Μὲ τὴν Χάριν, τὴν Εὐλογίαν καὶ τὴν Βοήθειαν τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, ἡτοιμάσθηκε, ἐγκαινιάσθηκε καὶ λειτουργεῖ τὸ Ἱστορικὸν Μουσεῖον τῆς Σφαγῆς τῆς Χίου ΙΣΤΟΡΙΗΣ ΑΠΟΔΕΞΙΣ ΗΔΕ εἰς τὴν Ἱερὰν Μονὴν Ἁγίου Μηνᾶ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Χίου, Ψαρῶν καὶ Οἰνουσσῶν. Ἡ ἔμπνευσις καὶ ὁ σχεδιασμὸς ἦταν τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Χίου, Ψαρῶν καὶ Οἰνουσσῶν κ. Μάρκου, ἡ δαπάνη ἐκαλύφθη ἐξ ἡγεμονικῆς δωρεᾶς τοῦ Κοινωφελοῦς Ἱδρύματος ΑΙΓΕΥΣ τῶν κ. Ἀθανασίου καί κ. Μαρίνης Μαρτίνου καὶ ἡ ἀρχιτεκτονικὴ καὶ μουσειολογικὴ ἐπιμέλεια ἐγένετο ἀπὸ τὸν Ἀρχιτέκτονα κ. Ἐμμανουὴλ Μ. Βουρνοῦν, πρ. Δήμαρχον Χίου, ἡ δέ ἱστορικὴ ὑποστήριξις ὀφείλεται εἰς τὴν Δρα Ἱστορίας κ. Ἀθηνᾶ Ζαχαροῦ - Λουτράρη.
Τὸ ὃλον ἔργον ἐπερατώθη κατὰ τὸ ἔτος 2021, ἔτος συμπληρώσεως 200 ἐτῶν ἀπὸ τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821, ἐνετάχθη εἰς τάς ἐκδηλώσεις τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως διά τήν ἐπέτειον αὐτὴν καὶ ἀποτελεῖ μαζὶ μὲ τὴν ἁγιοκατάταξιν τῶν Ἐθνομαρτύρων Χίων Κληρικῶν τῆς Σφαγῆς καὶ τὸ Διεθνὲς Ἐπιστημονικὸν Συνέδριον διά τὸν ρόλον τοῦ Ναυτικοῦ εἰς τὴν Ἐπανάστασιν τοῦ 1821 τὰ τρία κορυφαῖα γεγονότα τῆς Ἐθνικῆς Ἐπετείου εἰς τὴν Χίον.
Τὰ ἐγκαίνια ἔγιναν τὴν Τετάρτην 10ην Νοεμβρίου 2021 καὶ ὥραν 16.00, δέκα ἀκριβῶς ἔτη ἀπὸ τῆς ἐνθρονίσεως τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Χίου, Ψαρῶν καὶ Οἰνουσσῶν κ. Μάρκου. Εἰς τὴν τελετὴν τῶν ἐγκαινίων παρέστησαν οἱ Σεβ. Μητροπολῖται Κηφισίας, Ἁμαρουσίου, Ὠρωποῦ καὶ Μαραθῶνος κ. Κύριλλος, καὶ Θεσσαλιώτιδος καὶ Φαναριοφερσάλων κ. Τιμόθεος, ὁ Ὑπουργὸς Μεταναστεύσεως καὶ Ἀσύλου κ. Παναγιώτης Μηταράκης, Βουλευτὴς Χίου, ὁ Δρ. Ἰατρικῆς κ. Ἀνδρέας Μιχαηλίδης, Βουλευτὴς Χίου, ὁ Διοικητὴς τῆς ΑΣΔΕΝ Ἀντιστράτηγος κ. Νικόλαος Φλάρης, ὁ Διοικητὴς τῆς 96 ΑΔΤΕ Ταξίαρχος κ. Κωνσταντῖνος Κολοκοτρώνης, ὁ Ἐφοπλιστὴς κ. Γεώργιος Προκοπίου μετὰ τῆς συζύγου του κ. Ἀλεξάνδρας Μαμαλίγκα – Προκοπίου, Μεγάλης Εὐεργέτιδος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Χίου, ὁ Περιφερειάρχης Βορείου Αἰγαίου κ. Κωνσταντῖνος Μουτζούρης, ὁ Δήμαρχος Χίου κ. Σταμάτιος Κάρμαντζης, οἱ Ἀντιπεριφερειάρχαι κ. Παντελῆς Βρουλῆς, κ. Νικόλαος Νύκτας, κ. Λεωνίδας Ἀθηνάδης καὶ κ. Παντελῆς Μπουρνιᾶς, ἡ Πρόεδρος τοῦ Δ.Δ. Βροντάδου κ. Μαριάννα Πελαντῆ, ὁ πρώην Ἀντιπεριφερειάρχης Χίου κ. Παντελῆς Μπουγδάνος, ὁ Ἐκπρόσωπος τῆς Οἰκογενείας Κωνσταντίνου Λογοθέτη κ. Κωνσταντῖνος Σκουφάρας, ὁ Ἀντιδήμαρχος Δ.Ε. Ἁγίου Μηνᾶ κ. Παναγιώτης Μανδάλας, ὁ Πρόεδρος τῶν Θυμιανῶν κ. Γεώργιος Μαμαλῆς, ὁ Πρόεδρος Νεοχωρίου κ. Δημήτρης Ἀγκᾶς, ὁ Πρόεδρος τοῦ Ἐφορευτικοῦ Συμβουλίου τῆς Ἱστορικῆς Βιβλιοθήκης Χίου «Κοραῆς» Φιλόλογος κ. Κωνσταντῖνος Μερούσης, ἡ Διευθύντρια τῆς Ἱστορικῆς Βιβλιοθήκης Χίου «Κοραῆς» κ. Ἄννα Χαζίρη, ὁ Διοικητὴς τοῦ ΝΑΣΧΙ Ἀντιπλοίαρχος Π.Ν. κ. Ἡρακλῆς Ρεβύνθης, ὁ Λιμενάρχης Χίου Ἀντιπλοίαρχος Λ.Σ. κ. Παντελῆς Βατούσης, ὁ Διοικητὴς τῆς Τροχαίας Χίου Ἀστυνόμος Β΄ κ. Παντελῆς Καλανδρόπουλος, ὁ Διοικητὴς τῆς ΑΕΝ Μηχανικῶν Χίου Ἀντιπλοίαρχος Λ.Σ. κ. Ἰωάννης Μάργαρης κ.ἄ.
Κάτ᾿ ἀρχὰς ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Χίου, Ψαρῶν καὶ Οἰνουσσῶν κ. Μᾶρκος ἐτέλεσεν τὴν Ἀκολουθίαν τοῦ Ἁγιασμοῦ, μὲ τὴν συμμετοχὴν τοῦ Πανοσιωτ. Ἀρχιμ. κ. Νεκταρίου Ἐπιτροπάκη, Πρωτοσυγκελλεύοντος τῆς Ἱ.Μ.Χίου, τοῦ Αἰδεσιμολ. Πρωτοπρεσβυτέρου κ. Δημητρίου Γεομέλου, Γεν. Ἀρχιερ. Ἐπιτρόπου τῆς Ἱ.Μ.Χίου, τοῦ Ἱερολογιωτάτου Ἀρχιδιακόνου τῆς Ἱ.Μ.Χίου κ. Ἀποστόλου Λάρδα καὶ τοῦ Ἱερολογ. Ἱεροδιακόνου κ. Ἰακώβου Χρόνη τῆς Ἱ.Μ.Κηφισίας, ἐνῶ ἔψαλαν οἱ κύριοι Παναγιώτης Μπλάνης (Ἱ.Ν. Ἁγ. Λουκᾶ Βαρβασίου) καὶ Εὐάγγελος Κανακάρης (Ἱ.Ν. Ταξιαρχῶν Μπατζακλῆ). Κατὰ τὸν Ἁγιασμὸν ὁ Σεβ. Χίου ἀνέπεμψεν τὴν ὑπ᾿ αὐτοῦ συνταχθεῖσαν Εὐχὴν ἔχουσαν ὡς ἑξῆς:
Ἄχραντε, ἀμίαντε, ἄναρχε, ἀόρατε, ἀκατάληπτε, ἀνεξιχνίαστε, ἀναλλοίωτε, ἀνυπέρβλητε, ἀμέτρητε, ἀνεξίκακε Κύριε, ὁ ἐκ τοῦ μή ὄντος εἰς τό εἶναι ποιήσας τόν οὐρανόν καί τήν γῆν καί τήν θάλασσαν καί πάντα τά δημιουργηθέντα ἐν αὐτοῖς, ὁ ἰδών ὅτι καλά τά ἔργα τῶν χειρῶν Σου, ὁ τόν ἄνθρωπον ποιήσας κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωσίν Σου κατάρχειν Σου τῶν κτισμάτων˙ ὁ δούς σοφίαν Σολομῶντι τῷ βασιλεῖ οἰκοδομῆσαι οἶκον τῷ ὀνόματί Σου εὐπρεπῆ τοῦ κατοικεῖν ἐπί καινότητος, καί ἐν αὐτῷ εἰσήγαγον οἱ ἱερεῖς τήν κιβωτόν διαθήκης Κυρίου εἰς τό δαβίρ τοῦ οἴκου ὑπό τάς πτέρυγας τῶν Χερουβείμ. Αὐτός ἐπίβλεψον ἐξ οὐρανοῦ καί ἐκ θρόνου τῆς μεγαλοπρεπείας Σου ἐπί τήν Ἱστορικήν ταύτην Ἔκθεσιν - Μουσεῖον τῆς Σφαγῆς τῆς Χίου, τήν καλουμένην ΙΣΤΟΡΙΗΣ ΑΠΟΔΕΞΙΣ ΗΔΕ. Ἐν αὐτῇ ὡς κιβωτῷ φυλάσσονται κειμήλια ἅγια καί τεκμήρια ἱερά τῆς γνώσεως τῆς ἀληθείας, ἥτις ἐλευθεροῖ ἡμᾶς, ἀφορῶντα εἰς θυσίαν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν καί Ἑλλήνων μή ἐπιλαθομένων τῆς πατρίδος αὐτῶν. Τούτων οἱ ὀφθαλμοί κατήγαγον ὕδατα, ὅτι ἐμακρύνθη ἀπ’ αὐτῶν ὁ παρακαλῶν αὐτού, οἱ υἱοί αὐτῶν ἐγένοντο ἠφανισμένοι ὅτι ἐκραταιώθησαν οἱ ἐχθροί, τά τέκνα τῆς Ἄγαρ˙ ἔξωθεν ἠτέκνωσεν αὐτούς μάχαιρα, ὥσπερ θάνατος ἐν οἴκῳ˙ κατεποντίσθη ἡ νῆσος ἡμῶν, κατεποντίσθησαν πᾶσαι αἱ βάρεις αὐτῆς˙ διεφθάρησαν τά ὀχυρώματα αὐτῆς καί ἐπληθύνθη αὕτη ταπεινουμένη καί τεταπεινωμένη. Φωνή ἐν Χίῳ ἠκούσθη, θρῆνος καί κλαυθμός καί ὀδυρμός πολύς˙ Ραχήλ κλαίουσα τά τέκνα αὐτῆς καί οὐκ ἤθελε παρακληθῆναι ὅτι οὐκ εἰσίν. Ἐξέλιπον ἐν δάκρυσιν οἱ ὀφθαλμοί αὐτῆς, ἐταράχθη ἡ καρδία, ἐξεχύθη εἰς γῆν ἡ δόξα αὐτῆς ἐπί τό σύντριμμα τοῦ λαοῦ αὐτῆς ἐν τῷ ἐκλιπεῖν νήπιον καί θηλάζοντα ἐν πλατείαις πόλεως. Ἐκοιμήθησαν εἰς τήν ἔξοδον παιδάριον καί πρεσβύτης, παρθένοι καί νεανίσκοι ἐπορεύθησαν ἐν αἰχμαλωσίᾳ˙ ἐν ῥομφαίᾳ καί ἐν λιμῷ ἀπεκτάνθησαν. Ἐξῆλθεν ἐκ Χίου πᾶσα ἡ εὐπρέπεια αὐτῆς.
Τούτων ἁπάντων τήν μνήμην διατήρησον ἐν τοῖς φιλιστόροις ἐπισκέπταις τοῦ γνῶναι τά μαρτύρια τοῦ λαοῦ Σου, ὅστις ἐτυμπανίσθη, ἐμπαιγμῶν καί μαστίγων πεῖραν ἔλαβεν, ἔτι δέ δεσμῶν καί φυλακῆς, ἐλιθάσθη, ἐπρίσθη, ἐπειράσθη, ἐν φόνῳ μαχαίρας ἀπέθανε, περιῆλθεν ὑστερούμενος, θλιβόμενος, κακουχούμενος, ὥστε ἀφορῶντας (τούς ἐπισκέπτας) εἰς τόν τῆς πίστεως ἀρχηγόν καί τελειωτήν Ἰησοῦν τρέχειν τόν προκείμενον αὐτοῖς ἀγῶνα πρός δόξαν τοῦ παντίμου καί μεγαλοπρεποῦς ὀνόματος τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἰς τούς αἰῶνας ΑΜΗΝ.
Ἐν συνεχείᾳ ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Χίου, Ψαρῶν καὶ Οἰνουσσῶν κ. Μᾶρκος ἐξεφώνησεν τὴν ἑξῆς ὑψηλοτάτου ἐπιπέδου Ὁμιλίαν:
«Ἐδῶ θρηνοῦμε τόν χαμό
τῆς κόρης τοῦ Ὁμήρου».
Δοξάζομεν τόν Ἄναρχον Πατέρα, τόν τά πάντα δημιουργήσαντα δι᾽ Υἱοῦ συνεργείᾳ του Ἁγίου Πνεύματος, καί τόν Συνάναρχον Υἱόν καί Λόγον, δι᾽ οὗ τόν Πατέρα ἐγνώκαμεν καί τό Πνεῦμα τό Ἃγιον ἐπεδήμησεν ἐν κόσμῳ, καί τό Συναΐδιον Ἃγιον Πνεῦμα, τό ἐκ τοῦ Πατρός ἐκπορευόμενον καὶ ἐν Υἱῷ ἀναπαυόμενον, τὴν Μίαν, Ἁγίαν, Ὁμοούσιον καὶ Ἀδιαίρετον, Ζωαρχικήν καὶ Τρισήλιον Θεότητα, τὸν Μόνον Ἀληθινὸν Θεὸν, «ἔμπροσθεν τοῦ Ὁποίου οὐκ ἐγένετο ἄλλος Θεὸς καὶ μετὰ τόν Ὁποῖον οὐκ ἔσται», διότι διὰ τῶν πρεσβειῶν τῆς Θεοτόκου καὶ Μητρὸς τοῦ Φωτὸς καὶ τῶν Ἁγίων ἐνδόξων μεγαλομάρτυρων Μηνᾶ, Βίκτωρος καὶ Βικεντίου, πολιούχων καὶ ἐλευθερωτῶν τῆς Χίου, μᾶς ἀξιώνει νὰ εὑρισκόμεθα στὴν ἁγιοβάδιστο καὶ ἡρωοβάδιστο Ἱερὰ Μονὴ τῶν προειρημένων Ἁγίων, «τὴν φοινιχθεῖσαν ταῖς ρανίσι τιμίων αἱμάτων» τῶν διά τὴν ὀρθόδοξη πίστη καὶ ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας τῆς πατρίδος σφαγιασθέντων «ὑπὸ τῶν λυσσώντων τέκνων τῆς Ἂγαρ» (Ἀ.Κάλβος).
Εὑρισκόμεθα ἐδῶ, 200 ἔτη μετὰ τὴν ἔναρξη τοῦ ἱεροῦ ἀγῶνος τῆς Ἐθνεγερσίας, ὁ ὁποῖος ἔγινε «πρῶτα ὑπὲρ πίστεως καὶ ἔπειτα ὑπὲρ πατρίδος» (Θ.Κολοκοτρώνης) γιὰ νὰ ἐγκαινιάσουμε τὴν Ἱστορικὴ Ἔκθεση - Μουσεῖο τῆς Σφαγῆς τῆς Χίου, κηρύσσοντας συγχρόνως καὶ τὴν ἔναρξη τῶν ἐκδηλώσεων τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Χίου,Ψαρῶν καί Οἰνουσσῶν καὶ γιὰ τὰ 200 ἔτη ἀπὸ τὴν μεγάλη αὐτὴ θυσία τοῦ 1822, μὲ σύνθημα τῆς τοπικῆς μας Ἐκκλησίας τὸν στίχο τοῦ Γάλλου φιλέλληνα ποιητοῦ Th. de Baniville «ἐδῶ θρηνοῦμε τὸ χαμὸ τῆς κόρης τοῦ Ὁμήρου».
Τὸ Μουσεῖο τῆς Σφαγῆς ἔχει ὡς ἐπίσημο τίτλο τὴν φράση ΙΣΤΟΡΙΗΣ ΑΠΟΔΕΞΙΣ ΗΔΕ.
Ἡ φράση προέρχεται ἀπὸ τὸ Προοίμιο τῶν Ἱστοριῶν τοῦ πατέρα τῆς Ἱστορίας Ἡροδότου «Ἡροδότου Ἁλικαρνησσέος ἱστορίης ἀπόδεξις ἥδε, ὡς μήτε τὰ γενόμενα ἐξ ἀνθρώπων τῷ χρόνῳ ἐξίτηλα γένηται, μήτε ἔργα μεγάλα τε καὶ θωμαστά, τὰ μὲν Ἕλλησι, τὰ δὲ βαρβάροισι ἀποδεχθέντα, ἀκλέα γένηται, τά τε ἄλλα καὶ δι᾽ ἣν αἰτίην ἐπολέμησαν ἀλλήλοισι».
Ἡ φράση στὸ λογότυπο τοῦ Μουσείου μας ἔχει ἀποτυπωθεῖ μὲ στοιχεῖα προερχόμενα ἀπὸ τὴν φυλασσομένη στὸ Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο Χίου ἐπιστολὴ τοῦ Μεγ. Ἀλεξάνδρου πρὸς τούς Χίους τὸ 332 π.Χ.
Ἡ Ἱστορία, σύμφωνα μέ τήν μύστη μου στήν ἐπιστημονική ἔρευνά της Αἰκατερίνης Χριστοφιλοπούλου, εἶναι ἡ ἐπιστήμη ποὺ ἀσχολεῖται μὲ τὴν γνώση τοῦ παρελθόντος, τὴν διαπίστωση καὶ κατανόηση τῶν γεγονότων. Ὁ ὅρος δηλώνει ἀκόμη καὶ τὴν ἱστορικὴ πραγματικότητα, τὰ ἴδια δηλαδὴ τὰ ἱστορικὰ γεγονότα. Ἡ λέξη Ἱστορία ἔχει τὴν ρίζα της στὴ λέξη ἵστωρ ποὺ σημαίνει αὐτὸς ποὺ γνωρίζει. Εἶναι ἡ ἴδια ρίζα μὲ τὸ ρῆμα οἶδα = γνωρίζω, τὴν ὁποία βρίσκουμε καὶ στὰ λατινικὰ ὡς historia.
Στὸν πασίγνωστο στίχο τοῦ Εὐριπίδη, πού μᾶς ἔχει σωθεῖ στοὺς «Στρωματεῖς» τοῦ Κλήμεντος τοῦ Ἀλεξανδρέως: «Ὂλβιος ὅστις τῆς ἱστορίης ἔσχε μάθησιν», ἡ λέξη Ἱστορία δηλώνει γενικά τήν γνώση.
Ἡ λάμψη τῆς ἱστορικῆς μαθήσεως σὲ συνδυασμὸ μὲ τὸν πλουτισμὸ τῆς ἀνθρώπινης ἐμπειρίας ἔχουν ἐπανειλημμένα ἐξαρθεῖ. Θυμίζω τὴν πασίγνωστη φράση τοῦ Κικέρωνος: «Historia magistra vitae» (De oratore II 9.36) (Ἱστορία δάσκαλος τῆς ζωῆς) καὶ τὴν ἐμπνευσμένη κρίση τοῦ Bυζαντινοῦ Νικήτα Xωνιάτη «Ἱστορία κάλλιστον εὕρημα τῶν Ἑλλήνων», ἀλλά καί τόν ἀξιωματικό ὁρισμό τοῦ Γεωργίου Παχυμέρη «Ἱστορίας γάρ ψυχή ἡ ἀλήθεια καί τό τῆς ἀληθείας χρῆμα ἐπάναγκες ἱερόν, ὁ δέ πρό ταύτης τό ψεῦδος ἄγων ἄντικρυς ἱερόσυλος».
Ἡ Ἱστορία μελετᾶ τὰ γεγονότα καὶ ὁδηγεῖ στὴν γνώση τοῦ παρελθόντος, προκειμένου νὰ βοηθήσει στὴν κατανόηση τοῦ παρόντος˙ νὰ ἐμπνεύσει, νὰ νοηματοδοτήσει, νὰ θέσει ὁράματα, νὰ προσδιορίσει ἀξίες καὶ ἰδανικὰ.
Στὸ πλαίσιο αὐτὸ ἡ Ἱερὰ Μητρόπολη Χίου, Ψαρῶν καὶ Οἰνουσσῶν δημιουργεῖ τό Μουσεῖο τῆς Σφαγῆς τῆς Χίου στὴν ἱστορικὴ καὶ μαρτυρικὴ Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίου Μηνᾶ, ὡς γνώση τῆς Ἱστορίας, ὡς προσκύνημα τῆς μεγάλης θυσίας, ὡς ἔμπνευση ἀπὸ τὰ θρησκευτικὰ καὶ ἐθνικὰ ἰδανικά. Τὸ Μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ, πέραν ἀπὸ τὸν ἐκκλησιαστικὸ καὶ πνευματικὸ χαρακτῆρα του εἶναι ἕνα σύμβολο˙ σύμβολο πίστεως στὸν Χριστὸ, σύμβολο ἑλληνικῆς ἐλευθερίας, σύμβολο θυσίας.
Εἶναι ἀναντίρρητα ἡ κατ᾽ἐξοχὴν καὶ ὑπέροχη ἔμπνευση τοῦ Σολωμικοῦ στίχου «ἀπ᾽τὰ κόκκαλα βγαλμένη τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερὰ».
Εἶναι, μαζὶ μὲ τὴν ἱερὴ πόλη τοῦ Μεσολογγίου καὶ τοὺς ἀπόκρημνους βράχους τοῦ Ζαλόγγου, οἱ ἀρτηρίες ποὺ μὲ τὸ αἷμα, ἀλλὰ καὶ τὸ πνεῦμα τῶν ἡρώων τους αἱμοδοτοῦν καί ὀξυγονώνουν τὸν ἐθνικό μας ὀργανισμὸ.
Οἱ ἥρωες αὐτοὶ προηγοῦνται τοῦ ἑαυτοῦ τους, χωρὶς νὰ θεωροῦν μαρτυρικὴ τὴν ἀτόφια προσφορὰ τοῦ εἶναι τους. Δέν ἐνδιαφέρονται νὰ διαρκέσουν, ἀλλὰ νὰ ἐντατικοποιήσουν τὴν ὕπαρξή τους στίς στιγμὲς τοῦ ἀνωτάτου κινδύνου, ὁπότε ὁ χρόνος συμπυκνώνεται μετέωρος καὶ ἡ ζωὴ ἀντλεῖ ἀπ᾽ τὸ θάνατο, ἀφοῦ τὸ παρὸν ἀμετάκλητα ἀπορροφᾶ τὸ μέλλον. Ἀποκρυπτογραφοῦν τὸ μυστικό τῆς πορείας τους γιὰ νὰ φωτίσουν τὸ μυστικό τοῦ κόσμου, γιατί ἡ δόξα τῆς θυσίας τους εἶναι ἡ ἴδια ἡ ἀθανασία, τήν ὁποία ὁ ἄνθρωπος κάθε ἐποχῆς ἐπεθύμησε, ἀναζητώντας νὰ ἀποκαλύψει τὰ μυστικὰ της˙ εἶναι ἡ ὑπέρβαση τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὁποία συνίσταται ἀκριβῶς στὸ νὰ ξεπεράσει τὴν γαιώδη κατάστασή του ὡς θνητοῦ ὂντος καὶ νὰ τείνει πρὸς τὴν Ἀθανασία.
Τὴν γνώση, δηλαδὴ τὴν μέθεξη στὴν Ἱστορία, ἐπιδιώκει ἡ δημιουργία καὶ λειτουργία τοῦ Μουσείου μας. Δὲν ἀποτελεῖ ἕνα χῶρο ἐπισκεψιμότητος, ἀλλὰ μία ἕδρα διδασκαλίας, ἡ ὁποία θὰ ὁδηγήσει στὴν περαιτέρω μελέτη, τὴν ἔρευνα, τὴν γνώση, τὴν μύηση, τὴν ἐθνικὴ σεμνοπρεπῆ ὑπερηφάνεια, τὴν ἀνθρώπινη ὀντολογικὴ καταξίωση, τὴν πορεία πρὸς τὸ θεῖον.
Γιὰ τὸ ἔργο αὐτὸ, τὸ κορυφαῖο ἴσως τῶν ἐκδηλώσεων μας γιὰ τὰ 200 χρόνια ἀπὸ τὸ 1821, εὐγνωμονοῦμε τοὺς Εὐπατρίδες Μεγάλους Εὐεργέτες κ. Ἀθανάσιο καὶ κ. Μαρίνα Μαρτίνου.
Ἐνωτίσθηκαν τοὺς παλμοὺς τῆς καρδιᾶς μας συνῳδοὺς μὲ τοὺς παλμοὺς τῆς δικῆς τους καρδιᾶς, συναντήθηκαν στὶς ἀναβάσεις τῆς σκέψεώς μας στὶς θαβώριες κορφὲς τοῦ φωτοφόρου ἱστορικοῦ καὶ πολιτιστικοῦ μας γίγνεσθαι, καὶ ὑδροδότησαν τὴν κεκαυμένη καὶ χέρσα ὑλική μας ἀδυναμία μὲ τὴν δροσιὰ τῆς διά τοῦ Κοινωφελοῦς Ἱδρύματος ΑΙΓΕΥΣ ἡγεμονικῆς τους δωρεᾶς.
Τὸ ἔργο αὐτὸ δὲν εἶναι μόνο προϊόν της ὑλικῆς τους συνδρομῆς, εἶναι καρπὸς τῆς ρίζας τῆς χριστιανικῆς καὶ ἑλληνικῆς ψυχῆς τους. Τοὺς εὐχαριστοῦμε. «Ὁμολογοῦμεν, κηρύττομεν, οὐ κρύπτομεν τὴν εὐεργεσίαν.»
Χάριτας ἒχομεν ὃμως καὶ σὲ ὅσους συνέβαλαν μὲ τὸν ἴδιον τρόπο τους γιὰ νὰ ἀχθεῖ σὲ πέρας ἡ προσπάθεια αὐτὴ:
• Στὸ ἐκλεκτὸ ζεῦγος τῶν ἄλλων Μεγάλων Εὐεργετῶν Γεωργίου καὶ Ἀλεξάνδρας Προκοπίο, χάριν στοὺς ὁποίους ἐγνωρίσαμεν καὶ συναναστραφήκαμε μὲ τοὺς Εὐεργέτες Ἀθανάσιο καὶ Μαρίνα Μαρτίνου.
• Στὸ ἀκάματο στὴν ἐργατικότητα καὶ εὑρηματικὸ στὴν ἔμπνευση Ἀρχιτέκτονα κ. Ἐμμανουήλ Μιχαήλ Βουρνοῦ, ὁ ὁποῖος "οὐκ ἒδωκεν ὕπνον τοῖς κροτάφοις καὶ τοῖς βλεφάροις νυσταγμόν", ἐπιμελούμενος πέραν ἀπὸ τὴν ἀρχιτεκτονικὴ καὶ τήν μουσειολογικὴ ρύθμιση τοῦ ἔργου.
• Στοὺς συμπατριῶτες μας κ. Κων/νο καὶ κ.Χριστίνα Λογοθέτη γιὰ τὴν προσωπικὴ φροντίδα καὶ δαπάνη, προκειμένου νὰ εὑρεθοῦν, νὰ ἀποκτηθοῦν καὶ νὰ ἀποσταλοῦν ἐνδιαφέροντα ἐκθέματα, κυρίως ἀπὸ τὸν εὐρωπαϊκὸ χῶρο.
• Στόν κ. Gary Hawkins ἀπό τό Bath τῆς Μεγ. Βρετανίας, ὁ ὁποῖος συγκατετέθη γιὰ τὴν ἔκθεση φωτογραφικοῦ ἀντιγράφου τῆς εὑρισκομένης στό Doric House τοιχογραφίας μὲ θέμα τήν Σφαγή τῶν Χίων.
• Στόν Ἱερό Ναό Μεταμορφώσεως Σωτῆρος Βαρβασίου.
• Στό Μουσεῖο Ἱστορίας καί Φυσικῆς τοῦ Α΄ Γυμνασίου Χίου,
• Στή Βιβλιοθήκη Χίου ΚΟΡΑΗΣ, γιά τήν παραχώρηση ἐκθεμάτων ἀφορώντων στήν Σφαγή τῆς Χίου.
• Στό Μουσεῖο τοῦ Λούβρου γιά τήν ἔκθεση ἀντιγράφου τοῦ Πίνακα τοῦ Delacroix.
• Στήν Ἐθνική Βιβλιοθήκη τῆς Γαλλίας καί στήν Κρατική Βιβλιοθήκη τῆς Βαυαρίας γιά τήν ἀποστολή ἤ ἒγκριση χρησιμοποιήσεως ἀποσπασμάτων ἐφημερίδων τῆς ἐποχῆς.
• Στό Γαλλικό Ἰνστιτοῦτο τῆς Ἀθήνας καί τήν ἐν Χίῳ Πρόξενο τῆς Γαλλίας Isabelle Kergua γιά τις χρήσιμες πληροφορίες καί συστάσεις πού μᾶς ἒδωσαν.
• Στήν Δρα Ἱστορίας κ. Ἀθηνᾶ Ζαχαροῦ - Λουτράρη καί τον Φιλόλογο κ. Κων/νο Μερούση γιά τήν ἱστορική τεκμηρίωση τῆς ἐκθέσεως.
Σεβασμιώτατοι ἀδελφοί μου, Παιδιά μου!
Ἀπὸ τὸ Μουσεῖο ΙΣΤΟΡΙΗΣ ΑΠΟΔΕΞΙΣ ΗΔΕ καί τό μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ «τὸ σήμαντρο χτυπᾶ τῆς λευτεριᾶς τὴν ὥρα». Ἀνταποκρινόμενοι στοὺς ἀγγελικούς ἤχους αὐτῆς τῆς θρησκευτικῆς καὶ ἐθνικῆς κωδωνοκρουσίας ἄς ἀνηφορίσουμε προσκυνητὲς τῆς ἁγίας αὐτῆς γῆς, ἄς διδαχθοῦμε στήν ἱστορική μαθητεία τοῦ Μουσείου μας καὶ ἂς περπατήσουμε μαζὶ μὲ τοὺς ἥρωες στὸ μονοπάτι τῆς Ἱστορίας ὅμοια μὲ τοὺς μαρτυρικούς μυσταγωγούς της, ὅπως ἔγραφε ὁ Ἐπίσκοπός σας γιὰ τὸν προκάτοχό του Ἱερομάρτυρα Ἃγιο Πλάτωνα Φραγκιάδη:
«Περπάτησε Πατέρα μου στ’ Ἁγιοῦ Μηνᾶ τά πάτη.
Βλέπεις σημάδια ἡρωικά ἀπό τά προβατά σου,
πού σφάχτηκαν μαρτυρικά στό ὁλοκαύτωμά σου;
Δεσπότη Ἐθνομάρτυρα, εὐλόγα τά παιδιά σου».
Ἀκολούθως περὶ τῶν ἐργασιῶν τοῦ Μουσείου ὡμίλησεν ὁ Ἀρχιτέκνων κ. Ἐμμανουὴλ Μ. Βουρνοῦς, πρώην Δήμαρχος Χίου, καί κατόπιν ἡ κ. Εὐτυχία Βλυσίδου, Ἱστορικὸς–Φιλόλογος, πρ. Προϊσταμένη Δευτεροβαθμίου Ἐκπαιδεύσεως Χίου, ἡ ὁποία εἶχε καὶ τὴν παρουσίασιν ὅλης της ἐκδηλώσεως, ἀνέγνωσε τὸ ἑξῆς Ἀπόσπασμα Πρακτικοῦ τοῦ Μητροπολιτικοῦ Συμβουλίου Χίου:
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Γεώργιος Σαχτούρης - Υδραίος ναυμάχος του 1821
«Ἀριθμὸς 1.419
Συνεδρίασις τοῦ Μητροπολιτικοῦ Συμβουλίου τῆς
Ἱερᾶς Μητροπόλεως Χίου, Ψαρῶν καὶ Οἰνουσσῶν,
τὴν 6ην Ἰουλίου 2018
Τὸ Μητροπολιτικὸν Συμβούλιον τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Χίου, Ψαρῶν καὶ Οἰνουσσῶν συγκείμενον ἐκ τῶν: Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Χίου κ. Μάρκου, ὡς Προέδρου καὶ τῶν Αἰδεσιμολ. Πρωτοπρ. κ. Μιχαὴλ Β. Στεφανιώρου, Αἰδεσιμ. Πρωτοπρ. κ. Μακαρίου Στρουμπάκη, κ. Νικολάου Ἰακ. Ἀμυγδάλου, τ. Προέδρου Ἐφετῶν, κ. Κωνσταντίνου Βεργίνα, Ἐκκλησιαστικοῦ Συμβούλου, κ. Ἰγνατίου Φεραίου, Ἐκκλησιαστικοῦ Συμβούλου καὶ κ. Λεοντίου Ζαννίκου, Οἰκονομολόγου, ὡς Μελῶν καὶ τοῦ Γραμματέως τοῦ Μητροπολιτικοῦ Συμβουλίου Αἰδεσιμολ. Πρωτοπρ. κ. Δημητρίου Φώτη, συνῆλθεν εἰς συνεδρίασιν τὴν 6ην τοῦ μηνὸς Ἰουλίου 2018 ἡμέραν Παρασκευήν καὶ ὥραν 10.00΄, ἐν τοῖς Γραφείοις τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.
……………………………………………………………………..…………………………………………………………………………
-18-
Ἐν συνεχείᾳ, ὁ Σεβ. Πρόεδρος εἶπε:
«Ἤθελα νὰ σᾶς ἐνημερώσω, ὅτι ἡ Ἑταιρεία ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ, ἐκπροσωπουμένη ὑπό τοῦ Ἀξιοτίμου κ. Ἀθανασίου καὶ τῆς Ἐριτίμου κ. Μαρίνης Μαρτίνου μοὶ ἐγνώρισεν, ὅτι εἶναι διατεθειμένη νὰ διαθέσῃ ὁποιοδήποτε χρηματικόν ποσόν ἀπαιτηθῇ, προκειμένου νὰ ἀνακαινισθῇ καὶ μετατραπῇ εἰς Κειμηλιαρχεῖον ἡ αἴθουσα Ἁγιογραφίας τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Μηνᾶ, νὰ ἀνακαινισθοῦν τὰ κελία τῆς βορείας πτέρυγος καὶ νὰ ἐκτελεσθοῦν ἔργα εὐπρεπισμοῦ καὶ ἀναγκαίων ἐπισκευῶν εἰς τὸν αὔλειον χῶρον αὐτῆς. Ἡ ἀνωτέρω Ἑταιρεία θὰ ἀναλάβῃ νὰ ἀναθέσῃ εἰς Πολιτικόν Μηχανικόν τῆς ἐπιλογῆς της τὴν σύνταξιν τῆς Τεχνικῆς Μελέτης καὶ τοῦ Προϋπολογισμοῦ τοῦ ἔργου, νὰ ἐπιλέξῃ τὰ συνεργεῖα, τὰ ὁποῖα θὰ ἐκτελέσουν τὰ ἔργα.»
Τὸ Μητροπολιτικόν Συμβούλιον ἀκοῦσαν τοῦ Σεβ. Προέδρου, ὁμοφώνως ἀπεφάσισεν ὅπως:
α) ἀποδεχθῇ εὐγνωμόνως τὴν δωρεάν τοῦ Ἀξιοτίμου κ. Ἀθανασίου καὶ τῆς Ἐριτίμου κ. Μαρίνης Μαρτίνου,
β) ἀνακηρύξῃ αὐτούς Μεγάλους Εὐεργέτας τῆς καθ’ ἡμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Χίου, Ψαρῶν καὶ Οἰνουσσῶν, καὶ
γ) ἀπονείμῃ αὐτοῖς τὴν ἀνωτάτην διάκρισιν τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας, ἤτοι τὸν χρυσοῦν Σταυρόν τοῦ Ἁγίου Ἰσιδώρου μετά Εὐεργετηρίου Γράμματος.
………………………………………………………………….……………………………………………………………………………
Μή ὑπάρχοντος ἑτέρου θέματος πρός συζήτησιν, τοῦ Σεβασμιωτάτου Προέδρου εἰπόντος «Δι’ εὐχῶν…», ἡ συνεδρία λύεται καί ὑπογράφεται ἡ παροῦσα Πρᾶξις ὡς ἕπεται.
Ὁ Πρόεδρος Ὁ Γραμματεύς Τὰ Μέλη Ὁ Χίου ΜΑΡΚΟΣ Πρωτοπρ. Δημ. Φώτης
Πρωτοπρ. Μιχ. Στεφανιῶρος Πρωτοπρ. Μακ. Στρουμπάκης
Νικόλαος Ἀμύγδαλος
Μαρία Φραγκάκη
Κωνσταντῖνος Βεργίνας
Ἰγνάτιος Φεραῖος
Λεόντιος Ζαννίκος
Ἀκριβές ἀπόσπασμα – 6 Ἰουλίου 2018
Ὁ Πρόεδρος
Τοῦ Μητροπολιτικοῦ Συμβουλίου
Ὁ Χίου, Ψαρῶν καὶ Οἰνουσσῶν Μ Α Ρ Κ Ο Σ»
Ἐν συνεχείᾳ ὁ Σεβ. Χίου κ. Μᾶρκος ἀπένειμεν εἰς τὸν Μεγάλον Εὐεργέτην τῆς Ἱ. Μητροπόλεως καὶ Δωρητήν τοῦ Ἱστορικοῦ Μουσείου κ. Ἀθανάσιον Μαρτίνον, Πολιτικὸν Διοικητὴν τοῦ Ἁγ. Ὂρους τὸν μεγαλόσταυρον τοῦ Ἁγ. Ἰσιδώρου μετὰ ἀστέρος, ὑψίστην τιμὴν τῆς Ἱ.Μ.Χίου. Ὁ Χῖος Ἱεράρχης ἐκάλεσε τὸν κ. Ἀθανάσιον καὶ τὴν κ. Μαρίναν Μαρτίνου νὰ «κόψουν» τὴν κορδέλαν τοῦ Μουσείου ἐγκαινιάζοντες ἔτσι τὸ Ἱστορικὸν Μουσεῖον τῆς Σφαγῆς τῆς Χίου ΙΣΤΟΡΙΗΣ ΑΠΟΔΕΞΙΣ ΗΔΕ.
Ὅλοι οἱ παρευρισκόμενοι εἰσῆλθον εἰς τό Μουσεῖον καὶ ἐξεναγήθηκαν ἀπὸ τὸν κ. Ἐμ. Βουρνοῦ.
Μία κορυφαία ἐκδήλωσις τῆς Χίου διὰ τὰ 200 χρόνια ἀπὸ τὸ 1821.
Τήν Παρασκευή 10ην Δεκεμβρίου 2021 ὁ Ἐξοχώτατος Πρόεδρος τῆς Γαλλικῆς Γερουσίας κ. Μ. Gerard Larcher ὡς καί οἱ Ἐξοχώτατοι Γερουσιαστές Μ. Jean-Francois Rapin, M. Christian Cambon, M. Didier Marie, M. Philippe Bonnecarrere, M. Hubert de Canson καί M. Patrick Dray ἐπραγματοποίησαν προσκυνηματική ἐπίσκεψη στήν ἱστορική καί μαρτυρική, ἔνδοξη Ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ Χίου, ὅπου τούς ὑπεδέχθη ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Χίου, Ψαρῶν καί Οἰνουσσῶν κ. Μᾶρκος μέ τήν ἐμπρεπόμενη στούς ὑψηλούς ἐπισκέπτες τιμή, μέ τήν συμμετοχή καί τῆς Ὁσιωτάτης Ἡγουμένης Φιλοθέης ὡς καί τῆς Ἐπιτροπῆς συμπαραστάσεως τῆς Ἱερᾶς Μονῆς. Στήν εἴσοδο μάλιστα τῆς Ἱερᾶς Μονῆς ἐκτός τῆς ἑλληνικῆς ἐκυμάτιζε μαζί μέ τήν ἑλληνική καί ἡ γαλλική Σημαία. Τούς ἐπισκέπτες συνόδευαν ὁ Ὑπουργὸς Μεταναστεύσεως κ. Παναγιώτης Μηταράκης, ὁ Πρέσβης τῆς Γαλλίας στὴν Ἑλλάδα κ. Patrick Maisonnave καί ἡ Πρόξενος τῆς Γαλλίας στήν Χίο κ. Isabelle Kergoat.
Ἀκολούθησε, μέ ἱερή συγκίνηση, ἡ ἐπίσκεψη στό ὁλοκαυτωθέν ἀπό τούς Τούρκους τό 1822 καί αἱματόστικτο μέχρι σήμερα Καθολικό τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, ὡς καί στό Ὀστεοφυλάκειο τοῦ Ἱεροῦ Παρεκκλησίου τῶν Ἁγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, μέ τίς προθῆκες μέρους τῶν πάλλευκων ἱερῶν ὀστῶν τῶν σφαγιασθέντων, ὅπου ὁ Ἐξοχώτατος Πρόεδρος τῆς Γαλλικῆς Γερουσίας κατέθεσε δάφνινο στεφάνι τιμῆς καί δόξης καί, στή συνέχεια, στό Ἱστορικό Μουσεῖο τῶν Σφαγῶν τῆς Χίου "ΙΣΤΟΡΙΗΣ ΑΠΟΔΕΞΙΣ ΗΔΕ", τό ὁποῖον ἀποτελεῖ κατόρθωση τοῦ Ἐντιμοτάτου κ. Ἀθανασίου Μαρτίνου, Πολιτικοῦ Διοικητοῦ τοῦ Ἁγίου Ὄρους, καί τῆς Ἐριτίμου συζύγου του κ. Μαρίνης Μαρτίνου, διά τῆς δωρεᾶς των μέσῳ τοῦ Ἱδρύματος "ΑΙΓΕΥΣ".
Ἡ ξενάγηση, τήν ὁποία παρηκολούθησαν μέ μεγάλη προσοχή καί ἐνδιαφέρον οἱ ἐπισκέπτες, ἔγινε ἀπό τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Χίου, Ψαρῶν καί Οἰνουσσῶν κ. Μᾶρκο, συνεπικουρούμενο ἀπό τόν Ἀρχιτέκτονα κ. Ἐμμανουήλ Βουρνοῦ, πρ. Δήμαρχο Χίου, καί τήν κ. Μαριλιάννα Χριστοφορίδου, καθηγήτριαν τῆς Γαλλικῆς Φιλολογίας.
Οἱ ἐπισκέπτες δέχθηκαν τό μοναστηριακό κέρασμα στήν τραπεζαρία τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, ὡς καί δῶρα μέ βιβλία καί χιώτικα προϊόντα ἀπό τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Χίου κ. Μᾶρκο. Κατὰ τὴν ἀνταλλαγὴ δώρων ὁ Σεβ. Χίου κ. Μᾶρκος προσφώνησε μέ μνημειώδη λόγο τὸν Πρόεδρο τῆς Γαλλικῆς Γερουσίας. Ἀνεφέρθη στὸ φιλελληνικὸ πνεῦμα τῶν Γάλλων Ε. Ντελακρουά καὶ Β. Οὐγκώ μὲ ἀφορμὴ τήν Σφαγὴ τῆς Χίου, στὴν ὑποστήριξη τῆς Γαλλικῆς Δημοκρατίας γιὰ τὴν ἔνταξη τῆς Ἑλλάδος στὴν Εὐρωπαϊκὴ Οἰκονομικὴ Ἕνωση, στὴ σύγχρονη ἀμυντικὴ συμφωνία Ἑλλάδος - Γαλλίας, στήν κίνηση τοῦ Ὑπουργοῦ Παιδείας τῆς Γαλλίας γιά τήν διδασκαλία τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν καὶ λατινικῶν σὲ συνεργασία μὲ τοὺς ὁμολόγους του Ἑλλάδος, Κύπρου καὶ Ἰταλίας, στὶς βάσεις τῆς Εὐρώπης κατὰ τὸν Πώλ Βαλερύ καὶ στὴν ἐπιστολὴ τοῦ Ἀνδρέα Κάλβου στὸν Γάλλο Στρατηγὸ Λαφαγιέτ. Ἀπαντώντας ὁ κ. Larcher ἐτόνισε τό εὐρωπαϊκό πνεῦμα τοῦ Σεβασμιωτάτου καὶ διεκήρυξε ὅτι τὰ θαλάσσια σύνορα τῆς Ἑλλάδος εἶναι καὶ τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως, ἀπονέμοντας στόν Σεβασμιώτατο τό χρυσὸ μετάλλιο τῆς Γαλλικῆς Γερουσίας.
Κατά τήν ἀναχώρησή τους ἐξέφρασαν τίς θερμές τους εὐχαριστίες καί τόν ἐντυπωσιασμό τους "ἐπί πᾶσιν οἷς ἤκουσαν καί εἶδον", γιά ὅλα ὅσα ἄκουσαν καί εἶδαν.
Τήν Τετάρτη 19 Ἰανουαρίου 2022, ἡ Ἱστορική Μονή τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ ὑποδέχθηκε μέ χαρά τήν κ. Ἰφιγένεια Βογιατζῆ, Ἐπιμελήτρια Μόνιμων Ἐκθέσεων τοῦ Ἐθνικοῦ Ἱστορικοῦ Μουσείου καί τήν κ. Ἄννα Καλλινικίδου, Ἀρχαιολόγο, Μουσειολόγο στήν Ὑπηρεσία Μουσείων τοῦ Πολιτιστικοῦ Ἱδρύματος Πειραιῶς.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Αυτά είχε πει ο Αλή Πασάς για τους Έλληνες επαναστάτες του 1821
Οἱ δύο ἐκλεκτές ἐπισκέπτριες, ἀφοῦ προσκύνησαν μέ εὐλάβεια στό ἱστορικό Καθολικό τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, συγκινήθηκαν βλέποντας τά σημάδια ἀπό τά αἵματα τῶν σφαγιασθέντων ἀπό τούς Τούρκους τό 1822, καί τή φωτιά στό μαρμάρινο δάπεδο, ἐπισκέφθηκαν τό Ὀστεοφυλάκιο τοῦ Παρεκκλησίου τῶν Ἁγίων Σαράντα καί συγκλονίστηκαν ὅπως ἀνέφεραν ἀπό τά λευκά ὀστᾶ πού κατέκλυζαν τίς προθῆκες.
Στή συνέχεια, ἐπισκέφθηκαν τό Ἱστορικό Μουσεῖο τῶν Σφαγῶν τῆς Χίου «ΙΣΤΟΡΊΗΣ ΑΠΟΔΕΞΙΣ ΗΔΕ» ὅπου ἐξεναγήθηκαν ἀπό τήν κ. Μαριλιάννα Χριστοφορίδου, Καθηγήτρια Γαλλικῆς Φιλολογίας. Ὅπως τόνισαν τόσο ἡ κ. Βογιατζῆ ὅσο καί ἡ κ. Καλλινικίδου, αὐτή ἡ ἐξαιρετικά προετοιμασμένη καί στοιχειοθετημένη ἔκθεση, ἱστορικά καί ἀρχιτεκτονικά, εἶναι κάτι πού δείχνει μέ τόν ὀρθότερο τρόπο τή σημασία τῆς θυσίας τόσων χιλιάδων ἀμάχων καί θά παραμείνει γιά νά θυμίζει καί νά ἀποδεικνύει μέ ἱστορικά τεκμήρια τό μέγεθος τῆς βαρβαρότητας καί τά δεινά τοῦ πολέμου.
Ἐπίσης τό Ἱστορικό Μουσεῖο ἔχουν ἐπισκεφθεῖ παιδιά τῆς Κατασκηνώσεως τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Χίου ΤΟ ΚΑΡΑΒΙ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, Σχολεῖα τοῦ νησίου καί μεγάλος ἀριθμός προσκυνητῶν.
