«Η ιστορία της Βουλγαρίας και της Σλαβικής Μακεδονίας μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι η ίδια». Αυτό είπε στο «Al Jazeera» ο Ιάκωβος Μιχαηλίδης - καθηγητής νεότερης και σύγχρονης ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, μετέδωσε το βουλγαρικό πρακτορείο ειδήσεων BGNES, όπως αναφέρει το Βαλκανικό Περισκόπιο.
Συνεχίζει το κείμενο:
Οι διαφορές αρχίζουν όταν η Βουλγαρία γίνεται σύμμαχος της Γερμανίας και η Βόρεια Μακεδονία είναι μέρος της αντίστασης του Τίτο στους Ναζί, είπε ο καθ. Μιχαηλίδης.
Αυτή την εβδομάδα, η Βουλγαρία και η Βόρεια Μακεδονία ξεκίνησαν νέες συνομιλίες με στόχο να ανοίξουν το δρόμο για την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Πραγματοποιήθηκε την Τρίτη η πρώτη συνάντηση του Πρωθυπουργού της Βόρειας Μακεδονίας, Ντίμιταρ Κοβάτσεφσκι, με ξένο ηγέτη, αφού έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης στο κοινοβούλιο την Κυριακή.
Ο προκάτοχός του, Ζόραν Ζάεφ, παραιτήθηκε εν μέρει επειδή δεν κατάφερε να άρει το βέτο της Βουλγαρίας για την έναρξη συνομιλιών για την ένταξη της χώρας του στην ΕΕ. Ο Κοβάτσεφσκι υποσχέθηκε να εντείνει τις συνομιλίες με τη Βουλγαρία, αλλά την Τρίτη μάζεψε τις προσδοκίες, σύμφωνα με ανάλυση του Al Jazeera.
«Θα εστιάσουμε μόνο σε αυτά που μας φέρνουν κοντά, όχι σε αυτά που μας χωρίζουν», είπε, «Θα δώσουμε σε αυτά τα θέματα επιπλέον χρόνο».
Η Σάσα Τσβέτκοφσκα, εκτελεστική διευθύντρια του Investigative Reporting Laboratory, του κέντρου του Οργανωμένου Εγκλήματος και του Έργου Αναφοράς Διαφθοράς και βετεράνος της παρακολούθησης τοπικής πολιτικής, είπε στο Al Jazeera: «Οι δύο πλευρές συζήτησαν μερικά πιο ρεαλιστικά μέρη της διασυνοριακής συνεργασίας.
«Απέφυγαν, όμως, το βασικό ζήτημα που είναι η αναγνώριση της ‘μακεδονικής’ γλώσσας και ταυτότητας».
Οι δύο χώρες είναι δέσμιες ιστορικών και πολιτισμικών διαφορών εδώ και τεσσεράμισι χρόνια. Η Βουλγαρία αντιτίθεται στη γλωσσική και εθνική ονομασία «Μακεδονική», υποστηρίζοντας ότι οι ‘Μακεδόνες’ των Σκοπίων, μιλούν βουλγαρικά και είναι ουσιαστικά Βούλγαροι.
«Όλα αυτά τα χρόνια, το ενδιαφέρον ήταν στα ελληνικά ζητήματα», είπε η Τσβέτκοφσκα, αναφερόμενη σε κάποιες ιστορικές διαφορές με τον νότιο γείτονα της Βόρειας Μακεδονίας.
«Η πολιτική των Σκοπίων ήλπιζε ότι η διεθνής κοινότητα θα έλυνε το βουλγαρικό πρόβλημα», είπε.
Μια περίπλοκη ιστορία
Επί πρωθυπουργού Νίκολα Γκρούεφσκι, ο οποίος ήταν εγγονός Ελλήνων κομμουνιστών εξόριστων, η Βόρεια Μακεδονία ισχυριζόταν ότι καταγόταν από τους αρχαίους Μακεδόνες βασιλείς Φίλιππο Β' και Μέγα Αλέξανδρο, των οποίων τα ανάκτορα βρίσκονται στη βόρεια ελληνική επαρχία της Μακεδονίας.
Το 2018, η Βόρεια Μακεδονία συμφώνησε να αλλάξει το όνομά της από Δημοκρατία της Μακεδονίας, κάτι που, σύμφωνα με την Ελλάδα, υπονοούσε αξιώσεις στη βόρεια επικράτειά της.
Η λεγόμενη Συμφωνία των Πρεσπών ανοίγει τον δρόμο για την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ. Σκιαγραφεί επίσης τα ιστορικά σύνορα των δύο χωρών. Το άρθρο 7 της Βόρειας Μακεδονίας αποκηρύσσει τις αξιώσεις της για «αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, ιστορία, πολιτισμό και κληρονομιά». Αναφέρει ότι «η μακεδονική είναι στην ομάδα των νοτιοσλαβικών γλωσσών» που δεν σχετίζονται με την ελληνική.
Είναι πολύ πιο δύσκολο για τους Σλαβομακεδόνες να κάνουν μια τέτοια εθνοτική και πολιτισμική διάκριση με Βούλγαρους που μιλούν και σλαβικά.
«Η ιστορία της Βουλγαρίας και της Σλαβικής Μακεδονίας μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι η ίδια», λέει ο Ιάκωβος Μιχαηλίδης, καθηγητής νεότερης και σύγχρονης ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
«Εκεί που διαφέρουν είναι μετά το 1940, όταν η Βουλγαρία έγινε σύμμαχος της Γερμανίας και η [παρούσα] Βόρεια Μακεδονία ήταν μέρος της αντίστασης του Τίτο στους Ναζί. Εδώ η ιστορία αποκλίνει. Άρα η ιστορία πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είναι μήλο της έριδος».
«Η ιστορική συνέχεια και οι ρίζες των Βαλκανίων έχουν γίνει τεράστια προβλήματα», είπε ο Μιχαηλίδης. «Οι Σλαβομακεδόνες δεν μπορούν να δεχτούν ότι η καταγωγή τους ως έθνος χρονολογείται από τη δεκαετία του 1940».
Η κοινή ιστορία των δύο χωρών εκτείνεται τουλάχιστον μέχρι τον πρώιμο Μεσαίωνα. Στα τέλη του 9ου αιώνα, ο τσάρος Σαμουήλ επέκτεινε το βουλγαρικό κράτος προς τα δυτικά μέχρι τα σύνορα της Αλβανίας, κρατώντας το παλάτι του στα Σκόπια και την Οχρίδα - σήμερα μέρος της Βόρειας Μακεδονίας. Και οι δύο χώρες τον θεωρούν εθνικό ήρωα.
Η Μικτή Επιτροπή Ιστορικών, που δημιουργήθηκε το 2017 για να συμβιβάσει τις εθνικές ιστορίες, δεν έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο. Τον περασμένο Οκτώβριο, ο ιστορικός της Βόρειας Μακεδονίας Βάντσο Γκεόργκιεφ παραιτήθηκε από την επιτροπή, επικαλούμενος «ανοιχτές απόπειρες πολιτικής επιρροής».
Αυτό επιβεβαίωσε ο πρόεδρος της βουλγαρικής ομάδας Άνγκελ Ντιμιτρόφ. «Δυστυχώς, όλες οι προσπάθειές μας να κάνουμε ένα βήμα μπροστά σταμάτησαν», είπε.
Η πρόταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να συμπεριληφθούν στην επιτροπή ιστορικοί που δεν είναι από την περιοχή αντιμετωπίστηκε με χλεύη.
«Αυτό δείχνει ότι η ίδια η ιδέα να σχηματιστεί μια επιτροπή ιστορίας και να καθαριστούν τα σχολικά βιβλία από περιεχόμενο που δεν ταιριάζει στους γείτονες ήταν λάθος», δήλωσε ο Τοντόρ Τσεπρεγκάνοφ, μέλος της επιτροπής της Βόρειας Μακεδονίας. «Θα έρθουμε σε μια κατάσταση που η ιστορία γίνεται από ξένους».
Προβλήματα με τους Έλληνες
Ανάλογη κοινή επιτροπή συγκροτήθηκε στο πλαίσιο της Συμφωνίας των Πρεσπών για την επίλυση της σύγκρουσης των ιστορικών διεκδικήσεων με τους Έλληνες. Έπρεπε να τελειώσει το 2019. Οι εκλογές την ίδια χρονιά αντικατέστησαν την αριστερή κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ με τη συντηρητική κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας και η διαδικασία επιβραδύνθηκε.
«Δυστυχώς, η κυβέρνηση αντιμετωπίζει την εφαρμογή της συμφωνίας [από το 2018] με κομματικά πολιτικά κριτήρια», δήλωσε ο Γεώργιος Κατρούγκαλος, υπουργός Εξωτερικών στη διοίκηση του Σύριζα.
«Την ενδιαφέρει κυρίως να μην αντιδράσουν οι δικοί της εθνικιστές, επομένως δεν θα εφαρμόσει ούτε εκείνα τα στοιχεία της συμφωνίας που είναι αναμφίβολα προς το συμφέρον της Ελλάδας».
Πηγές της ελληνικής κυβέρνησης ανέφεραν πρόσφατα ότι ορισμένες πτυχές της Συμφωνίας των Πρεσπών, που τέθηκε σε ισχύ πριν από τρία χρόνια, δεν τηρούνται.
Η αλλαγή του ονόματος της Βόρειας Μακεδονίας δεν έχει περάσει πλήρως διαδικτυακά και στις πινακίδες δεν αναφέρεται η ελληνική καταγωγή των αρχαίων Μακεδόνων στους αρχαιολογικούς χώρους και οι αλυτρωτικοί χάρτες της Μεγάλης Μακεδονίας δεν έχουν αφαιρεθεί.
Παρά τις καθυστερήσεις στην εφαρμογή της συμφωνίας του 2018, έχει τουλάχιστον επιτρέψει στην Ελλάδα να παροτρύνει τη Βόρεια Μακεδονία να ξεκινήσει ενταξιακές συνομιλίες στην ΕΕ.
«Αυτή τη στιγμή, οι λαοί των Δυτικών Βαλκανίων είναι πολύ απογοητευμένοι», είπε ο Κατρούγκαλος.
«Αισθάνονται ότι το όνειρο της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μακριά και αυτό δημιουργεί προβλήματα ... με τη λειτουργία της ίδιας της δημοκρατίας σε αυτές τις χώρες. Για να λειτουργήσουν οι δημοκρατικοί θεσμοί, χρειάζεται ελπίδα».
