Η απότομη απόφαση του “σουλτάνου” να ανοίξει μερικώς ένα κυπριακό θέρετρο που σφραγίστηκε για περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες ήταν μια σαφής προσπάθεια της Άγκυρας να επηρεάσει τις τουρκοκυπριακές προεδρικές δημοσκοπήσεις και να αλλάξει τις παραμέτρους του διακανονισμού στην μακρά διχασμένη Κύπρο. Τα Βαρώσια είναι πόλη φάντασμα στο νότιο τμήμα της Κυπριακής πόλης της Αμμοχώστου. Πριν από την Τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, ήταν η σύγχρονη τουριστική περιοχή της Αμμοχώστου.
Το παιχνίδι που παίζει ο Ερντογάν έχει στόχευση όπως πάντα... Πολιτικός τρόμος έπληξε τα κατεχόμενα την παραμονή των προεδρικών εκλογών καθώς η Άγκυρα έκανε μια προσπάθεια της τελευταίας στιγμής να ενισχύσει τον αγαπημένο της υποψήφιο, αλλά η αμφιλεγόμενη κίνηση θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις και στην τουρκοκυπριακή πολιτική, αλλά και να επηρεάσει τις προσπάθειες διευθέτησης του κυπριακού ζητήματος.
Ο πρωθυπουργός Έρσιν Τατάρ, ένας από τους πρωταγωνιστές στις εκλογές της 11ης Οκτωβρίου, ήταν προσκεκλημένος του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Άγκυρα στις 6 Οκτωβρίου. Σε μια ξεκάθαρα χρονομετρημένη κίνηση, οι δύο ηγέτες ανακοίνωσαν την επανάληψη ενός αγωγού νερού από την Τουρκία στα κατεχόμενα μετά από εννέα μήνες επισκευών. Ανακοίνωσαν επίσης μια αιφνιδιαστική απόφαση να ξανανοίξουν εν μέρει την κυπριακή παραθαλάσσια πόλη Βαρώσια, μια στρατιωτική ζώνη εκτός ορίου από την επέμβαση της Τουρκίας το 1974 που σφράγισε τη διαίρεση της Κύπρου μετά από χρόνια εθνικών συγκρούσεων. Μερικές παραλίες και μια λεωφόρος άνοιξαν ξανά για το κοινό δύο ημέρες αργότερα.
Η απόφαση προκάλεσε διαμαρτυρίες του ΟΗΕ και της ΕΕ και πυροδότησε μια πολιτική καταιγίδα στα κατεχόμενα καθώς δεν είχε έγκριση από το κοινοβούλιο ή το υπουργικό συμβούλιο. Οι διαμαρτυρίες για την τουρκική επέμβαση υπέρ του Τατάρ ήταν ήδη έντονες και ακόμη και ο Πρόεδρος τω νκατεχομένων Μουσταφά Ακιντσι, ο οποίος αγωνίζεται για επανεκλογή, έχει επικρίνει την Άγκυρα.
Αν και τα κατεχόμενα γνωρίζουν από παλιά τι σημαίνει τουρκική ανάμειξη, η ψηφοφορία της Κυριακής έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή για τις περιφερειακές φιλοδοξίες της Άγκυρας. Η κατάτμηση της Κύπρου βρίσκεται στον πυρήνα των εντάσεων της Τουρκίας με την Ελλάδα και τους Ελληνοκύπριους για τα δικαιώματα εξερεύνησης φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο . Τα Βαρώσια υπήρξαν βασικό διαπραγματευτικό συμβόλαιο για τους Τουρκοκύπριους σε διαπραγματεύσεις επίλυσης που προωθούνται από τον ΟΗΕ για δεκαετίες.
Τώρα, λοιπόν, όχι μόνο ο Τατάρ και ο Ερντογάν παρακάμπτουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, αλλά αποδείχθηκε ότι ούτε ο Τουρκοκύπριος πρόεδρος και οι κυβερνητικοί εταίροι του Τατάρ είχαν ειδοποιηθεί. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών Kudret Ozersay είπε ότι ο Τατάρ κράτησε στο σκοτάδι την επίσκεψή του στην Άγκυρα και το κόμμα του Ozersay εγκατέλειψε τον κυβερνώντα συνασπισμό σε ένδειξη διαμαρτυρίας.
Ο Σερντάρ Ντενκτάς, ένας άλλος υποψήφιος για την προεδρία, είπε: “Δεν έχουμε αντιμετωπίσει ποτέ τέτοιες ανοησίες στο παρελθόν. Άξιζε την αντιπαράθεση με τον ΟΗΕ για χάρη μιας παραλίας;"
Ο Tufan Erhurman, ο κύριος ηγέτης της αντιπολίτευσης, ο οποίος επίσης κατεβαίνει στις εκλογές, ήταν ακόμη πιο σκληρός. «Οι άνθρωποι μας παρασύρονται σε σοβαρή δυσπιστία, πόλωση και εντάσεις. Δεν θα το επιτρέψουμε ποτέ. Το διεθνές δίκαιο πρέπει να είναι η βάση κάθε διευθέτησης», είπε.
Το ιστορικό
Ο πρώην Τουρκοκύπριος ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς, ο οποίος είχε τη φήμη σκληρού διαπραγματευτή, διέθεσε τη μερική παράδοση των Βαρωσιών στους Ελληνοκύπριους για την άρση των διεθνών περιορισμών στα κατεχόμενα και μετέφερε αυτήν την προσφορά σε επιστολές προς τον Ελληνοκύπριο ομόλογό του και στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ το 2003. Μια δεκαετία νωρίτερα, ο ΟΗΕ είχε προτείνει να ανοίξουν εκ νέου τα Βαρώσια και ο διεθνής αερολιμένας στην τουρκική πλευρά της διχοτομημένης πρωτεύουσας Λευκωσίας για χρήση και των δύο κοινοτήτων, αλλά ο Ντενκτάς απέρριψε την πρόταση επειδή δεν περιελάμβανε την άρση των περιορισμών προς τα κατεχόμενα. Στο δημοψήφισμα ορόσημο του 2004 στην Κύπρο, το σχέδιο των Ηνωμένων Εθνών για την επανένωση του νησιού μιλούσε για παράδοση των Βαρωσίων στους Ελληνοκύπριους. Η ειρηνευτική προσπάθεια απέτυχε καθώς το 76% των Ελληνοκυπρίων ψηφοφόρων απέρριψε το σχέδιο, ενώ το 65% των Τουρκοκυπρίων το υποστήριξαν.
Μια βασική πτυχή του ζητήματος των Βαρωσίων είναι οι ιδιοκτησίες που άφησαν οι Ελληνοκύπριοι. Περίπου 280 άτομα που εγκατέλειψαν ακίνητα στην περιοχή υπέβαλαν αίτηση σε επιτροπή που δημιούργησαν τα κατεχόμενα το 2005 για να χειριστούν αξιώσεις περί ακινήτων και να περιορίσει μια χιονοστιβάδα ελληνοκυπριακών προσφυγών στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Περίπου 190 αιτούντες ζήτησαν την επιστροφή των ακινήτων τους, ενώ οι υπόλοιποι ζήτησαν αποζημίωση συνολικού ύψους 1,4 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Πόσο επηρεάζει η Άγκυρα
Αν και οι Τουρκοκύπριοι αναγνωρίζουν ανοιχτά την επιρροή της Τουρκίας, όπως αποδεικνύεται από ένα δημοφιλές ρητό ότι κυβερνώνται όχι από τον πρόεδρο ή τον πρωθυπουργό τους, αλλά από τον Τούρκο πρεσβευτή, η πολιτική ανάμιξη της Άγκυρας έχει συχνά αποτύχει. Στις εκλογές το 2010 και το 2015, για παράδειγμα, οι εκλεκτοί του Ερντογάν καταψηφίστηκαν.
Ο πρωταρχικός στόχος του Ερντογάν αυτή τη φορά είναι να αποτρέψει την επανεκλογή του Akinci, με τον οποίο έχει αντιπαρατεθεί δημόσια τα τελευταία χρόνια. Νωρίτερα φέτος, ο Άκιντσι, ο οποίος τάσσεται υπέρ της επανένωσης της Κύπρου σε διζωνική ομοσπονδία, χαρακτηρίστηκε «εχθρός» στα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης της Τουρκίας αφού είπε ότι οποιαδήποτε προοπτική προσάρτησης της Τουρκικής Κύπρου σε στιλ Κριμαίας θα ήταν «φρικτή» και ενάντια στα συμφέροντα της Τουρκίας. Ο Ερντογάν επιδιώκει να επηρεάσει την ψήφο των Τούρκων εποίκων, που αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο του πληθυσμού των κατεχομένων. Η κοινότητα, ωστόσο, παραμένει διχασμένη.
Τα προηγούμενα χρόνια, ο Ερντογάν υποστήριξε ενεργά τις ειρηνευτικές προσπάθειες στην Κύπρο και κυρίως συνεργάστηκε με την τουρκοκυπριακή αριστερά. Η μετάβασή του σε μια σκληρή γραμμή εθνικιστικής πλατφόρμας στην Τουρκία έχει επιπτώσεις και στο θέμα με την Κύπρο. Ορισμένοι παρατηρητές πιστεύουν ότι ο Ερντογάν παραβιάζει την τουρκοκυπριακή πολιτική δυναμική, όπως έκανε στις σημαντικές δημοτικές αναμετρήσεις στην Κωνσταντινούπολη πέρυσι που κατέληξαν σε καταστροφή για το κόμμα του.
Συνολικά, η κίνηση με τα Βαρώσια θα μπορούσε να θεωρηθεί ταυτόχρονα ως μια άλλη προσπάθεια να επηρεάσει τις εκλογές και μια απόπειρα αλλαγής των παραμέτρων στη διαδικασία διακανονισμού της Κύπρου. Η Άγκυρα υποστήριξε τις τουρκοκυπριακές προτάσεις το 1993 και το 2003 για παραχώρηση των Βαρωσίων στους Ελληνοκύπριους. Η νέα προσέγγιση, ωστόσο, περιλαμβάνει τον στόχο της πλήρους επανέναρξης της περιοχής, ανάλογα με τις εξελίξεις, όπως αποδεικνύεται από τις παρατηρήσεις του Ερντογάν.
