«Πυροβόλησαν και σκότωσαν σκύλο», «νεαρός έριξε με τη βία γάτα στη θάλασσα», «οδηγός έδεσε σκύλο στον κοτσαδόρο αυτοκινήτου και τον έσερνε για χιλιόμετρα».
Περιστατικά κακοποίησης ζώων που έχουν κατά καιρούς δει το φως της δημοσιότητας δεν αποτελούν ένα ακόμα «μεμονωμένο περιστατικό».
Προκαλούν, αν λάβουν δημοσιότητα, τον αποτροπιασμό της κοινής γνώμης, όμως αποτυπώνουν μικρό μέρος της σκληρής πραγματικότητας που βιώνουν τα ανυπεράσπιστα ζώα στα χέρια των κακοποιητών τους.
Οι κτηνίατροι που αναλαμβάνουν το δύσκολο έργο της σωτηρίας των άτυχων τετράποδων συναντούν πλήθος περιστατικά βαναυσότητας. «Πολλά γατάκια καταλήγουν στα σκουπίδια μέσα σε σακούλες, άλλα φέρουν τραύματα από σφαίρες πυροβόλων όπλων, ενώ υπάρχουν και ζώα που τα δένουν με σύρμα στον λαιμό τους» αναφέρει η κτηνίατρος Φωτεινή Αλεβίζου.
Ωστόσο, η κακοποίηση των ζώων δεν αφορά μόνο την άσκηση σκληρής βίας. Οπως σημειώνει η Φωτεινή Αλεβίζου, «κακοποίηση δεν είναι μόνο οι ξυλοδαρμοί αλλά και η παθητική κακοποίηση», εξηγώντας πως το φάσμα των μορφών κακοποίησης ζώων είναι ευρύ και περιλαμβάνει τη σωματική βία, την εκμετάλλευση, την ανεπαρκή φροντίδα και την παραμέληση των βασικών τους αναγκών.
Ο Γιάννης Μπάτσας, κτηνίατρος και πρόεδρος της Εθελοντικής Δράσης Κτηνιάτρων Ελλάδος, υπογραμμίζει ότι πολλά σκληρά περιστατικά κακοποίησης λαμβάνουν χώρα στην επαρχία, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα λεγόμενα «βαρελόσκυλα».
Πρόκειται για συνηθισμένη πρακτική αγροτών που κρατούν σκυλιά αλυσοδεμένα σε δρόμους ή σε δύσβατες περιοχές, δίπλα σε ένα βαρέλι το οποίο χρησιμεύει σαν «σπίτι» τους, για να τρομάζουν τα πρόβατα και τις κατσίκες, ώστε να μην παρεκκλίνουν από τον δρόμο τους. «Θυμάμαι ένα περιστατικό που αντιμετώπισα τη δεκαετία του 1990 με έναν σκύλο στην Κρήτη που επειδή είχε μπει στο κοτέτσι του ιδιοκτήτη του και του είχε φάει τις κότες, εκείνος τον έδεσε στο πλάι του αυτοκινήτου ώστε κατά την πορεία του το σκυλί να χτυπάει πάνω στις κολόνες του δρόμου. Στην Κρήτη τα ζώα χρησιμοποιούνται και ως στόχοι για σκοποβολή συχνά».
Ακραία μορφή θανατηφόρας κακοποίησης αποτελούν οι δηλητηριάσεις και ο Γιάννης Μπάτσας υπογραμμίζει ότι ο επώδυνος θάνατος των ζώων αυτών είναι κάτι πολύ δύσκολο για τον ίδιο ακόμα και σήμερα: «Ενα υγιές ζώο που έρχεται σε εμάς τρεμάμενο με σπασμούς, εμετούς και χάνει τη ζωή του, αυτό δεν μπορεί να μη σε επηρεάσει».
Η διαπροσωπική βία και η βιαιότητα σε ζώα συσχετίζονται
Φαίνεται πως η κοινή γνώμη έχει ευαισθητοποιηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, καταγγέλλοντας τέτοια αποτρόπαια περιστατικά, με στόχο την προστασία των τετράποδων που υφίστανται την ανθρώπινη βαναυσότητα.
Μόνο το 9μηνο του 2023 ο συνολικός αριθμός των καταγγελιών για κακοποίηση ζώων έφτασε τις 8.266. Για 1.889 υποθέσεις σχηματίστηκε δικογραφία, ενώ βεβαιώθηκαν 1.909 διοικητικά πρόστιμα. 370 άτομα συνελήφθησαν επ’ αυτοφώρω, από τα οποία 316 είναι άνδρες και 54 γυναίκες. Από αυτές τις περιπτώσεις, οι 7 σχετίζονται με τη χρήση πυροβόλου όπλου, οι 2 με φόλες, οι 29 με ενεργητική κακοποίηση και 332 αφορούν λοιπές περιπτώσεις.
Ποιο είναι, όμως, το προφίλ αυτών των δραστών, ποιο γεγονός ωθεί ανθρώπους στην αποκτήνωση και στις βίαιες κακοποιητικές συμπεριφορές; Οπως εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο Βαγγέλης Δρίβας, αστυνομικός, κλινικός ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής και δημιουργός της σελίδας Report Animal Abuse Greece που λειτουργεί με σκοπό να ενημερώνει τους χρήστες για την κείμενη νομοθεσία και διάφορα θέματα γύρω από την κακοποίηση των ζώων, το βίαιο παρελθόν παίζει τον σημαντικότερο ρόλο. Ουσιαστικά, άτομα που έχουν επιδείξει βία σε ανθρώπους έχουν επιδείξει βία και σε ζώα: «Η διαπροσωπική βία και η κακοποίηση ή η βιαιότητα σε ζώα συσχετίζονται. Ανθρωποι που κακοποιούν είναι πολύ πιθανό να είναι άτομα που έχουν έρθει σε επαφή με τη βία στη ζωή τους. Αυτό σημαίνει ότι είτε έχουν κακοποιηθεί στην παιδική τους ηλικία είτε έχουν δει ως μάρτυρες τη βία μέσα στο γονικό τους σπίτι, εκεί που μεγάλωσαν. Δηλαδή, είτε έχουν δει γονείς να ασκούν σωματική βία ο ένας στον άλλον ή σε ένα ζώο».
Το bullying
Σύμφωνα με τον Βαγγέλη Δρίβα, έρευνες έχουν αποκαλύψει πως όταν ένα παιδί έρχεται σε επαφή συστηματικά με τη βία, τείνει να τη φυσιολογικοποιεί και να την επαναλαμβάνει, ενώ και το φαινόμενο του bullying συνδέεται με την κακοποίηση των ζώων: «Οταν ένα παιδί έρχεται σε επαφή με περιστατικά βίας, υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες να τα επαναλάβει είτε στην ενήλική ζωή του είτε ακόμα και ως παιδί προς άλλα παιδιά ή/και ζώα. Εχουμε και την περίπτωση του bullying η οποία σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τη βία κατά των ζώων από παιδιά. Ειδικότερα, ένα παιδί μπορεί να κακοποιεί ένα ζώο επειδή το έχει δει στο σπίτι του και ταυτόχρονα να ασκεί bullying ή να είναι θύμα bullying, Είναι μια φάση ντόμινο όπου η μια συμπεριφορά σπρώχνει την άλλη».
Η σεξουαλική βία
Μάλιστα, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, όταν ένα παιδί μεγαλώνει μαθαίνοντας από το περιβάλλον του πως η βία στα ζώα χρησιμοποιείται για τον συνετισμό τους, ενδεχομένως να τη χρησιμοποιήσει στην ενήλικη ζωή του ως μορφή «εκπαίδευσης»: «Οταν ένα παιδί μεγαλώνει έτσι και θεωρεί κάτι τέτοιο φυσιολογικό και αναμενόμενο, ενδέχεται και στην ενήλικη ζωή του να επιβάλει τη βία αν ένα ζώο δεν προσαρμόζεται ή κάνει κάτι λάθος».
Οσον αφορά την σεξουαλική κακοποίηση ζώων, ο Βαγγέλης Δρίβας επισημαίνει ότι αποτελεί συχνό φαινόμενο: «Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός περιστατικών που δεν καταγγέλλονται, ενώ δεν γίνεται και σωστή διάκριση των συμβάντων για να έχουμε έναν συγκεκριμένο αριθμό. Ειδικά μέσα στο 2023 έχουμε αρκετά περιστατικά, όπως, για παράδειγμα, να έχουν βρει πλαστικά αντικείμενα που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι μέσα σε ζώα».
Πρέπει το κράτος και οι μηχανισμοί του να κάνουν τη δουλειά τους
Πώς μπορεί, όμως, να αποδοθεί δικαιοσύνη για την κακοποίηση που υφίστανται τα ζώα. Η Ελενα Δέδε, δικηγόρος και ιδρύτρια του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Dogs’ Voice, επισημαίνει πως «η παροχή νομικών υπηρεσιών που αφορούν την προστασία των ζώων παρουσιάζει ελλείψεις ανάλογες με εκείνες του κρατικού μηχανισμού που καλείται να προστατεύσει τα ζώα σε περιπτώσεις καταγγελλόμενης κακοποίησης». Για τον λόγο αυτό ξεκίνησαν ως οργάνωση τον Απρίλιο του 2023 την πρωτοβουλία «Συνήγοροι για τα Ζώα Ελλάδος» με σκοπό την εκπαίδευση νομικών στο δίκαιο προστασίας ζώων αλλά και τη διασύνδεση καταρτισμένων νομικών με πολίτες και φιλοζωικά σωματεία που θέλουν να καταγγείλουν.
Ομως για να δικαιωθεί ένα ζώο χρειάζεται πραγματική δικαστική μάχη: «Το 2022 υποβάλαμε μήνυση για παθητική κακοποίηση σκύλου και χρειάστηκαν πέντε μήνες για να επιτύχουμε να αφαιρέσουμε το ζώο από τον κακοποιητή του. Χρειάζεται τεράστια επιμονή και υπομονή για να επιτευχθεί δικαιοσύνη για τα ζώα στην Ελλάδα σήμερα. Και επειδή ζώα δεν είναι μόνο η γάτα και ο σκύλος, δυστυχώς για όλα τα υπόλοιπα η προστασία τους προσκρούει σε ακόμα μεγαλύτερες δυσκολίες».
Οι ποινές
Ποιες είναι οι ποινές που προβλέπονται για τους κακοποιητές στο δικό μας σύστημα δικαιοσύνης; Οπως εξηγεί η Ελενα Δέδε, «ο Ν. 4830/2021, για την κακοποίηση, προστατεύει όλα τα ζώα και όχι μόνο τα ζώα συντροφιάς προβλέποντας δύο διαφορετικά πλαίσια ποινής για την κακοποίηση ζώων. Δηλαδή, κάποιες πράξεις συνιστούν πλημμέλημα και κάποιες κακούργημα».
Πλημμελήματα με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 1 έτος και χρηματική ποινή έως 15.000 ευρώ αποτελούν η παράνομη εμπορία ζώου, η εγκατάλειψη ζώου, η παθητική κακοποίηση και η βάναυση μεταχείριση. Αντίστοιχα, κακουργήματα με ποινή κάθειρξης μέχρι 10 έτη και χρηματική ποινή έως 50.000 ευρώ συνιστούν ο φόνος και ο βασανισμός των ζώων, με την εσκεμμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης, οι κυνομαχίες και κάθε είδους μάχες μεταξύ ζώων, η κτηνοβασία, η σεξουαλική κακοποίηση ζώου με χρήση αντικειμένων για τη σαδιστική ευχαρίστηση του δράστη και η εγκατάλειψη νεογέννητων ζώων. Στην περίπτωση των πλημμελημάτων οι ποινές, αν δεν υπάρχει προηγούμενο ιστορικό, αναστέλλονται και σε κάποιες περιπτώσεις είναι εξαγοράσιμες. Στις πράξεις κακουργηματικού χαρακτήρα ο δράστης θα εκτίσει την ποινή του που θα του επιδικάσει το δικαστήριο. Δυστυχώς, όπως λέει η Ελένη Δέδε, «υπάρχουν περιπτώσεις που δράστες κακοποίησης ζώων έχουν φυλακιστεί αλλά είναι ελάχιστες προς το παρόν».
Η Αστυνομία
Η ίδια υπογραμμίζει ότι μπροστά στο συμφέρον και την ασφάλεια ενός ζώου ο φόβος ενός μάρτυρα κακοποίησης ζώου θα πρέπει να υποχωρήσει και να δώσει τη θέση του στην καταγγελία προς τις αστυνομικές Αρχές: «Ο ρόλος της Αστυνομίας στην προστασία των ζώων είναι καταλυτικής σημασίας. Αν μια καταγγελία αξιολογούνταν από τα κατά τόπους αστυνομικά τμήματα με τη σημασία που της αναλογεί, τα ζώα στην Ελλάδα θα προστατεύονταν πολύ περισσότερο. Δεν αρκούν μόνο οι πολίτες. Πρέπει και το κράτος και οι μηχανισμοί του να κάνουν τη δουλειά τους». Πάντως κάποια βήματα προόδου γίνονται: «Η πολιτεία είναι γενικά πιο ευαισθητοποιημένη γιατί έχει συνειδητοποιήσει ότι η βία απέναντι στα ζώα είναι βία απέναντι στην κοινωνία συνολικά».
