Η οξύτητα των ταξικών αντιθέσεων στη Γαλλία εκδηλώθηκε καθαρά στα χρόνια της πολιτικής κρίσης που ξέσπασε στα τέλη του 19ου αιώνα με τη λεγόμενη υπόθεση Ντρέιφους. Στις 22 Δεκέμβρη του 1894 καταδικάστηκε σε ισόβια εξορία στη Νήσο του Διαβόλου (κοντά στη Νέα Καληδονία) ο αξιωματικός του γενικού επιτελείου, Εβραίος στην καταγωγή, Αλφρεντ Ντρέιφους με την κατηγορία πως έκανε κατασκοπία για λογαριασμό της Γερμανίας.Μεγάλο ρόλο στην αποκάλυψη των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης Ντρέιφους έπαιξε το ανοιχτό γράμμα του Ζολά προς τον πρόεδρο της Γαλλίας Φορ, στην εφημερίδα «Ορόρ», με τίτλο «Κατηγορώ».
Αν και υπήρχαν πολλά τεκμήρια για την αθωότητα του Ντρέιφους, ωστόσο τα αντιδραστικά στοιχεία που ανήκαν στις ιθύνουσες τάξεις – οι σοβινιστές, οι μιλιταριστές και οι κληρικόφρονες, αντιδράσανε στην αναθεώρηση της καταδικαστικής απόφασης. Η υπόθεση Ντρέιφους χώρισε τη χώρα σε δυο στρατόπεδα. Οπαδοί της αθωότητας του Ντρέιφους, που αποκρούσανε την καμπάνια της αντίδρασης ήταν οι προοδευτικοί άνθρωποι της Γαλλίας – ο Εμίλ Ζολά, ο Ανατόλ Φρανς και άλλοι.
Αλλά και οι αντιδραστικοί κύκλοι της Γερμανίας αντιτάσσονταν στην αποκατάσταση της αλήθειας. «Το καλύτερο από όλα θα ήταν», έγραφε ο υπουργός Εξωτερικών Μπίλοφ στα 1898, «αν η υπόθεση τραβούσε σε μάκρος, αποσυνέθετε το στρατό και σκανδάλιζε την Ευρώπη».
Η κίνηση που άρχιζε ύστερα από την αξίωση για την αναθεώρηση της δίκης, κατέληξε σιγά – σιγά σε αγώνα εναντίον ολόκληρου του αστικού καθεστώτος, σε πολιτική κρίση… «Στην αστική γαλλική δημοκρατία» έγραφε αργότερα ο Λένιν, «ήταν αρκετή μια τέτοια “ξαφνική” και τόσο μικρή αφορμή όπως αυτή, μια από τις χιλιάδες άτιμες μηχανορραφίες της αντιδραστικής στρατοκρατίας (η υπόθεση Ντρέιφους) για να φέρει το λαό στα πρόθυρα του εμφυλίου πολέμου!».
Μια μερίδα των Γάλλων σοσιαλιστών, οι γκεντιστές, έδειξαν πλήρη αδιαφορία για την υπόθεση, γιατί εκτίμησαν ότι ήταν άσχετη με την εργατική τάξη. Μια άλλη μερίδα σοσιαλιστών, με επικεφαλής τον Ζαν Ζορές, πρωτοστάτησε στον αγώνα για την αθώωση του Ντρέιφους. Αλλά ο Ζορές ξεχνούσε συχνά την ανεξάρτητη ταξική θέση του προλεταριάτου στον αγώνα που είχε αρχίσει.
Οι πιο ονομαστοί εκπρόσωποι της αστικής τάξης της Γαλλίας αντελήφθησαν ότι η εξέλιξη της πολιτικής κρίσης ήταν δυνατόν να καταλήξει σε πολύ δυσάρεστες για τους ίδιους συνέπειες. Γι’ αυτό προχώρησαν σε υποχωρήσεις στο ζήτημα της προσωπικής τύχης του Ντρέιφους, για να σπάσουν το δημοκρατικό κίνημα. Σ’ αυτή την επιχείρηση χρησιμοποίησαν και έναν σοσιαλιστή, το Μιλεράν, που μπήκε στην κυβέρνηση.
Το 1906 ο Αλφρεντ Ντρέιφους αποκαταστάθηκε πλήρως, ενώ η γαλλική αστική τάξη κατάφερε με τη βοήθεια των «μιλερανιστών» να ξεπεράσει την κρίση που μάστιζε την Τρίτη Δημοκρατία.
