Ο Νοέμβριος δεν ξεκίνησε καθόλου καλά για το Πολεμικό Ναυτικό. Η αδικαιολόγητη πρόσκρουση της φρεγάτας "Κανάρης" στη νησίδα Ατάλαντη (η οποία είναι γνωστή τουλάχιστον από το 480 π.Χ. και τη ναυμαχία της Σαλαμίνας…), πέρα από όλα τα άλλα, είναι ένα τεράστιο πλήγμα για το γόητρο των Ενόπλων Δυνάμεών μας. Ας ελπίσουμε ότι κάτι ανάλογο δεν θα επαναληφθεί. Το μόνο παρήγορο από αυτό το γεγονός, είναι ότι δεν υπήρξαν ανθρώπινα θύματα.
Δεν συνέβηκε όμως το ίδιο και 46 χρόνια περίπου πριν, όταν σε ένα πολύ περίεργο ναυτικό δυστύχημα, 44 μέλη του πληρώματος του αποβατικού σκάφους του Π.Ν. "Μέρλιν", έχασαν τη ζωή τους μετά από τη σύγκρουσή του πλοίου τους με το δεξαμενόπλοιο "World Hero”. Ήταν 15 Νοεμβρίου 1972, λίγο μετά τις 15.00, πολύ κοντά στο λιμάνι του Πειραιά και κάτω από εξαιρετικές καιρικές συνθήκες. Με το ναυάγιο αυτό, θα ασχοληθούμε στο σημερινό μας άρθρο.
Ο Υποπλοίαρχος Νικόλαος Μέρλιν και το Υ/Β "Perseus"
Ο Νικόλαος Μέρλιν (1912-1941), ήταν Έλληνας αξιωματικός του Πολεμικού μας Ναυτικού.Ο πατέρας του ήταν γαλλικής καταγωγής, όμως η οικογένεια του εγκαταστάθηκε στη χώρα μας στα τέλη του 19ου αιώνα. Η μητέρα του Νικόλαου Μέρλιν, ήταν Κεφαλλονίτισσα.
Ο Υποπλοίαρχος Νικόλαος Μέρλιν, γεννήθηκε στο Παρίσι. Πέρασε όμως τα παιδικά του χρόνια στην Αθήνα.
Σπούδασε στη Γερμανία και με την επιστροφή του στη χώρα μας φοίτησε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων.
Υπηρέτησε στα υποβρύχια «Πρωτεύς», «Τρίτων» και «Γλαύκος». Στα τέλη του 1941, το βρετανικό υποβρύχιο "Perseus" μετά από επιχειρήσεις σε ελληνικά χωρικά ύδατα, θα επέστρεφε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
Ο Νικόλαος Μέρλιν, ζήτησε από τον Αρχηγό Στόλο Ε. Καββαδία να επιβιβαστεί στο, προηγμένο τεχνολογικά, βρετανικό σκάφος και να μεταβεί στην Αλεξάνδρεια για να αναλάβει τη διοίκηση κάποιου ελληνικού πλοίου.
Η άδεια του δόθηκε και ο Μέρλιν, που είχε μεγάλο πάθος με τα υποβρύχια, επιβιβάστηκε στο "Perseus" εκτοπίσματος 2040 τόνων. Ήταν ένας από τους 59 που επέβαιναν συνολικά στο πλοίο.
Δυστυχώς, το βρετανικό υποβρύχιο στις 6 Δεκεμβρίου 1941 προσέκρουσε σε νάρκη στην περιοχή της Σκάλας, κοντά στις ακτές της Κεφαλλονιάς και βυθίστηκε σε βάθος 52 μέτρων. Από τα 59 άτομα που επέβαιναν στο πλοίο, διασώθηκε μόνο ο ναύτης John Capes, 31 ετών τότε, ο οποίος κρύφτηκε από χωρικούς της περιοχής της Σκάλας για 18 μήνες, πριν φυγαδευτεί το πετρέλαιοκίνητο πλοίο "Ευαγγελίστρια" στη Σμύρνη.
Για τον Τζον Κέιπς, ο οποίος πέθανε το 1985, αξίζει να διαβάσετε στο διαδίκτυο, τον απίστευτο τρόπο με τον οποίο κατάφερε να σωθεί. Η θέση όπου βρισκόταν βυθισμένο το Υ/Β "Perseus" δεν είχε εξακριβωθεί, ως το 1998, οπότε ο κορυφαίος Έλληνας δύτης Κώστας Θωκταρίδης το εντόπισε με την ομάδα του και επιβεβαίωσε πλήρως όλα όσα είχε αφηγηθεί ο J. Capes…
Το αποβατικό πλοίο "Μέρλιν"
Στις 10 Απρίλιου 1945, καθελκύστηκε στο ναυπηγείο US Navy Yard στο Charleston της Νότιας Καρολίνας ένα από τα εκατοντάδες αποβατικά σκάφη που είχαν ναυπηγηθεί, για να υποστηρίξουν τις αποβάσεις των συμμαχικών δυνάμεων. Σε λίγους μήνες ο πόλεμος τελείωσε, οπότε το USS LSM – 557, όπως είχε ονομαστεί το πλοίο, παροπλίστηκε στο Green Cove Springs της Φλόριντα.
Είχε διαστάσεις 59, 75 x 2,6 μέτρα, μέγιστη ταχύτητα 13 κόμβους και οπλισμό 2 πυροβόλα των 40 χιλιοστών και 8 των 20 χιλιοστών.
Στα πλαίσια της στρατιωτικής βοήθειας των Η.Π.Α. το συγκεκριμένο σκάφος μαζί με άλλα πέντε ίδιου τύπου, παραχωρήθηκαν στη χώρα μας το 1958 και έλαβε το όνομα του Υποπλοίαρχου Μέρλιν.
Η παραλαβή του έγινε στη Βοστόνη των Η.Π.Α. στις 30 Ιουνίου 1958 από τον Πλωτάρχη Θ. Μανωλόπουλο.
Όταν έφτασε στη χώρα μας, εντάχθηκε στη δύναμη του στόλου με το διακριτικό L – 166.
Η βύθιση του "Μέρλιν"
Στις 15 Νοεμβρίου 1972, γύρω στις 15.00 στη θαλάσσια περιοχή 4 μίλια μακριά από τις ακτές του Παλαιού Φαλήρου, έπλεε το "Μέρλιν" με κυβερνήτη τον Υποπλοίαρχο Γ. Μπεγιέτη. Η θάλασσα ήταν γαλήνια, η ορατότητα μεγάλη και η ναυσιπλοΐα στην περιοχή διεξαγόταν χωρίς κανένα πρόβλημα. Κοντά στο "Μέρλιν", έπλεε και το υπερδεξαμενόπλοιο "WORLD HERO".
Το "WORLD HERO" είχε ναυπηγηθεί το 1970 στη Γιοκοχάμα της Ιαπωνίας για λογαριασμό της εταιρείας "Aquarius Shipping'' του ομίλου Νιάρχου. Κι ενώ τα δυο πλοία έπλεαν στην ίδια περιοχή όπως αναφέραμε κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες βρέθηκαν στην ίδια πορεία πλεύσης με αποτέλεσμα να ακολουθήσει τρομακτική σύγκρουση, καθώς το τεράστιο δεξαμενόπλοιο εμβόλισε το μικρό αποβατικό πλοίο χτυπώντας το στην πρύμνη.
Οι σειρήνες του πολεμικού πλοίου άρχισαν να ηχούν ασταμάτητα. Όσα μέλη του πληρώματος βρισκόταν στο κατάστρωμα προσπαθούσαν να ειδοποιήσουν τους συναδέλφους τους που βρισκόταν στα κάτω διαμερίσματα. Κάποιοι έπεφταν στη θάλασσα, επικράτησε όπως ήταν αναμενόμενο, πανικός ενώ οι λαμαρίνες του ''Μέρλιν'' υποχωρούσαν κάτω από τον τεράστιο όγκο του δεξαμενόπλοιου. Σε δέκα λεπτά περίπου, το ''Μέρλιν" είχε βυθιστεί. Όσα μέλη του πληρώματος είχαν πέσει στη θάλασσα, έβλεπαν το πλοίο τους να βουλιάζει παρασύροντας στο βυθό τους συναδέλφους τους που είχαν την ατυχία να βρίσκονται στο μηχανοστάσιο και στα κάτω διαμερίσματά του.
"Ενώ κολυμπούσαμε για να σωθούμε, βλέπαμε το πλοίο μας να βυθίζεται και ακούγαμε τους παγιδευμένους συναδέλφους μας να φωνάζουν για βοήθεια και να χτυπούν τις λαμαρίνες. Τους ακούγαμε να ζητούν βοήθεια και δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα. Τζάμπα πνίγηκε τόσος κόσμος", διηγόταν αργότερα ο ανθυποπλοίαρχος του "Μέρλιν".
Στο μεταξύ, στο λιμάνι του Πειραιά σήμανε συναγερμός. Πολύ σύντομα 5 ρυμουλκά κατευθύνθηκαν προς το σημείο του ναυαγίου.
Ακολούθησαν δεκάδες άλλα πλοία. Ο αρχηγός του Λιμενικού Σώματος, Γ. Μητράκος, ο Κεντρικός Λιμενάρχης, Μ. Στεφανάκης, ο Υπολιμενάρχης Γ. Τσούκης και πολλοί άλλοι αξιωματικοί του Λ.Σ. επιβιβάστηκαν σε περιπολικά του Κεντρικού Λιμεναρχείου και τέθηκαν επικεφαλής των ερευνών και της διάσωσης.
Πρώτο στον τόπο του ναυαγίου έφτασε το ολλανδικό φορτηγό "SWINDREGT" το οποίο έπλεε στην ίδια περιοχή και μάλιστα ερχόταν πίσω από το δεξαμενόπλοιο. Το "WORLD HERO" είχε ήδη ακινητοποιηθεί και είχε ρίξει σωστική λέμβο στη θάλασσα. Στη λέμβο αυτή, επιβιβάστηκαν 6 διασωθέντες. Το ολλανδικό πλοίο περισυνέλλεξε 8 ακόμα ναυαγούς. Αυτοί οι 14 ήταν οι μόνοι διασωθέντες από το ναυάγιο. 44 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους τελείως άδικα. Μεταφέρθηκαν στη Μαρίνα Ζέας από το ρυμουλκό "ΑΓΙΟΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ" με κυβερνήτη τον Χρύσανθο Ελευθεριώτη.
Οι ανακρίσεις – Τα αίτια του ναυαγίου
Αμέσως μετά τη σύγκρουση, αφαιρέθηκαν από άνδρες του Λιμενικού Σώματος τα ναυτιλιακά έγγραφα του δεξαμενόπλοιου το οποίο κατέπλευσε ανοιχτά του Πειραιά, όπου παρέμενε φρουρούμενο. Πρώτοι που εξετάστηκαν ήταν ο Πλοίαρχος του "WORLD HERO" Σαρίδης, και ο Υποπλοίαρχος Γριλλάκης. Μέλη της Τεχνικής Επιτροπής του Πολεμικού Ναυτικού που εξέτασαν το τάνκερ διαπίστωσαν ίχνη σύγκρουσης και στις δύο μάσκες της πλώρης. Η έρευνα για τα αίτια του τραγικού ναυαγίου κατέληξε σε δύο εκ διαμέτρου αντίθετες εκδοχές. Είναι χαρακτηριστικό ότι διχάστηκαν ακόμα και οι εμπειρογνώμονες και οι τεχνικοί παράγοντες.
Από τις καταθέσεις του πληρώματος του τάνκερ, προέκυπτε ότι το "WORLD HERO" είχε σταματήσει στον προλιμένα του Πειραιά για να αποβιβάσει τον πλοηγό ο οποίος το καθοδήγησε στο στενό του Ναυστάθμου της Σαλαμίνας. Στη συνέχεια ανέπτυξε ταχύτητα 10 μιλίων και προπορευόταν του "MERLIN". Για άγνωστους λόγους, σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, το πολεμικό πλοίο ανέπτυξε μεγάλη ταχύτητα και προσπέρασε το δεξαμενόπλοιο από δεξιά και στη συνέχεια, καθώς κινήθηκε αριστερά βρέθηκε πολύ κοντά στην πλώρη του "WORLD HERO" το οποίο λόγω του μεγάλου όγκου του δεν πρόλαβε να κάνει ελιγμό.
Από τις καταθέσεις των διασωθέντων του "MERLIN", προέκυπτε μια τελείως διαφορετική εκδοχή. Το "WORLD HERO" είχε αποδεξαμενισθεί το πρωί της ίδιας μέρας από τον Σκαραμαγκά. Πήρε πλοηγό και πέρασε από το στενό του Ναυστάθμου. Αποβίβασε τον πλοηγό στον Πειραιά και συνέχισε τα ρότα του κενό φορτίου αλλά με έρμα.
Σύμφωνα πάντα με τις ίδιες καταθέσεις, το δεξαμενόπλοιο βρισκόταν πίσω από το "MERLIN". Σ' αυτή την περίπτωση, σύμφωνα με τους διεθνείς κανονισμούς περί ασφάλειας της ναυσιπλοΐας, η ευθύνη για τη σύγκρουση βαραίνει το "WORLD HERO". Στα τάνκερ αυτού του εκτοπίσματος, υπάρχει η λεγόμενη "blank area" ("τυφλή περιοχή"), ιδιαίτερα όταν πλέουν κενά φορτίου. Ο αξιωματικός που βρίσκεται στον θάλαμο διακυβέρνησης, δεν έχει ορατότητα κατ' ευθείαν μπροστά του και σε απόσταση περίπου 3 μιλίων. Έτσι φαίνεται ότι το "MERLIN" βρέθηκε στην "τυφλή περιοχή" του "WORLD HERO" το οποίο έπεσε πάνω του χωρίς να το αντιληφθεί. Έπρεπε το "WORLD HERO" να έχει κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης ή ο πλοίαρχός του να έχει τοποθετήσει ναύτη-οπτήρα στην πλώρη του για να εποπτεύει την θαλάσσια περιοχή μπροστά απ' αυτό. Ας μην ξεχνάμε ότι έπλεε στον Σαρωνικό, όπου υπάρχει αυξημένη κίνηση πλοίων.
Σημαντική ήταν επίσης και η κατάθεση του πλοιάρχου του ολλανδικού φορτηγού "SWINDREGT". Μετά το τέλος των ανακρίσεων, ο Εισαγγελέας άσκησε δίωξη κατά του πλοιάρχου του "WORLD HERO" Ι. Σαρίδη, του ανθυποπλοιάρχου Κ. Αναστασίου που βρισκόταν σε υπηρεσία στη γέφυρα την ώρα της σύγκρουσης και του ναύτη Α. Παπακυρίτση, ο οποίος επιτελούσε εκείνη την ώρα χρέη παρατηρητή. Κατηγορήθηκαν για ανθρωποκτονία εξ αμελείας, πρόκληση ναυαγίου και σωματικών βλαβών εξ αμελείας και παράβαση του Ποινικού και Πειθαρχικού Κώδικα του Εμπορικού Ναυτικού. Αμέσως μετά, με καταβολή εγγύησης 190 εκ. δραχμών, επιτράπηκε ο απόπλους του τάνκερ.
Τα τελικά συμπεράσματα από το πόρισμα
Το "WORLD HERO" δεν είχε αναπτύξει μεγάλη ταχύτητα και έπλεε κανονικά, χωρίς ελιγμούς. Όμως, την ώρα της σύγκρουσης, βρισκόταν στον αυτόματο πιλότο ενώ έπλεε 4-5 μίλια μακριά από το λιμάνι του Πειραιά. Επιπλέον, ο ναύτης-παρατηρητής δεν επέβλεπε την γύρω από το τάνκερ περιοχή, αλλά ασχολούνταν με την υποστολή σημάτων-σημαιών από τους ιστούς του πλοίου. Δημοσιεύματα της εποχής έκαναν λόγο και για πόρισμα του Πολεμικού Ναυτικού το οποίο καταλόγιζε ευθύνες στον Κυβερνήτη του Μέρλιν Υποπλοίαρχο Γ. Μπεγιέτη και στους άνδρες οι οποίοι είχαν υπηρεσία στη γέφυρα του "ΜΕΡΛΙΝ" την ώρα της σύγκρουσης.
Επίλογος
Το επιβατηγό-οχηματαγωγό "ΜΕΡΛΙΝ" είχε χαράξει ρότα για Ρόδο, το μοιραίο μεσημέρι της 15ης Νοεμβρίου 1972. Ωστόσο, το ταξίδι του σταμάτησε λίγα μίλια έξω από το λιμάνι του Πειραιά. 44 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Σήμερα βρίσκεται βυθισμένο σε απόσταση 3,5 μιλίων από τις ακτές της Πειραϊκής σε βάθος 83-94 μέτρων. Από τις δεξαμενές του συνεχίζει ακόμα και σήμερα να αναβλύζει στην επιφάνεια πετρέλαιο…
Στο διαδίκτυο, γράφονται διάφορα. Για συσχετισμό του ναυαγίου με το κίνημα του Ναυτικού και το θρυλικό αντιτορπιλικό "ΒΕΛΟΣ", για μέλος (ή μέλη) του πληρώματος που δεν πνίγηκαν αλλά ζουν ακόμα στο εξωτερικό… Κάποιοι ισχυρίζονται ότι δεν έρχονται στην Ελλάδα, γιατί φοβούνται για τη ζωή τους…. Αναφέρουμε απλά όσα γράφονται, χωρίς σε καμία περίπτωση να τα υιοθετούμε.
Περισσότερα στοιχεία για το τραγικό αυτό ναυάγιο, μπορείτε να βρείτε στο βιβλίο των Κ. Θωκταρίδη - Α. Μπιλάλη που αναφέρουμε παρακάτω, στις "Πηγές".
Πηγές: "ΚΩΣΤΑΣ ΘΩΚΤΑΡΙΔΗΣ – ΑΡΗΣ ΜΠΙΛΑΛΗΣ, "ΝΑΥΑΓΙΑ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΥΘΟ – Κατάδυση στην Ιστορία τους", ΙΔΡΥΜΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ, 2015.
ΧΡΗΣΤΟΣ Ε. ΝΤΟΥΝΗΣ, "ΤΑ ΝΑΥΑΓΙΑ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΘΑΛΑΣΣΕΣ, 1900-1950", ΤΟΜΟΣ Α', Εκδόσεις FINATEC-MULTIMEDIA A.E., 2000.
