Με την έναρξη του Ελληνοιταλικού Πολέμου και την είσοδο της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την 28η Οκτωβρίου 1940, η διάταξη μάχης της Αεροπορίας περιλάμβανε κατανομή του αεροπορικού δυναμικού, μεταξύ των τριών Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων, με αποτέλεσμα ο Στρατός, το Ναυτικό και η Αεροπορία να κρατήσουν στον επιχειρησιακό τους έλεγχο τα αεροσκάφη που εξυπηρετούσαν το δόγμα επιχειρήσεών τους.
Συνοπτικά, κατά την έναρξη των επιχειρήσεων, υπήρχαν 158 πολεμικά αεροσκάφη, όλων των τύπων, ενταγμένα στις παραπάνω Μονάδες, από τα οποία φέρονται να ήταν εν ενεργεία τα 128. Από αυτά μόλις τα 79 (εν ενεργεία τα 59) ήταν καταδιωκτικά και βομβαρδιστικά. Επίσης, υπήρχαν ακόμα 63 εκπαιδευτικά και βοηθητικά αεροσκάφη.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Τί ἔγινε τὴν 28ῃ Ὀκτωβρίου 1940;
Κατά τις επιχειρήσεις που ακολούθησαν, η Αεροπορία κλήθηκε να αντιμετωπίσει αρχικά την Ιταλική Αεροπορία, η οποία παρέτασσε 463 αεροσκάφη πρώτης γραμμής και γενικά καλύτερων επιδόσεων. Ωστόσο, η Αεροπορία, από την αρχή αντιμετώπισε αποφασιστικά τους Ιταλούς σε όλο το φάσμα των αποστολών και σε όλο το μήκος του μετώπου, αλλά και των μετόπισθεν. Κατά τη διάρκεια του εξάμηνου πολέμου σημειώθηκαν αναρίθμητα περιστατικά, που έδειξαν τόσο την αποφασιστικότητα, όσο και την αποτελεσματικότητα του προσωπικού, παρά τη συντριπτική υπεροχή των Ιταλών. Αξιομνημόνευτη είναι η περίπτωση που σημειώθηκε την 2α Νοεμβρίου, κατά την οποία ένα Breguet Bre 19, εκτελώντας χαμηλή πτήση κατά μήκος των αλβανικών συνόρων, εντόπισε την ιταλική Μεραρχία Αλπινιστών, “Julia”, τη στιγμή ακριβώς που είχε εισδύσει στην Πίνδο και κινούνταν προς κατάληψη του Μετσόβου. Το γεγονός αυτό, μετέβαλε ριζικά την κατάσταση του μετώπου υπέρ των Ελλήνων. Την ίδια μέρα ο Υποσμηναγός Μαρίνος Μητραλέξης πετώντας με αεροσκάφη PZL, κατά τη διάρκεια αερομαχίας, αφού εξάντλησε τα πυρομαχικά του, “έκρουσε” με την έλικα του αεροσκάφους του, το πηδάλιο ενός ιταλικού βομβαρδιστικού CANT Z.1007 Alcione, με αποτέλεσμα αυτό να συντριβεί στο έδαφος.
Με τη σταδιακή εξέλιξη των επιχειρήσεων, η Αεροπορία ενισχύθηκε με 22 Gloster Gladiator MkII και 6 Bristol Blenheim MkI από τα βρετανικά αποθέματα. Σημαντική ήταν η συμβολή της RAF, η οποία εξορμώντας από ελληνικά και αιγυπτιακά αεροδρόμια, κατάφερε σημαντικά πλήγματα κατά των Ιταλικών γραμμών ανεφοδιασμού.
Κατά τις επιχειρήσεις εναντίον της Ιταλικής Αεροπορίας, οι Έλληνες Αεροπόροι πέτυχαν 64 επιβεβαιωμένες καταρρίψεις και διεκδίκησαν ακόμα 20 πιθανές, έναντι 24 επιτυχιών των Ιταλών. Οι Μοίρες Δίωξης έχασαν συνολικά 14 αεροπλάνα σε αερομαχίες ή λόγω αναγκαστικών προσγειώσεων. Επιπλέον, 28 Ιταλικά αεροσκάφη καταστράφηκαν από τα ελληνικά βομβαρδιστικά και άλλα 23 από τα αντιαεροπορικά όπλα, όταν οι απώλειες τις Αεροπορίας από ανάλογη δράση των Ιταλών ανήλθαν σε 8 και 5 αεροσκάφη, αντίστοιχα. Συνολικά, η Αεροπορία είχε 49 νεκρούς και 22 τραυματίες στον αγώνα εναντίον των Ιταλών.
Η εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα την 6η Απριλίου 1941 με δύναμη άνω των 1.000 αεροσκαφών βρήκε την Αεροπορία αρκετά αποδυναμωμένη. Παρά την χαοτική διαφορά δυναμικότητας, τα ελληνικά καταδιωκτικά κατέρριψαν 4 γερμανικά αεροσκάφη. Τα περισσότερα ελληνικά αεροσκάφη, που είχαν απομείνει από τον εξάμηνο πόλεμο, καταστράφηκαν από τις μαζικές επιθέσεις της Luftwaffe στα ελληνικά αεροδρόμια. Ακόμα 6 χάθηκαν σε αερομαχίες. Μόλις 14 από τη συνολική δύναμη κατάφεραν να διαφύγουν στη Μ. Ανατολή.
Κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων της περιόδου 1940-1941, οι Μοίρες Δίωξης εκτέλεσαν 804 πολεμικές αποστολές, που αντιστοιχούν σε 1530 ώρες πτήσης. Αντίστοιχα, τα βομβαρδιστικά αεροσκάφη εκτέλεσαν 237 πολεμικές αποστολές, πετώντας 926 ώρες. Τέλος, τα αεροσκάφη Στρατιωτικής Συνεργασίας πέταξαν αντίστοιχα 252 ώρες σε πολεμικές αποστολές.
Οι πρώτες πολεμικές επιχειρήσεις
Η επίθεση εναντίον της Ελλάδας διεξήχθη, σύμφωνα με σχετικά κείμενα του ΓΕΕΘΑ, σ’ ένα εκτεταμένο θέατρο επιχειρήσεων που περιελάβανε τη Δ. Μακεδονία και την Ήπειρο. Η πρώτη αεροπορική επίθεση εναντίον της Αθήνας εκδηλώθηκε στις 09:30 της 28ης Οκτωβρίου 1940. Την ίδια περίπου ώρα βομβαρδιζόταν η Πάτρα. Η πρώτη αερομαχία έλαβε χώρα δύο ημέρες αργότερα πάνω από την Κορυτσά μεταξύ τριών ιταλικών καταδιωκτικών Fiat CR.42 Falcos και δύο ελληνικών αναγνωριστικών Ηenschel Hs 126. Τα ελληνικά αεροπλάνα κατόρθωσαν να διαφύγουν. Την ίδια ημέρα, πέντε Fiat CR.42 εντόπισαν δύο ελληνικά Henschel που εκτελούσαν αναγνωριστικές πτήσεις πάνω από το μέτωπο. Οι Ιταλοί κατόρθωσαν να διατρήσουν τον κινητήρα του ενός, αναγκάζοντάς το σε προσγείωση ΒΑ. της Καστοριάς. Ο παρατηρητής Ανθυποσμηναγός Ευάγγελος Γιάνναρης πληγώθηκε θανάσιμα από τα ιταλικά πυρά. Στη συνέχεια τα ιταλικά καταδιωκτικά έπληξαν και το δεύτερο Henschel, με αποτέλεσμα το θάνατο του χειριστή Ανθυποσμηναγού Λαζάρου Παπαμιχαήλ και του πολυβολητή Σμηνία Κωνσταντίνου Γεμενετζή.
Την επομένη, δύο Fiat CR.42 απογειώθηκαν με σκοπό να αναχαιτίσουν ελληνικό αναγνωριστικό, λόγω όμως της κακοκαιρίας οι χειριστές έχασαν το προσανατολισμό τους και αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα αεροσκάφη. Το απόγευμα της 1ης Νοεμβρίου 1940 είχε έρθει η ώρα για την ελληνική πολεμική αεροπορία να «χύσει» ιταλικό αίμα όταν τρία ελληνικά βομβαρδιστικά Blenheim κατευθύνθηκαν προς τα αεροδρόμια της Κορυτσάς. Ένα απ’ αυτά με χειριστή τον Υποσμηναγό Κωνσταντίνο Μαργαρίτη εφόρμησε κατά του στόχου, τον οποίο έπληξε με εξαιρετική ακρίβεια. Σαράντα Ιταλοί που ήταν στην αίθουσα ενημέρωσης του αεροδρομίου σκοτώθηκαν και 20 τραυματίστηκαν. Λίγη ώρα αργότερα δύο ιταλικά καταδιωκτικά προσέκρουσαν κατά την προσγείωση σε κρατήρες που είχαν δημιουργηθεί από το βομβαρδισμό και καταστράφηκαν. Την ίδια ημέρα η απάντηση της Regia Aeronautica στράφηκε κατά του άμαχου πληθυσμού και των αστικών κέντρων της Ελλάδας. Δεκατρείς ελληνικές πόλεις βομβαρδίστηκαν με αποτέλεσμα να φονευθούν 90 άτομα. Η Θεσσαλονίκη επλήγη από σχηματισμό δέκα Savoia Marchetti SIAI S.M. 79 και δέκα CRDA CANT Z 1007, συνοδευόμενων από εννέα καταδιωκτικά Fiat CR.42. Επτά ελληνικά P.Z.L. P.24 απογειώθηκαν για να τα αναχαιτίσουν αλλά το αποτέλεσμα ήταν μάλλον πενιχρό καθώς προξένησαν ζημιές σε ένα μόνο ιταλικό βομβαρδιστικό.
Μια ημέρα ορόσημο για την έκβαση του αγώνα
Η συμβολή της Πολεμικής Αεροπορίας στην ανατροπή των σχεδίων του Ιταλού Αρχιστράτηγου Visconti Prasca, που προέβλεπαν την υπερφαλάγγιση των ελληνικών στρατευμάτων στην Ήπειρο και τη διάνοιξη της οδού Ιωαννίνων-Μετσόβου, ήταν καθοριστική. Η Πίνδος αποτελούσε την «αχίλλειον πτέρνα» της ελληνικής αμυντικής διάταξης, διότι οι αμυνόμενοι εκεί είχαν απωθηθεί γρήγορα από την Ιταλική Μεραρχία Αλπινιστών «Julia». Η Μεραρχία έπρεπε να εντοπιστεί το συντομότερο, γιατί το Στρατηγείο Κοζάνης εκτιμούσε ότι θα αδυνατούσε να αντιμετωπίσει ενδεχόμενη κυκλωτική κίνηση απ’ αυτή. Το πρωί της 2ας Νοεμβρίου 1940 ένα αναγνωριστικό Bréguet Bré 19 με παρατηρητή τον Ανθυποσμηναγό Δημήτρη Καρακίτσο και χειριστή το Σμηνία Ιωάννη Κατσούλα, ανέλαβε αποστολή αναγνώρισης της Πίνδου. Το αεροσκάφος κατέβηκε σε χαμηλό ύψος και πετώντας παράτολμα ανάμεσα στις κορυφές των βουνών εντόπισε την συγκέντρωση των Ιταλών αλπινιστών στην οδό Σαμαρίνας-Δίστρατου.
Οι Ιταλοί που δεν πίστευαν πως αεροπλάνο μπορεί να πετάξει τόσο χαμηλά με τόσο άσχημο καιρό μόλις είδαν το αεροπλάνο το θεώρησαν δικό τους και άπλωσαν το κόκκινο ημικυκλικό πλαίσιο αναγνώρισης. Η πανίσχυρη επίλεκτη Μεραρχία «Julia» είχε εντοπιστεί… Το Στρατηγείο Κοζάνης αξιοποιώντας την πληροφορία ενήργησε αστραπιαία με αποτέλεσμα την ταχεία προώθηση από τη Θεσσαλονίκη της Μεραρχίας Ιππικού, η οποία κατέλαβε τη στενωπό του Μετσόβου για να εμποδίσει την προέλαση του εχθρού. Το απομεσήμερο, τρία αναγνωριστικά-ελαφρά βομβαρδιστικά Bréguet εξαπέλυσαν επίθεση εναντίον της ιταλικής Μεραρχίας βομβαρδίζοντας και πολυβολώντας την από χαμηλότατο ύψος.
Ο εντοπισμός της «Julia» επηρέασε ουσιαστικά την εξέλιξη του αγώνα. Αν δεν είχε εντοπιστεί έγκαιρα και κατόρθωνε να προελάσει προς το Μέτσοβο, η κατάσταση θα απόβαινε κρίσιμη για τις ελληνικές δυνάμεις και ίσως ο πόλεμος –κατά τη γνώμη στρατιωτικών παρατηρητών– να τερματιζόταν στο σημείο εκείνο. Τις πρώτες πρωινές ώρες της ίδιας ημέρας δόθηκε στην 22 Μοίρα Δίωξης η εντολή για άμεση απογείωση με σκοπό την αναχαίτιση σχηματισμού εχθρικών βομβαρδιστικών, που εντοπίστηκε πάνω από τη Βέροια να πετά με κατεύθυνση τη Θεσσαλονίκη. Η συνάντηση των έξι ελληνικών P.Z.L. με 15 ιταλικά βομβαρδιστικά και επτά καταδιωκτικά έγινε πάνω από το Λαγκαδά. Η εμπλοκή ήταν άμεση.
Ο χειριστής ενός P.Z.L., Υποσμηναγός Μαρίνος Μητραλέξης, αφού εξάντλησε τα πυρομαχικά του, έκανε κάτι που μόνο πολύ καλά εκπαιδευμένα ή εξαιρετικά αποφασισμένοι πιλότοι αποτολμούν. Χτύπησε με την έλικα του καταδιωκτικού του το ουραίο πηδάλιο ενός τρικινητήριου ιταλικού βομβαρδιστικού. To βομβαρδιστικό Savoia Marchetti συνετρίβη στο έδαφος, ενώ ο χειριστής σκοτώθηκε. Τα υπόλοιπα μέλη του πληρώματος, κάνοντας χρήση των αλεξιπτώτων τους, κατάφεραν να σωθούν. Λόγω της ζημιάς που είχε υποστεί η έλικα, το αεροπλάνο του Μητραλέξη πραγματοποίησε αναγκαστική προσγείωση κοντά στο χώρο όπου είχε πέσει το εχθρικό αεροσκάφος. Ο Μητραλέξης δεν είχε πει ακόμα την τελευταία του κουβέντα. Θα εκτελούσε την αποστολή του μέχρι το τέλος. Τράβηξε το περίστροφό του και συνέλαβε αιχμαλώτους τους τέσσερις Ιταλούς ιπτάμενους, τους οποίους παρέδωσε στη Στρατιωτική Διοίκηση Θεσσαλονίκης. Το κατόρθωμά του απασχόλησε για πολλές ημέρες τον ελληνικό και ξένο τύπο. Η εφημερίδα «ΠΡΩΙΑ», στο φύλλο της 17-11-1940, δημοσίευσε συνέντευξη του Ανθυποσμηναγού Brussolo Caribaldo, ενός από τους διασωθέντες, ο οποίος επιβεβαίωσε το συμβάν και απέρριψε όποιες εκδοχές ήθελαν τη σύγκρουση ως ατύχημα.
Το απόγευμα της 2ας Νοεμβρίου 1940 όλα τα διαθέσιμα αεροπλάνα της 22 Μ.Δ. απογειώθηκαν και πάλι ύστερα από την πληροφορία ότι εχθρικός σχηματισμός κατευθυνόταν και πάλι προς τη Θεσσαλονίκη. Τα ελληνικά P.Z.L. έπληξαν τέσσερα ιταλικά καταδιωκτικά, από τα οποία το ένα πιθανότατα κατέπεσε. Σημαντική δράση επέδειξαν και οι Μοίρες Βομβαρδισμού. Σμήνος τριών βομβαρδιστικών της 31 Μοίρας Βομβαρδισμού έπληξε με επιτυχία μηχανοκίνητες μονάδες και προκεχωρημένα τμήματα του ιταλικού στρατού. Τόση υπήρξε η ορμή και η γενναιότητα των Ελλήνων αεροπόρων, ώστε ο Ιταλός Αρχιστράτηγος, ο οποίος στις παραμονές του πολέμου θεωρούσε την Πολεμική Αεροπορία της Ελλάδας, (που τότε λεγόταν Ελληνική Βασιλική Αεροπορία), ανάξια λόγου, πέντε μόλις ημέρες μετά την εκδήλωση της επίθεσης, ζητούσε επίμονα αεροπορικές ενισχύσεις από την Ανωτέρα Διοίκηση Αεροπορίας στα Τίρανα, για να αναπληρώσει τις μεγάλες απώλειες από τους βομβαρδισμούς των αεροδρομίων της Κορυτσάς και του Αργυροκάστρου: «Εχθρός βομβαρδίζει ελευθέρως οδόν Αργυροκάστρου-Καλιμπάκι. Έλλειψις παρουσίας Αεροπορίας προξενεί επιβλαβή επίδραση επί του ηθικού των στρατευμάτων. Άκρως επείγουσα η αποστολή τουλάχιστον διώξεως. 2-11-40. Στρατηγός Visconti Prasca».
Η αντεπίθεση
Τις πρώτες ημέρες του Νοέμβρη οι Έλληνες ετοιμάζονταν να περάσουν στην αντεπίθεση. Οι Ιταλοί από την πλευρά τους βλέποντας την κατάσταση έστειλαν τα αεροπλάνα τους να βομβαρδίσουν πόλεις της Ελλάδας εστιάζοντας στην Θεσσαλονίκη. Οι Έλληνες σήκωσαν το «γάντι» και προξένησαν την απώλεια 12 αεροπλάνων στους Ιταλούς. Από τις 14 Νοεμβρίου και μετά πλέον οι Έλληνες πέρασαν για τα καλά στην αντεπίθεση γράφοντας λαμπρές σελίδες που γέμισαν ολόκληρα βιβλία στην νεότερη ιστορία τους. Η εισβολή της Γερμανίας έφερε την περίφημη «Λουτβάφε» στον ελλαδικό χώρο παρασύροντας τα πάντα στον διάβα της. Ελληνικά αλλά και Βρετανικά μαχητικά δεν κατάφεραν να ανταπεξέλθουν. Ωστόσο και σε αυτές τις σκοτεινές ώρες οι Έλληνες πιλότοι δεν «μάσησαν» και απογειώνονταν για να κυνηγήσουν τα γερμανικά αεροπλάνα που τεχνολογικά ήταν σαφώς ανώτερα. Στη μάχη τους εναντίον της Ιταλικής Αεροπορίας, οι Έλληνες πιλότοι, των τεσσάρων Μοιρών Διώξεως, πέτυχαν 64 επιβεβαιωμένες καταρρίψεις, με άλλες 24 πιθανές. Οι απώλειες των Ελλήνων ανήλθαν σε 19 αεροπλάνα, είτε σε αερομαχίες είτε σε αναγκαστικές προσγειώσεις.
Η διάταξη μάχης ήταν η ακόλουθη :
- Ανωτέρα Διοίκηση Αεροπορίας Στρατού (ΑΔΑΣ)
- Διοίκηση Αεροπορίας Στρατιωτικής Συνεργασίας (ΔΑΣΣ)
- 1η Μοίρα Παρατηρήσης στο Περιγιάλι Κορινθίας, ενταγμένη στο Α΄ Σώμα Στρατού, με αεροσκάφη Brequet 19 A2/B2.
- 2η Μοίρα Παρατηρήσης στην Κοζάνη, ενταγμένη στο B΄ Σώμα Στρατού, με αεροσκάφη Brequet 19 A2/B2.
- 2828 Ανεξάρτητο Σμήνος Παρατηρήσης στην Ήπειρο, ενταγμένο στην VIII Μεραρχία, με αεροσκάφη Brequet 19 A2/B2.
- 3η Μοίρα Παρατηρήσης, ενταγμένη στο Γ΄ Σώμα Στρατού με τα 3/1 και 3/2 Σμήνη του ΤΣΔΜ (Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας) με αεροσκάφη Henschel Hs126K-6 (Λεμπέτ Θεσσαλονίκης και Κούκλαινα Βεροίας).
- 4η Μοίρα Παρατηρήσης (Αμυγδαλεώνας Καβάλας και αργότερα Γιδάς και Κούκλαινα Βεροίας) με αεροσκάφη Potez 25 TOE. Διέθετε το 4/1 Σμήνος, ενταγμένο στο Δ΄ Σώμα Στρατού, και το 4/2 Σμήνος, ενταγμένο στην Ομάδα Μεραρχιών.
- Διοίκηση Αεροπορίας Βομβαρδισμού (ΔΑΒ)
- 31η Μοίρα Βομβαρδισμού με αεροσκάφη Potez 633 B2 Grec στη Λάρισα.
- 32η Μοίρα Βομβαρδισμού με αεροσκάφη Bristol Blenheim MkIV στη Λάρισα.
- 33η Μοίρα Βομβαρδισμού με αεροσκάφη Fairey Battle B.1 στη Ν. Αγχίαλο Βόλου.
- Διοίκηση Αεροπορίας Διώξεως (ΔΑΔ)
- 21η Μοίρα Διώξης με αεροσκάφη P.Z.L. P.24F/G και Gloster Gladiator MkI στα Τρίκαλα.
- 22η Μοίρα Διώξης με αεροσκάφη P.Z.L. P.24F/G στη Θεσσαλονίκη.
- 23η Μοίρα Διώξης με αεροσκάφη P.Z.L. P.24F/G στη Λάρισα.
- 24η Μοίρα Διώξης με αεροσκάφη Bloch MB.151 και Avia B.534 στην Ελευσίνα.
- Διοίκηση Αεροπορίας Στρατιωτικής Συνεργασίας (ΔΑΣΣ)
- Ανωτέρα Διοίκηση Αεροπορίας Ναυτικού (ΑΔΑΝ)
- 11η Μοίρα Ναυτικής Συνεργασίας με αεροσκάφη Fairey IIIF Mk I/III/IIIM στο Βαλτούδι Μαγνησίας.
- 12η Μοίρα Ναυτικής Συνεργασίας με αεροσκάφη Dornier Do22Kg στη Σαλαμίνα.
- 13η Μοίρα Ναυτικής Συνεργασίας με αεροσκάφη Avro Anson Mk I στην Ελευσίνα.
https://www.youtube.com/watch?v=q1R_3cV2uZE
