Στη «σέντρα» βγάζει τη Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ) ο εκτελεστικός διευθυντής του Οργανισμού Σιδηροδρόμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ERA), Γιόζεφ Ντοπελμπάουερ, στην αποκλειστική συνέντευξη στο newmoney.gr και στην Συμέλα Τουχτίδου.
Ο Γιόζεφ Ντοπελμπάουερ ξεκαθαρίζει ότι αποκλειστικά υπεύθυνη για τον έλεγχο της ασφάλειας των σιδηροδρόμων είναι η ΡΑΣ και αποκαλύπτει ότι η ανεπάρκεια της Ρυθμιστικής Αρχής ήταν γνωστή και στην Ευρώπη και στο ελληνικό Υπουργείο Μεταφορών.
Ο επικεφαλής του ERA εξηγεί γιατί τα περίφημα πιστοποιητικά ασφαλείας της Hellenic Train ήταν πρακτικά «άδειο ρούχο» και παραδέχεται ότι ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός δεν κατάφερε να διασφαλίσει την ασφαλή λειτουργία των τρένων στην Ελλάδα.
Στην «Έκθεση σχετικά με την Ασφάλεια των σιδηροδρόμων και τη Διαλειτουργικότητα στην ΕΕ» που εξέδωσε ο ERA το 2022, αποκαλύπτεται ότι -ακόμα και πριν την τραγωδία των Τεμπών– η Ελλάδα είχε από τα πιο θανατηφόρα σιδηροδρομικά δίκτυα στην Ευρώπη.
Κύριε Ντοπελμπάουερ, στην Ελλάδα, μετά το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη, γίνεται πολύς λόγος για τα πρότυπα ασφαλείας των σιδηροδρόμων. Ποιος τα θέτει και ποιος επιθεωρεί την εφαρμογή τους;
«Να ξεκινήσουμε από κάτω: Την τελική ευθύνη για τη λειτουργία του σιδηρόδρομου την έχει ο διαχειριστής της υποδομής, που στην προκειμένη περίπτωση είναι ο ΟΣΕ, και ο φορέας εκμετάλλευσης του τρένου, που είναι η Hellenic Train. Πάνω από αυτούς υπάρχει η ευρωπαϊκή νομοθεσία και η εθνική νομοθεσία. Στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, υπάρχει η οδηγία για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων. Αυτή η ευρωπαϊκή νομοθεσία έχει ενσωματωθεί στο ελληνικό εθνικό Δίκαιο και από αυτήν πηγάζουν κάποιες υποχρεώσεις.
Μια υποχρέωση είναι να υπάρχει μια Εθνική Αρχή Ασφάλειας. Στην Ελλάδα αυτή η Αρχή είναι η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ). Πρέπει, επίσης, να υπάρχει και μία Ανεξάρτητη Αρχή Διερεύνησης Ατυχημάτων. Έχουμε εκφράσει τις αμφιβολίες μας για το αν υπάρχει αυτή η Αρχή τόσο στις ελληνικές Αρχές, όσο και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Όσον αφορά στη ΡΑΣ, εμείς ως Οργανισμός Σιδηροδρόμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουμε την υποχρέωση να την ελέγχουμε. Το έχουμε κάνει δύο φορές και ολοκληρώσαμε τον τελευταίο κύκλο παρακολούθησης το 2022. Ελέγχουμε τη συμμόρφωση με την ευρωπαϊκή νομοθεσία με μια σειρά από κριτήρια, όπως η οργάνωση, η υποβολή εκθέσεων, οι διαδικασίες, η διαχείριση των αρμοδιοτήτων και ούτω καθεξής. Στείλαμε την έκθεση μας σχετικά με τα ευρήματά μας στις ελληνικές αρχές (στη ΡΑΣ και στο υπουργείο Μεταφορών) τον Δεκέμβριο του 2022».
Ποια ήταν τα βασικά συμπεράσματα της έκθεσης;
«Επισημάναμε ελλείψεις στη λειτουργία της ΡΑΣ και είχαμε και κάποιες παρατηρήσεις. Οι ελλείψεις αφορούν, για παράδειγμα, στην εποπτεία του διαχειριστή υποδομής και των φορέων εκμετάλλευσης του σιδηροδρόμου. Η ελλιπής εποπτεία είναι μία από τις βασικές παρατηρήσεις που κάναμε. Επίσης, ένα άλλο θέμα που μας απασχολεί είναι η επάρκεια της ΡΑΣ, δηλαδή ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν στην Αρχή για να μπορούν να κάνουν σωστά τη δουλειά τους».
Επομένως, δεν είστε ευχαριστημένοι με την εποπτεία που ασκεί η ΡΑΣ.
«Αυτή είναι μία από τις κύριες ελλείψεις που εντοπίστηκαν».
Η ΡΑΣ σάς κατέθεσε ένα σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση των ελλείψεων;
«Η συνήθης διαδικασία είναι ότι η Εθνική Αρχή απαντά με ένα σχέδιο δράσης. Στην περίπτωση της ΡΑΣ, το σχέδιο μας υποβλήθηκε στα τέλη του 2022. Είναι ένα αρκετά λεπτομερές έγγραφο».
Αν αυτό το σχέδιο δράσης είχε τεθεί σε εφαρμογή νωρίτερα, πιστεύετε ότι θα μπορούσαμε να είχαμε αποφύγει την τραγωδία στη Λάρισα;
«Πιστεύω ότι δεν μπορούμε να εγγυηθούμε ότι το ατύχημα δεν θα είχε συμβεί, αλλά ενδεχομένως κάποιες από τις συνθήκες να είχαν βελτιωθεί στο μεταξύ».
Ποσοστά θανάτων σε σιδηροδρομικές μεταφορές (2018-2020): Όλα τα θανατηφόρα δυστυχήματα ανά εκατ. σιδηροδρομικά χιλιόμετρα (μέσος όρος κατά την περίοδο 2018-2020). Η Ελλάδα (EL) βρίσκεται στην κορυφή, με ποσοστό πολλαπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου
Στην Ελλάδα, είχαν δοθεί Ενιαία Πιστοποιητικά Ασφαλείας (Single Safety Certificates, SSCs) που απαιτούνται για τη λειτουργία του σιδηροδρόμου;
«Το Ενιαίο Πιστοποιητικό Ασφαλείας είναι ένα πιστοποιητικό για τον φορέα εκμετάλλευσης, δηλαδή- στην περίπτωση της Ελλάδας- για την Hellenic Train. Η Hellenic Train το διαθέτει αυτό το πιστοποιητικό, που λίγο- πολύ πιστοποιεί ότι τα εργαλεία του συστήματος διαχείρισης της ασφάλειας είναι στη θέση τους. Η χρήση των εργαλείων, δηλαδή αν το χρησιμοποιούνται σωστά ή όχι, εποπτεύεται από την ΡΑΣ».
Από όσα είπαμε μέχρι τώρα, καταλαβαίνω ότι η ΡΑΣ έχει τεράστια ευθύνη για ό,τι συνέβη.
«Δεν θα έκανα την άμεση σύνδεση, αλλά θα έλεγα ότι έχει ευθύνη στην εποπτεία τόσο του διαχειριστή υποδομής, όσο και του φορέα εκμετάλλευσης. Χωρίς τα αποτελέσματα της έρευνας, δεν μπορούμε να πούμε αν υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ των πράξεων της ΡΑΣ και του δυστυχήματος».
Ποσοστά θανάτων επιβατών σιδηροδρόμων (2010-2020). Θανατηφόρα δυστυχήματα ανά δισ. επιβατικά χιλιόμετρα (μέσος όρος για την περίοδο 2010-2020. Η Ελλάδα (EL) καταγράφει την 7η χειρότερη επίδοση στην ΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να εισάγει το Ευρωπαϊκό Σύστημα Διαχείρισης της Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας (ERTMS). Ωστόσο, η υιοθέτηση από τα κράτη – μέλη είναι εξαιρετικά αργή, ακόμη και σε χώρες όπου οι σιδηρόδρομοι είναι αρκετά ανεπτυγμένοι, όπως η Γερμανία. Ποιες είναι οι κύριες αιτίες και πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν;
«Η κύρια αιτία είναι ότι το σύστημα είναι ακριβό. Επίσης, κάθε κατασκευαστικό έργο διαταράσσει τη λειτουργία του σιδηροδρόμου, οπότε οι ιθύνοντες το αποφεύγουν και για αυτό δεν κινούμαστε όσο γρήγορα θα ελπίζαμε. Αλλά πιστεύω ότι περιστατικά όπως το τραγικό δυστύχημα στην Ελλάδα, μας οδηγούν να σκεφτούμε ότι θα πρέπει πραγματικά να επιταχύνουμε την ανάπτυξη ενός τέτοιου συστήματος, που μπορεί τελικά να σώσει ζωές».
Αν υπήρχε αυτό το σύστημα, πιστεύετε ότι θα μπορούσε να αποτρέψει το ατύχημα;
«Ποτέ δεν μπορούμε να το αποκλείσουμε 100%, αλλά μπορώ να πω ότι η πιθανότητα να είχε σημειωθεί το δυστύχημα θα είχε μειωθεί δραστικά».
Μήκος σιδηροδρομικών γραμμών εξοπλισμένων με ETCS (ΕΕ-27, τέλος 2021). Μήκος σε χιλιόμετρα ανά επίπεδο ETCS. Η Ελλάδα δεν υπάρχει στη σχετική καταγραφή
Αποστολή του Οργανισμού Σιδηροδρόμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι -μεταξύ των άλλων- «να συμβάλει στην ολοκλήρωση των ευρωπαϊκών σιδηροδρομικών συστημάτων, καθιστώντας τα τρένα ασφαλέστερα». Θα λέγατε ότι έχετε αποτύχει σε αυτήν την αποστολή, τουλάχιστον στην Ελλάδα;
«Θα το διατύπωνα ελαφρώς διαφορετικά: Δεν έχουμε ακόμη επιτύχει. Αλλά πρέπει επίσης να πούμε ότι ο παγκόσμιος σιδηρόδρομος είναι ένα πολύ ασφαλές σύστημα σε σύγκριση με άλλες μορφές μεταφοράς. Ο σιδηρόδρομος έχει βελτιώσει την ασφάλειά του την τελευταία δεκαετία. Αυτό ισχύει ακόμη και για την Ελλάδα. Η ασφάλεια στην Ελλάδα έχει βελτιωθεί, αλλά εξακολουθεί να βρίσκεται σε συγκριτικά χαμηλό επίπεδο, αν τη συγκρίνουμε με άλλα κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Ποσοστά ατυχημάτων σε ισόπεδες διαβάσεις. Η Ελλάδα (EL) καταγράφει τη 2η χειρότερη επίδοση στην ΕΕ μετά την Εσθονία
Όταν λέτε ότι έχει βελτιωθεί, τι ακριβώς εννοείτε; Σε ποιους τομείς και σε ποια τμήματα του δικτύου;
«Αυτό είναι ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, επειδή λαμβάνουμε μόνο συνοπτικές πληροφορίες από τα κράτη – μέλη. Η μέτρηση που εφαρμόζουμε είναι -για παράδειγμα- ο αριθμός των σιδηροδρομικών συγκρούσεων σε μια χώρα. Εκεί υπάρχει μια θετική τάση, λιγότερες συγκρούσεις τρένων με την πάροδο των ετών. Επίσης, ο αριθμός των σοβαρών δυστυχημάτων που μετριέται με τον αριθμό των νεκρών, μειώνεται και στην Ελλάδα. Το πρόβλημα είναι ότι παίρνουμε πληροφορίες μόνο σε επίπεδο χώρας, όχι, ας πούμε, για την περιοχή της Λάρισας ή της Θεσσαλονίκης ή της Αθήνας.
Μία από τις πρωτοβουλίες που έχουμε ξεκινήσει είναι να αποκτήσουμε μεγαλύτερη ακρίβεια στις πληροφορίες που λαμβάνουμε. Επιδιώκουμε να έχουμε περισσότερες δυνατότητες να παρακολουθούμε το επίπεδο ασφάλειας και τις επιδόσεις ασφάλειας σε κάθε κράτος – μέλος, γιατί όταν έχεις καλύτερες πληροφορίες μπορείς και να πάρεις καλύτερα μέτρα».
To εξώφυλλο της «Έκθεσης σχετικά με την Ασφάλεια των σιδηροδρόμων και τη Διαλειτουργικότητα στην ΕΕ» 2022, που εξέδωσε ο ERA
Στην ανακοίνωσή σας για το δυστύχημα στην Ελλάδα, αναφέρετε ότι θα παρακολουθείτε στενά την εξέλιξη της έρευνας. Τι σημαίνει αυτό;
«Σημαίνει ότι αφενός αλληλεπιδρούμε με την έρευνα. Έχουμε προσφέρει την υποστήριξή μας και παρακολουθούμε όλες τις πληροφορίες που μας παρέχονται από οποιαδήποτε πηγή. Επίσης, ανταλλάσσουμε πληροφορίες με την Επιτροπή».
Υπάρχει πιθανότητα να λάβετε κάποια μέτρα μετά από την έρευνα;
«Υπάρχει αυτή η πιθανότητα, αλλά και πάλι η υποχρέωση και η εξουσία για τη διενέργεια έρευνας ανήκει στο κράτος – μέλος. Αν το κράτος – μέλος μάς το ζητήσει, τότε μπορούμε να βοηθήσουμε και να παράσχουμε τεχνογνωσία και τεχνική βοήθεια».
Είστε βαθύς γνώστης των ευρωπαϊκών σιδηροδρόμων, των προβλημάτων και των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν. Σοκαριστήκατε και εσείς, όπως οι απλοί πολίτες, από αυτό που συνέβη στην Ελλάδα;
«Είναι προφανώς σοκ για μένα και για όλους στην υπηρεσία. Το επίπεδο ασφάλειας των σιδηροδρόμων έχει βελτιωθεί, στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, αλλά δυστυχώς τέτοια ατυχήματα συμβαίνουν. Είναι σπάνια, αλλά όταν συμβαίνουν, πρέπει να πω ότι ακόμα και ένα θύμα είναι πάρα πολύ. Ήταν ένα σοκ».
Θα ταξιδεύατε με τρένο αν ερχόσασταν στην Ελλάδα;
«Θα ταξιδέψω με τρένο. Όπως είπα και πριν, κατά την άποψή μου, εξακολουθεί να είναι πιο επικίνδυνο να ταξιδεύεις με αυτοκίνητο παρά με τρένο, ακόμη και στην Ελλάδα».
Ποια μέτρα θα θέλατε να δείτε στο εγγύς μέλλον, ώστε να μην ξανασυμβούν τραγωδίες όπως αυτή;
«Για μένα είναι σημαντικό να διερευνηθούν σωστά τα αίτια του δυστυχήματος σε βάθος και να εξαχθούν τα σωστά συμπεράσματα. Χωρίς να γνωρίζουμε τι πραγματικά συνέβη, δεν μπορούμε να δράσουμε. Αλλά μία από τις δράσεις που πρέπει να γίνουν είναι σαφώς και η τήρηση των δεσμεύσεων για την ανάπτυξη των σύγχρονων συστημάτων που έχουν ήδη προγραμματιστεί. Όπως είπα προηγουμένως, το πιο σημαντικό είναι να διερευνήσουμε ανοιχτά, με διαφάνεια και στη συνέχεια να αναλάβουμε δράση».
