Οι Στροφάδες είναι μια απομακρυσμένη συστάδα νησίδων που ελάχιστοι γνωρίζουν την ύπαρξη τους. Εδώ και αιώνες αντέχει στις επιδρομές κατακτητών και τα αλλεπάλληλα χτυπήματα του Εγκέλαδου. Πρόκειται για δυο μικρά νησιά στο Ιόνιο πέλαγος, 27 ναυτικά μίλια νότια της Ζακύνθου, «απέναντι» από την Κυπαρισσία. Το μεγαλύτερο και νοτιότερο από τα δύο νησιά, η Σταμφάνη φιλοξενεί το ιστορικό καστρομοναστήρι, μια μοναδική μονή, με τείχος ύψους 25 μέτρων, αφιερωμένη στην Παναγία της “των πάντων χαράς” και στον Άγιο Διονύσιο, ενώ βορειότερα υπάρχει και το μικρότερο νησί Άρπυια.
Λεηλασίες από Σαρακηνούς και Αγαρηνούς
Το νησιωτικό σύμπλεγμα, δύσκολα προσβάσιμο, έχει ελάχιστους επισκέπτες-προσκυνητές, που ταξιδεύουν δια θαλάσσης για να προσκυνήσουν το κενοτάφιο του Αγίου Διονυσίου. Ο Άγιος Διονύσιος έζησε επί χρόνια στο νησί, μέχρι το 1622 όταν εκοιμήθη, σε ηλικία 75 ετών, με τελευταία επιθυμία να ταφεί στο νησί.
Το μοναστήρι χτίστηκε τον 13ο αιώνα από τον Αυτοκράτορα της Νίκαιας Θεόδωρο Α’ Λάσκαρη. Ήταν αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Τον 16ο αιώνα το μοναστήρι δέχτηκε επίθεση Σαρακηνών, οι οποίοι σκότωσαν όλους τους μοναχούς. Το 1717 το νησάκι δέχτηκε ξανά επίθεση από Αγαρηνούς, οι οποίοι αιχμαλώτισαν και δολοφόνησαν ξανά τους μοναχούς. Ωστόσο, δυο μοναχοί κρύφτηκαν στον λόγγο και γλίτωσαν. Όταν βρήκαν ευκαιρία πήραν τα λείψανα του Αγίου και τα μετέφεραν σε εκκλησία της Ζακύνθου για να τα προστατέψουν. Εκεί παραμένουν μέχρι και σήμερα.
Ο τελευταίος κάτοικος του νησιού
Τελευταίος κάτοικος του νησιού, από το 1976 μέχρι το 2014, ο μοναχός Γρηγόριος, που έφυγε από τη ζωή το 2017. Όπως καταγράφεται στο βιβλίο «Ο τελευταίος μοναχός των Στροφάδων. Αναφορά από ένα άγνωστο νησί του Ιονίου» του φωτογράφου Ρόμπερτ ΜακΚέιμπ και της δημοσιογράφου Κατερίνας Λυμπεροπούλου, ο μοναχός πέρασε πολλές κακουχίες. Όταν αρρώσταινε, φρόντιζε μόνος του τον εαυτό του. Όταν ο χειμώνας ήταν βαρύς, μπορεί να περνούσαν και πενήντα μέρες για να δει άλλον άνθρωπο Όταν το επέτρεπαν οι καιρικές συνθήκες, ένας ο βαρκάρης επισκεπτόταν το νησί για να αφήσει προμήθειες στον μοναχό. Μέχρι το 1985 υπήρχε στο νησί και ένας φαροφύλακας.
Πατήρ Γρηγόρης. Ο τελευταίος μοναχός των Στροφάδων (1937-2017) Φωτογραφία Λάμπρος Καλόφωνος
Στο έλεος των σεισμών
Το νησί βρίσκεται στην «καρδιά» του ελληνικού τόξου Είναι το όριο επαφής και σύγκλισης της αφρικανικής με την ευρασιατική λιθοσφαιρική πλάκα η κύρια αιτία εκδήλωσης των περισσότερων σεισμών στην Ελλάδα. Στο δυτικότερο άκρο του Ελληνικού Τόξου, εντοπίζεται και το σεισμικό «τρίγωνο του διαβόλου», ένας χώρος με ιδιαίτερα τεκτονικά χαρακτηριστικά που τον κατατάσσουν στην πρώτη θέση της λίστας των περιοχών υψηλότερης σεισμικότητας στο Αιγαίο και στην Ευρώπη.
Η ιστορική μονή στο πέρασμα του χρόνου έχει πληγεί από μεγάλους σεισμούς που έχουν προκαλέσει μεγάλες ζημιές στα κτήρια. Αρχικά το 1886, όταν στις 27 Αυγούστου, ισχυρός σεισμός 7,5 βαθμών έπληξε την Ηλεία και την Μεσσηνία με τεράστιες ζημιές. 123 χωριά καταστράφηκαν, 326 άνθρωποι σκοτώθηκαν, ενώ και το μοναστήρι υπέστη μεγάλες ζημιές. Ο σεισμός έγινε έντονα αισθητός μέχρι τα Ιωάννινα και το Ηράκλειο, ενώ κόσμος τον ένιωσε ακόμη και στη Μάλτα, τη Συρία και το Κάιρο σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Μεσσηνία: Συνεδρίασε το συντονιστικό όργανο πολιτικής προστασίας - Δεν αναφέρθηκαν σοβαρά προβλήματα από τον σεισμό
Στις 18 Νοεμβρίου του 1997, 6,6 ρίχτερ συγκλονίζουν την Ζάκυνθο. Το μοναστήρι των Στροφάδων δέχεται και πάλι τρομερά χτυπήματα από τον «εγκέλαδο», ενώ ακολούθησε σειρά σεισμών οι ισχυρότεροι από τους οποίους έγιναν επίσης έντονα αισθητοί και προκάλεσαν ελαφρές ζημιές σε κατασκευές καθώς και δευτερογενή φαινόμενα όπως διαρρήξεις στην περιοχή του λιμανιού της Ζακύνθου και μικρής κλίμακας κατολισθήσεις.
Ένας ακόμη σεισμός, το 2018 έντασης 6,4 ρίχτερ έπληξε την περιοχή. Αποτέλεσμα η κατάρρευση τμήματος του ιστορικού Καστρομονάστηρου του Αγίου Διονυσίου στις Στροφάδες κάνοντας ακόμη πιο έντονη την απαίτηση για άμεσες παρεμβάσεις στο διατηρητέο συγκρότημα.
Τα τελευταία χρόνια το υπουργείο Πολιτισμού υλοποιεί ένα μεγάλο και δύσκολο έργο, αυτό της αποκατάστασης του καστρομονάστηρου στις Στροφάδες. Ήδη από το 2021 έχει εγκατασταθεί ανάδοχος, γίνονται πρόδρομες εργασίες απομάκρυνσης πεσμένων λίθων, καθαρισμών, ενώ διαμορφώθηκε και ειδικός μώλος, προκειμένου να μεταφερθούν γερανοί για τον ολοκλήρωση του έργου.
