέλλοντος, ένα χώρο που ωφελεί όλους, όχι μόνο λίγους ισχυρούς».
Καλά νέα για τους εκδότες ή φίμωση του διαδικτύου
Εάν η προτεινόμενη νομοθετική πράξη περάσει από την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και γίνει δεκτή και από το Συμβούλιο της ΕΕ, τότε θα πρόκειται για έναν θρίαμβο των εκδοτών, των φωτογραφικών πρακτορείων και ορισμένων καλλιτεχνών που θα δικαιούνται μέρος των χρημάτων που κερδίζουν οι μηχανές αναζήτησης και τα κοινωνικά δίκτυα χρησιμοποιώντας το προϊόν της εργασίας τους. Ωστόσο το ισχυρό λόμπι των τεχνολογικών εταίρων προσπαθεί ήδη να περιορίσει τις ζημίες. Ακόμα και εντός του Ευρωπαϊκού Κοινοβούλιου εκφράζονται ενστάσεις κυρίως για τα λεγόμενα συγγενικά δικαιώματα τα οποία όπως υποστηρίζουν, θα ωφελήσουν τους μεγάλους εκδοτικούς ομίλους και θα πλήξουν τα μικρά ειδησεογραφικά και φωτογραφικά πρακτορεία. Οι επικριτές θεωρούν ότι τα συγγενικά δικαιώματα θα δώσουν στους εκδότες και όχι κατ 'ανάγκη τους δημιουργούς, τα αποκλειστικά δικαιώματα πώλησης του περιεχομένου στο διαδίκτυο.
Οι επικριτές ισχυρίζονται επίσης ότι αντίστοιχος νόμος (ο λεγόμενος NetzDG) που ισχύει ήδη στη Γερμανία από το 2013 δεν λειτούργησε καθώς η Google έδωσε στους εκδότες την επιλογή να συμφωνήσουν ότι το περιεχόμενό τους θα εμφανίζεται δωρεάν ή θα αφαιρείται από τις λίστες ειδήσεων.
Στην αντίθετη πλευρά αυτοί που υποστηρίζουν την προτεινόμενη οδηγία θεωρούν ότι αν υπάρξει πανευρωπαϊκή συμφωνία τότε οι τεχνολογικοί κολοσσοί θα υποχρεωθούν να συμμορφωθούν όπως συνέβη προσφάτων με τη γενική οδηγία για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Συνδέσμου Εκδοτών Γερμανικών Περιοδικών, Ρούντολφ Τίμαν η κατοχύρωση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας των εκδοτών στη νομοθεσία της ΕΕ θα ήταν ένα ιστορικό αν και καθυστερημένο βήμα. Σύμφωνα με τον ίδιο «είναι καιρός τα περιοδικά και οι εφημερίδες στην ΕΕ να έχουν την ίδια νομική προστασία που έχουν ο κινηματογράφος, η μουσική βιομηχανία και η τηλεόραση».
