Στις γειτονιές όπου πέρασε τα παιδικά του χρόνια, αλλά κι ένα μικρό μέρος της ενήλικης ζωής του ο Αριστοτέλης, στα Αρχαία Στάγειρα, τα οποία είναι σκαρφαλωμένα σε μια μικρή χερσόνησο της ανατολικής Χαλκιδικής, θα ξεναγηθούν και φέτος εκατοντάδες Έλληνες και ξένοι τουρίστες.
Τα Αρχαία Στάγειρα, βρίσκονται περίπου 300 μέτρα νοτιοανατολικά της Ολυμπιάδας Χαλκιδικής, πάνω σε μια όμορφη χερσόνησο που ονομάζεται "Λιοτόπι". Είναι ένας χώρος με σπουδαίες αρχαιότητες, τις οποίες έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη και έχουν τεκμηριώσει οι αρχαιολόγοι, αλλά και ένας τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλους.
Από το πλήθος των αρχιτεκτονικών μελών που έχουν αναδειχτεί ξεχωρίζει ένα εντυπωσιακό αψιδωτό δημόσιο οικοδόμημα που βρέθηκε στις ανασκαφές και έχει ερμηνευτεί από τον Κωνσταντίνο Σισμανίδη, τον αρχαιολόγο που αφιέρωσε την υπηρεσιακή ζωή του στην ανασκαφή και στην ανάδειξη των Αρχαίων Σταγείρων, ως το «Αριστοτέλειον», ο τάφος-ηρώο του Αριστοτέλη. Οι ανασκαφές έγιναν υπό τη δική του διεύθυνση, ενώ οι αναστηλώσεις και η ανάδειξη με την επιμέλειά του από τους αρχιτέκτονες του υπουργείου Πολιτισμού, Γιάννη Γιαννάκη και Ξενοφώντα Γιαννάκη.
Οι εργασίες καθαρισμού και ανάδειξης του χώρου
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους ολοκλήρωσε πριν από λίγες μέρες τον καθαρισμό του χώρου και των μονοπατιών που οδηγούν σε αυτόν, αντικατέστησε φθαρμένες ξύλινες κατασκευές, ανακαίνισε τις ταμπέλες με τις χρήσιμες πληροφορίες. Τα τελευταία χρόνια -με εξαίρεση τα δύο της πανδημίας του κορωνοϊού- ο αριθμός των επισκεπτών διπλασιάζονταν κάθε καλοκαίρι. Άλωστε η περιοχή προσελκύει τουρίστες ντόπιους και ξένους για να δουν τα ερείπια της αποικίας που ίδρυσαν τον 7ο π.Χ. αιώνα, Ίωνες άποικοι, οι οποίοι έφτασαν από την Άνδρο αναζητώντας πλούσια κοιτάσματα στα μεταλλοφόρα βουνά της ανατολικής Χαλκιδικής.
«Η Χαλκιδική έχει 6 μήνες το χρόνο τουρισμό και εκτός από τις μαγευτικές παραλίες και το καλό φαγητό, διαθέτει σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους», λέει στη Voria.gr, ο προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους, Γιώργος Σκιαδαρέσης, προσθέτοντας πως τους άλλους 6 μήνες που δεν υπάρχει τουρισμός, οι αρχαιολόγοι και το λοιπό προσωπικό εργάζονται αδιάκοπα για να προετοιμάσουν τους επισκέψιμους χώρους.
Ειδικά για τα Αρχαία Στάγειρα φέτος έγινε μια μεγάλη προσπάθεια για τον καθαρισμό των μονοπατιών, τη χάραξη ασφαλών διαδρομών, την αλλαγή των ξύλινων υποστηλώσεων στις διαδρομές και των ενημερωτικών πινακίδων. Επίσης έχει τυπωθεί ένας δίγλωσσος κατάλογος (ελληνικά-αγγλικά) με φωτογραφίες και πληροφορίες για τους τουρίστες, που είναι διαθέσιμος όχι μόνο στον αρχαιολογικό χώρο, αλλά και στα ξενοδοχεία της Χαλκιδικής.
Ο αρχαιολόγος, Κωνσταντίνος Παπαστάθης, που είχε την ευθύνη για τις εργασίες, μαζί με τους εργάτες και τους φύλακες της ΕΦΑ Χαλκιδικής και Αγίου Όρους, αναφέρει στη Voria.gr κάποιες μικρές δυσκολίες που έχει η πρόσβαση στα Αρχαία Στάγειρα.
«Υπάρχουν πολλά σκαλοπάτια για να φτάσει κανείς και ορισμένα σημεία είναι δύσβατα για τους ηλικιωμένους, αλλά η επίσκεψη αποζημιώνει και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη. Ο χώρος είναι σε μια πανοραμική θέση με θέα στη θάλασσα και προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για την σπουδαία αυτή πόλη-κράτος. Εμείς είμαστε απλώς οι «κληρονόμοι» αυτού του αρχαιολογικού χώρου και φροντίσαμε ώστε να «ζωντανέψουν» τα ερείπια και να μετατραπούν σε μνημεία», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Αναφέρεται επίσης στους κατοίκους της Ολυμπιάδας, του μικρού παραθαλάσσιου χωριού, που βρίσκεται δίπλα στα Αρχαία Στάγειρα, οι οποίοι ήταν και είναι αρωγοί στο έργο της αρχαιολογικής υπηρεσίας-άλλωστε είναι και οι πιο τακτικοί επισκέπτες του. Οι μεγαλύτεροι δε από αυτούς σε ηλικία είχαν συμμετάσχει εθελοντικά στις πρώτες ανασκαφές που έγιναν τη δεκαετία του 1990.
Τα Στάγειρα και ο Αριστοτέλης
Ο μεγάλος φιλόσοφος γεννήθηκε το 384 π.Χ. στα Στάγειρα. Μητέρα του ήταν η Φαιστίς και πατέρας του ο Νικόμαχος, φίλος και γιατρός του βασιλιά της Μακεδονίας Αμύντα Γ΄, παππού του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Σε ηλικία 18 ετών, έφυγε από τη Μικρά Ασία για την Αθήνα, όπου φοίτησε στην Ακαδημία του Πλάτωνα και παρέμεινε στην πόλη για περίπου 20 χρόνια.
Το 343 π.Χ. τον κάλεσε στην Πέλλα ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Β΄, προκειμένου να αναλάβει την εκπαίδευση του γιου του, Αλέξανδρου. Στην Αθήνα επέστρεψε το 335 π.Χ.και δίδαξε στο Λύκειο, τη σχολή που θα διαφύλαττε την Αριστοτελική παράδοση με το όνομα Περίπατος.
Πέθανε το 322 π.Χ. στη Χαλκίδα, όπου είχε καταφύγει κατηγορούμενος από τους εχθρούς του για ασέβεια, αφήνοντας πολύτιμο συγγραφικό έργο που αφορά σχεδόν σε όλους τους κλάδους της επιστήμης. Στα Στάγειρα δεν επέστρεψε παρά η τέφρα του για να ταφεί σε ηρώο εντός των τειχών της πόλης.
Τα Αρχαία Στάγειρα
Η ίδρυση της πόλης-κράτους αποτέλεσε μέρος ενός ευρύτερου αποικιστικού κύματος των Ανδρίων, οι οποίοι ταυτόχρονα εγκαταστάθηκαν σε γειτονικές οχυρές παραθαλάσσιες θέσεις ιδρύοντας την Άκανθο, τη Σάνη και την Άργιλο.
Ο Καυκανάς, το νησάκι απέναντι από τη χερσόνησο, θυμίζει πλάγια όψη αγριογούρουνου, γι’ αυτό άλλωστε στην αρχαιότητα ονομαζόταν "Κάπρος". Το ίδιο όνομα χρησιμοποιούσαν οι Σταγειρίτες και για το λιμάνι τους, ενώ έναν δυνατό κάπρο είχαν για σύμβολο στα νομίσματά τους.
Μέχρι τους Περσικούς Πολέμους τα Στάγειρα ήταν μια ελεύθερη, ανεξάρτητη και ακμάζουσα πόλη. Η υποταγή τους στον Ξέρξη αποτέλεσε μικρή παρένθεση στην ελευθερία τους, ενώ μετά την εκδίωξη των Περσών συμμετείχαν στην Α' Αθηναϊκή Συμμαχία.
Ο Φίλιππος της Μακεδονίας -ή κατ΄άλλους ο Αλέξανδρος- συνέβαλαν σημαντικά στην ανοικοδόμηση της πόλης, ωστόσο αυτή άρχισε να φθίνει σταδιακά και στα χρόνια του Χριστού, όπως αναφέρει ο Στράβων ήταν ήδη ερειπωμένη.
Οι συστηματικές ανασκαφές ξεκίνησαν το 1990 από τον αρχαιολόγο Κώστα Σισμανίδη και έφεραν στο φως σημαντικό μέρος των δημοσίων κτιρίων και των ιερών της αρχαίας πόλης, μικρό τμήμα του πολεοδομικού ιστού με τις ιδιωτικές κατοικίες και σχεδόν το σύνολο της οχύρωσης και την ακρόπολη.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Τρεις Ιεράρχες: Oι μεγάλοι της Εκκλησίας και της ιστορίας
Περιήγηση στον αρχαιολογικό χώρο
Με την είσοδο στον αρχαιολογικό χώρο ο επισκέπτης διακρίνει τμήμα του κεντρικού υδροδοτικού αγωγού, που τροφοδοτούσε με νερό τους κατοίκους.
Στην κορυφή του λόφου, βρίσκεται η ακρόπολη, ένας τριγωνικός οχυρωματικός περίβολος με στρατιωτικά φυλάκια και πύργους, που χρησιμοποιούνταν για την επιτήρηση της περιοχής και προστάτευε τους κατοίκους σε περιόδους επιδρομών.
Πάνω στη βραχώδη ακτή είναι κτισμένα τα ιερά της αρχαίας πόλης. Συγκεκριμένα έχουν βρεθεί ένα συγκρότημα αφιερωμένο σε κάποια γυναικεία θεότητα που λατρεύονταν ήδη από τον 6ο π.Χ. αιώνα, το Θεσμοφόριο που θεμελιώθηκε στα πρώτα χρόνια ίδρυσης της πόλης και ήταν αφιερωμένο στη Δήμητρα, αλλά και ένας αρχαϊκός ναός του 6ου π.Χ. αιώνα, που -σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές- ήταν αφιερωμένος στον Δία Σωτήρα και στην Αθηνά Σώτειρα.
