Η ψηφιακή Δικαιοσύνη εδώ και πολλά χρόνια είναι ένα σύντομο ανέκδοτο για όσους παροικούν την Ιερουσαλήμ των δικαστηρίων.
Οι ατέλειωτες ουρές για την παραλαβή των πιστοποιητικών στα κτίρια της πρώην Σχολής Ευελπίδων ήταν καθημερινό θέαμα, με τα φαξ να χρησιμοποιούνται ευρύτατα, παρά τη γενική κατάργησή τους στις υπόλοιπες υπηρεσίες, και τα καροτσάκια από το σούπερ μάρκετ στοιβαγμένα μέχρι πάνω με δικογραφίες να πηγαινοέρχονται από ταλαιπωρημένους δικαστικούς υπαλλήλους.
Αλλαγή εικόνας
Η εικόνα αυτή στα δικαστήρια έχει αλλάξει τους τελευταίους μήνες αναγκαστικά, λόγω των περιοριστικών μέτρων που έχουν επιβληθεί προκειμένου να μην εξαπλωθεί η πανδημία. Οταν όμως τα δικαστήρια ανοίξουν ξανά, θα είναι ήδη κατά πολύ εκσυγχρονισμένα και συμβατά με τις νέες τεχνολογίες. Σε κάποιες περιπτώσεις η πανδημία του κορονοϊού «έκανε την ανάγκη φιλοτιμία» και θεσπίστηκαν ηλεκτρονικοί τρόποι διεκπεραίωσης κρίσιμων ζητημάτων γύρω από τη νομική πραγματικότητα, ενώ σε άλλες περιπτώσεις οι αλλαγές είχαν προγραμματιστεί πριν από την πανδημία και, μάλιστα, πολλές είχαν ήδη αρχίσει να υλοποιούνται.
Η ανακοίνωση των δικαστικών αποφάσεων μπορεί πλέον να γίνεται ψηφιακά, με αποστολή e-mail στον πληρεξούσιο δικηγόρο, κάτι που καθιερώθηκε πρόσφατα στα αστικά δικαστήρια Αθήνας και Θεσσαλονίκης και ήδη εφαρμοζόταν στα διοικητικά. Γενικώς, η διοικητική Δικαιοσύνη είναι η πλέον εκσυγχρονισμένη, αφού έχει καθιερωθεί και η ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφων και όλων των σχετικών πιστοποιητικών, ελαφρύνοντας κατά πολύ τις ανάγκες σε τύπωμα χιλιάδων σελίδων χαρτιού, εκτός των άλλων.
Η ηλεκτρονική Δικαιοσύνη και η μείωση της γραφειοκρατίας επεκτείνεται αργά αλλά σταθερά και στα υπόλοιπα δικαστήρια, αφού από τον περασμένο Μάρτιο αρκετά από τα πιστοποιητικά που εκδίδονταν στα δικαστήρια (όπως το πιστοποιητικό περί μη άσκησης ένδικων μέσων ή το πιστοποιητικό μη έκδοσης οριστικής απόφασης) πλέον μπορούν να εκδίδονται ηλεκτρονικά μέσω ΚΕΠ.
Στο ίδιο πλαίσιο, με συντονισμό των υπουργείων Δικαιοσύνης και Ψηφιακής Διακυβέρνησης, τέθηκε σε πιλοτική λειτουργία η ψηφιακή παραλαβή ορισμένων άλλων πιστοποιητικών μέσω της πύλης solon.gov.gr, για 19 ειρηνοδικεία και 4 πρωτοδικεία της χώρας (Αθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη και Χαλκίδα). Σε πρώτη φάση η ψηφιακή παραλαβή αφορά στα πιστοποιητικά περί μη δημοσίευσης διαθήκης, περί μη αποποίησης κληρονομιάς και περί μη προσβολής/αμφισβήτησης κληρονομικού δικαιώματος.
Σταδιακά στην πλατφόρμα θα ενταχθούν το σύνολο των δικαστικών καταστημάτων της χώρας και το σύνολο των πιστοποιητικών που εκδίδουν, δίνοντας προτεραιότητα στα πιστοποιητικά φερεγγυότητας (π.χ. περί μη πτωχεύσεως), κάτι που θα επιφέρει γερό πλήγμα στη γραφειοκρατία των δικαστηρίων και θα ελαφρύνει δικηγόρους και πολίτες από περιττές αναμονές στις ουρές των υπηρεσιών.
«Βίβλος»
Βεβαίως, υπάρχει ακόμη πεδίον δόξης λαμπρόν για περισσότερες τομές, πολλές από τις οποίες αναφέρονται στη «Βίβλο Ψηφιακού Μετασχηματισμού 2020-2025», που είχε τεθεί σε δημόσια διαβούλευση από το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Στη «Βίβλο» αναλύεται ο τρόπος που θα επεκταθεί η αναβάθμιση των πληροφοριακών συστημάτων στη Δικαιοσύνη σε ολόκληρη τη χώρα, καθώς και πώς θα «συνδέονται» με τις υπηρεσίες του δημόσιου τομέα. Γίνεται λόγος, επίσης, για την ηλεκτρονική τήρηση πρακτικών και για την επέκταση των τηλεδιασκέψεων και τηλεσυνεδριάσεων στα δικαστήρια, ενώ σε επόμενη φάση προβλέπονται η πλήρης ψηφιοποίηση, με την ηλεκτρονική κατάθεση όλων των δικογράφων, και αντίστοιχα η έκδοση όλων των πιστοποιητικών. Αυτήν τη στιγμή δεν προβλέπεται δικονομικά η δυνατότητα ηλεκτρονικής διατήρησης και διακίνησης μίας δικογραφίας: Δικηγόροι, δικαστές, υπάλληλοι και όλοι οι εμπλεκόμενοι με τη Θέμιδα είναι υποχρεωμένοι να μεταφέρουν πολλές και πολλαπλώς φωτοτυπημένες σελίδες Α4, που στις μεγάλες δίκες ξεπερνούν τις χιλιάδες σε αριθμό.
Καταλύτης θετικών εξελίξεων η καραντίνα
Γράφει ο Ηλίας Σιδέρης (Δικηγόρος)
Tην Κυριακή το βράδυ ήρθε στο e-mail μου απόφαση δικαστηρίου, που είχα παραγγείλει μέσω πλατφόρμας την ίδια μέρα, το πρωί. Σχεδόν επιστημονική φαντασία… Δεν χρειάστηκε να βρεθώ στην Ευελπίδων, δεν χρειάστηκαν εξουσιοδοτήσεις, φωτοτυπίες, επικόλληση ενσήμων και σφραγίδες σε κάθε σελίδα, και όλα αυτά μια Κυριακή! Εχουμε ακόμα πολύ δρόμο να διανύσουμε, αλλά η καραντίνα αποτελεί τον καταλύτη στην ψηφιοποίηση της Δικαιοσύνης.
Τα πινάκια με τις υπό εκδίκαση υποθέσεις, πλέον, χωρίζονται ανά ώρα. Προ της καραντίνας, παρακαλούσαμε να εκδικαστεί μια υπόθεση συγκεκριμένη ώρα ή να «κρατηθεί» για αργότερα, γιατί ταυτοχρόνως είχαμε άλλες υποχρεώσεις, που πολλές φορές συνέπιπταν με άλλες υποχρεώσεις και μπλέκαμε δικηγόροι και διάδικοι σε έναν κυκεώνα. Δημιουργούνταν δικαιολογημένες τριβές, μεταξύ διαδίκων και δικηγόρων. Τώρα, όμως, αποδεχόμενοι το γεγονός ότι η υπόθεσή μας θα εκδικαστεί στις 12.00 έως τις 12.20, γνωρίζουμε ότι δεν μπορούμε να «ξεφύγουμε» του ορισθέντος χρονικού ορίου. Το σημαντικό είναι ότι το γνωρίζει και ο δικαστής, που έχει οριστεί να δικάσει την υπόθεση. Η φράση που τόσες φορές είχα ακούσει με επικριτικό ύφος από τις έδρες, «μα, με ραντεβού θα δικάζουμε, κύριε συνήγορε;», όταν συνέπιπταν τρία δικαστήρια την ίδια μέρα, τώρα φαντάζει μακρινό παρελθόν και το ραντεβού στο δικαστήριο αποτελεί όαση ορθής λειτουργίας των δικαστηρίων.
Οπου η ηλεκτρονική επικοινωνία δουλεύει μας εκπλήσσει και είμαστε, ακόμα, ανεκτικοί, όταν παρατηρούνται δυσλειτουργίες αφού διανύουμε μεταβατική περίοδο. Μέχρι πρότινος, αν και το φαξ είχε σχεδόν καταργηθεί, στα δικαστήρια κυριολεκτικώς βασίλευε! Οι γραμματείες των δικαστηρίων και των εισαγγελιών λειτουργούσαν αποκλειστικά με φαξ. Τα δικαστήρια αποδέχονταν εξουσιοδοτήσεις που είχαν σταλεί με φαξ, αλλά όχι αυτές που είχαν σταλεί με e-mail. Αυτό άλλαξε. Πλέον υπάρχουν διευθύνσεις e-mail, που λειτουργούν και -συνήθως- απαντούν, ενώ οι εξουσιοδοτήσεις μέσω gov πραγματικά εξοικονομούν απίστευτο χρόνο! Υπ’ όψιν ότι για όλες τις ενέργειες εντός δικαστηρίων απαιτείται εξουσιοδότηση.
Αν θα μας μείνει κάτι θετικό από την πανδημία και την καραντίνα (αν μπορούμε να έχουμε θετικό αντιστάθμισα μέσα στον ζόφο του θανάτου), είναι το ότι περάσαμε στην ψηφιακή εποχή. Πρέπει να κάνουμε άλματα και ας ελπίσουμε ότι δεν θα χρειαστεί κάποιο άλλο «αναγκαίο κακό», για να περάσουμε στο μεθεπόμενο στάδιο, στην εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στη λειτουργία της Δικαιοσύνης.
