Ήταν Μάϊος του 2018 όταν έφηβοι πρόσφυγες, που φιλοξενούνταν σε διάφορες δομές της Αθήνας, ασυνόδευτοι οι περισσότεροι, ανέβηκαν στη σκηνή του ισογείου του Rex συμμετέχοντας στην παράσταση «Το Ταξίδι» που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του προγράμματος του Εθνικού Θεάτρου ως αποκορύφωμα μιας σειράς δράσεων στήριξης παιδιών που χρήζουν ανθρωπιστικής βοήθειας.
Οι συγκλονιστικές αποκαλύψεις σχετικά με τον μέχρι πρότινος καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού Δημήτρη Λιγνάδη, που κατηγορείται για βιασμό κατά συρροή, ανήλικων και ενήλικων, αλλά και οι πληροφορίες που ήρθαν στη δημοσιότητα και κάνουν λόγο για ανήλικους πρόσφυγες μεταξύ των θυμάτων του, επιβάλλουν την διερεύνηση των συνθηκών που επικρατούσαν στην πρώτη θεατρική σκηνή της χώρας το επίμαχο χρονικό διάστημα, και την ενδεχόμενη σχέση του κατηγορούμενου για αποτροπιαστικά εγκλήματα ηθοποιού – σκηνοθέτη με συγκεκριμένες δραστηριότητες.
Η πλέον αρμόδια για να δώσει απαντήσεις στα σημαντικά αυτά ερωτήματα, όσον αφορά τουλάχιστον για τις δράσεις της τελευταίας τριετίας, είναι η υπεύθυνη, από το 2017, του Μικρού Εθνικού αλλά και του προγράμματος στο οποίο συμμετείχαν οι ανήλικοι πρόσφυγες, Σοφία Βγενοπούλου. Η ίδια, μίλησε στο protothema.gr για τις λεπτομέρειες της υπόθεσης, αρνούμενη κατηγορικά οποιαδήποτε σχέση του Δημήτρη Λιγνάδη σε πρόγραμμα που ανέλαβε ενώ αποκάλυψε πως υπάρχει πλήρες και λεπτομερές αρχείο σχετικά με τα παιδιά που συμμετείχαν στο συγκεκριμένο πρόγραμμα, που διήρκεσε συνολικά περί τα δύο χρόνια, των συνοδών τους αλλά και των ΜΚΟ που ενεπλάκησαν κατά την διάρκειά του.
Το πρόγραμμα ανήλικων προσφύγων και η ενεργή συμμετοχή της UNICEF
«Ως υπεύθυνη όλων των εκπαιδευτικών εργαστηρίων του Εθνικού Θεάτρου από το 2107, εμπλέκομαι, αναγκαστικά, σε όλο αυτό το σοκαριστικό θέμα που έχει προκύψει. Διαβεβαιώνω λοιπόν ότι Δημήτρης Λιγνάδης δεν ενεπλάκη ποτέ ούτε στον σχεδιασμό, ούτε στην οργάνωση ούτε στην διδασκαλία του συγκεκριμένου ή οποιουδήποτε άλλου εργαστηρίου του Εθνικού Θεάτρου για ανήλικους ή ενήλικες» δηλώνει η ίδια για να περιγράψει αμέσως μετά το χρονικό της ιστορίας αναφερόμενη αναλυτικά σε πρόσωπα και οργανισμούς που συμμετείχαν.
Σύμφωνα με τα λεγόμενά της λοιπόν το πρόγραμμα του Εθνικού «Θέατρο στα Ελληνικά» ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2017 με μία μικρή χορηγία, από το Σωματείο των Φίλων της Σχολής Χιλλ, που ανταποκρίθηκε στην ανάγκη των ασυνόδευτων παιδιών προσφύγων του Ελαιώνα να έχουν να είδος απασχόλησης μέσα στο καλοκαίρι καθώς δεν μπορούσαν να πάνε σχολείο. «Κάναμε ένα πολύ όμορφο πρόγραμμα δραστηριοτήτων το καλοκαίρι το οποίο συνεχίστηκε και το Φθινόπωρο. Με πρωτοβουλία του τότε Συνήγορου του Παιδιού κ. Γιώργου Μόσχου παρακολούθησαν τη δράση όλοι οι ευρωπαίοι Συνήγοροι του Παιδιού, κατά την διάρκεια ενός συνέδριο. Έτσι προσέλκυσε το ενδιαφέρον της Unicef, και συγκεκριμένα του παραρτήματος της Γενεύης, που είχε εγκατασταθεί στην Ελλάδα για δύο χρόνια, το οποίο και χρηματοδότησε τη συνέχιση και την διεύρυνσή του» εξηγεί η ίδια,
Μέσω αυτής της χρηματοδότης, όπως επισημαίνει η Σοφία Βγενοπούλου, το πρόγραμμα άνοιξε και φιλοξένησε συνολικά, κατά το διάστημα 2017 – 2019 περί τους 400 έφηβους πρόσφυγες με την καθοδήγηση και την υποστήριξη επαγγελματιών ηθοποιών και θεατροπαιδωγών που συμμετείχαν στα master classes, τα εργαστήρια και τις παραστάσεις που διοργανώθηκαν. Αποκορύφωμα ήταν η παράσταση «Το Ταξίδι», σε δική της σκηνοθεσία, που φιλοξενήθηκε τον Μάιο του 2018 στο «Ρεξ», . Εξαιτίας της τεράστιας ανταπόκρισης που είχε η παράσταση, μάλιστα, η Unisef αποφάσισε να επαναχρηματοδοτήσει το πρόγραμμα, με αποτέλεσμα να μπει πλέον στο τακτικό πρόγραμμα του Εθνικού Θεάτρου τον Οκτώβριο του 2018 και να παίζεται μέχρι τον Ιανουάριο του 2019. Το πρόγραμμα συνεχίστηκε με την μορφή μαθημάτων μέχρι τον Μάιο του 2019 οπότε και παρουσιάστηκε μια άλλη, μικρότερης εμβέλειας αυτή τη φορά παράσταση με έφηβες Μουσουλμάνες και Έλληνες ενώ ολοκληρώθηκε το Φθινόπωρο του 2019.
Η υπεύθυνη της Μικρής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου επισημαίνει πως «όλα αυτά συνέβησαν υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Στάθη Λιβαθινού, μάλιστα το πρόγραμμα είχε επισκεφθεί και η τότε υπουργός Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου» και πως «η νέα διοίκηση δεν έδειξε ενδιαφέρον για την συνέχιση του προγράμματος.
Ποιοι επέλεγαν τους μικρούς πρόσφυγες και ο ρόλος των ΜΚΟ
Όπως εξηγεί η Σοφία Βγενοπούλου το σύνολο των δράσεων διοργανωνόταν υπό την αυστηρή εποπτεία της Unisef ενώ υπάρχει αρχείο με τα πλήρη στοιχεία των παιδιών, των συνοδών τους, τις δομές από τα τις οποίες έρχονταν αλλά και των ΜΚΟ που συμμετείχαν: «Το πρόγραμμα ξεκίνησε με την συμμετοχή παιδιών από την δομή του Ελαιώνα και στην πορεία, με επιθυμία και καθοδήγηση της Unicef, άνοιξε σε όλες τις δομές της Αθήνας. Εμείς στέλναμε μια πρόσκληση ενδιαφέροντος και δεχόμασταν απαντήσεις από πολλές δομές. Τα παιδιά συνοδεύονταν πάντα, είχαμε στην διάθεση μας τα τηλέφωνα των συνοδών ενώ στο θυρωρείο μας υπήρχε παρουσιολόγιο. Την απόφαση σχετικά με το ποια παιδιά θα συμμετάσχουν στο πρόγραμμα την έπαιρναν οι υπεύθυνοι της εκάστοτε δομής. Δεν έγινε ποτέ οποιουδήποτε είδους επιλογή από το Εθνικό Θέατρο» αναφέρει και προσθέτει: «Δεν θυμάμαι να σάς πω όλες τις ΜΚΟ που συνέπραξαν στην διάρκεια των δύο αυτών ετών, όλα τα στοιχεία ωστόσο, με ονόματα και λεπτομέρειες, είναι καταγεγραμμένα αναλυτικά στα πρακτικά μας και είναι απολύτως διαθέσιμα σε οποιονδήποτε επιθυμεί να τα ελέγξει. Το Εθνικό Θέατρο είναι διαυγές και ανοιχτό σε κάθε διερεύνηση».
Σε ερώτηση που τής απευθύναμε σχετικά με το αν είχε γίνει κάποιο παράπονο ή καταγγελία από κάποιο από τα παιδιά που συμμετείχαν στο πρόγραμμα η ίδια εμφανίστηκε κατηγορηματική: «Δεν υπέπεσε ποτέ στην προσοχή μας ούτε παράπονο, εννοείται ούτε καταγγελία, ούτε καν κάποια ανησυχία. Προφανώς υπήρχε θλίψη στα παιδιά καθώς είχαν χωριστεί από τους γονείς τους και γι΄ αυτό ήμασταν εκεί, για να τα βοηθήσουμε».
Το Εθνικό Θέατρο συμπαραστέκεται στα θύματα και συνεχίζει το έργο του
Αναμφισβήτητα οι δονήσεις που έχει υποστεί όλο αυτό το διάστημα το Εθνικό Θέατρο, με αφορμή τις συγκλονιστικές αποκαλύψεις σχετικά με την δράση του μέχρι προσφάτως καλλιτεχνικού διευθυντή του Δημήτρη Λιγνάδη, είναι ισχυρές και έχουν δημιουργήσει τεράστια αναστάτωση στους κόλπους του. Παρόλα αυτά οι άνθρωποί του συνεχίζουν να εργάζονται εντατικά, να ανεβάζουν νέες διαδικτυακές παραστάσεις να διοργανώνουν καινούργιες ενδιαφέρουσες δράσεις: «Θεωρώ απόλυτα δικαιολογημένη την ανησυχία και την αναστάτωση που έχει δημιουργηθεί. Είναι πολύ λογικό μπροστά σε τέτοιες φρικαλέες αποκαλύψεις και όταν μάλιστα έχουν κλονιστεί μέσα μας πρόσωπα και αξίες για τα οποία είχαμε εντελώς διαφορετική εικόνα και με μια Πολιτεία η οποία στέκεται αμήχανη μπροστά στις συγκλονιστικές αυτές αποκαλύψεις. Προσωπικά στενοχωριέμαι πάρα πολύ, το αγαπάω το Εθνικό Θέατρο και αυτό που θέλω να υπογραμμίσω είναι πως το Εθνικό Θέατρο είναι οι άνθρωποί του κι όχι έναν μεμονωμένο πρόσωπο» υπογραμμίζει η Σοφία Βγενοπούλου και προτρέπει όλους να βοηθήσουν προς την κατεύθυνσης της συμπαράστασης προς τα θύματα αλλά και της κοινωνίας ευρύτερα: «Πιστεύω πως αν κάτι πρέπει να αφήσει αυτή η ιστορία είναι φροντίδα για τα θύματα, η έγνοια για το τραύμα που έχει δημιουργηθεί στην κοινωνία αλλά να χρησιμοποιήσουμε όσο μπορούσε περισσότερο την τέχνη μας για να επουλώσουμε τις βαθιές πληγές που έχουν δημιουργηθεί. Ας αποτελέσει όλο αυτό ένα πολύτιμο μάθημα ανθρωπιάς και συμπαράστασης προς τους τραυματισμένους συνανθρώπους μας και μια υπενθύμιση της θεραπευτικής δύναμης της τέχνης».
