Πως διαμορφώνεται ο ενεργειακός χάρτης στην Ανατολική Μεσόγειο;
Φυσικό αέριο ή Κυπριακό; Αυτό το ερώτημα/δίλημμα φαίνεται να απασχολεί ενδόμυχα πολλούς στην Κύπρο και όπως συμβαίνει πάντα ή σχεδόν πάντα, η έλλειψη γνώσης ενός θέματος αυξάνει κατακόρυφα τους φόβους και τις φοβίες, και φρενάρει τις τολμηρές αποφάσεις.
Με τον διεθνή εμπειρογνώμονα και σύμβουλο για θέματα υδρογονανθράκων -τέως εκτελεστικό πρόεδρο της Κρατικής Εταιρείας Υδρονοναθράκων Κύπρου- Χαράλαμπο (Charles) Έλληνα, επιχειρούμε μια χαρτογράφηση της περιοχής μας και μια ρεαλιστική ανάλυση των προοπτικών της αγοράς φυσικού αερίου. Σύμφωνα με τον κ. Έλληνα, «η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου έχει επιβεβαιωμένα αποθέματα γύρω στα 4.000 bcm (δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα), δηλαδή το 2% περίπου των παγκόσμιων αποθεμάτων, και μπορούν να ανακαλυφθούν ακόμα 3.000-8.000 bcm στην περιοχή» όπως αναφέρει ο politis.com.cy.
Ισραήλ
«Το Ισραήλ έχει ανακαλύψει περίπου 1.000 bcm και καταναλώνει 11 bcm τον χρόνο από το Ταμάρ. Η πλατφόρμα του ‘Λεβιάθαν’ θα τεθεί σε λειτουργία τέλος του τρέχοντος έτους – αρχές του 2020 και θα προσθέσει ακόμα 12 bcm φυσικού αερίου τον χρόνο, από τα οποία τα 3 bcm τον χρόνο θα πηγαίνουν στην Ιορδανία και ένα μέρος, μέχρι 6,5 bcm τον χρόνο για 10 έτη, στην Αίγυπτο, εάν τελικά επιλυθούν τα σοβαρά προβλήματα που υπάρχουν, κυρίως προβλήματα ασφάλειας λόγω Όρους Σινά. Το Ισραήλ αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα στην εξαγωγή/πώληση φυσικού αερίου λόγω τιμών».
Αίγυπτος
«Η Αίγυπτος έχει αποθέματα περίπου 2ν000 bcm. Στο τέλος Ιουνίου -τέλος της οικονομικής περιόδου 2018/2019- παρήγαγε γύρω στα 75 bcm τον χρόνο και κατανάλωνε κάπου 67 bcm (οι αριθμοί αλλάζουν συνεχώς). Το περίσσευμα της παραγωγής της, η Αίγυπτος το εξάγει από το τερματικό Ίτκου, το οποίο, αυτή τη στιγμή, εξάγει περίπου το 90% της χωρητικότητάς του, που είναι 7,5 εκατομμύρια τόνους LNG τον χρόνο. Ο υπουργός Πετρελαίου της Αιγύπτου έχει δηλώσει ότι από το νέο έτος, τα δύο τερματικά της χώρας του -Νταμιέτα και Ίτκου- θα εργάζονται στο εκατό τοις εκατό της χωρητικότητάς τους. Το τερματικό της Νταμιέτα έχει χωρητικότητα 5 εκατομμύρια τόνους τον χρόνο. Σημειώνεται ότι παρουσιάζεται περίσσευμα στην παραγωγή της Αιγύπτου, διότι η χώρα έχει κάνει τεράστιες αλλαγές στο θέμα της ενέργειας, της κατανάλωσης φυσικού αερίου. Το 2016 η χώρα είχε κάνει ένα μεγάλο δάνειο, ύψους 12 δισ. δολαρίων, από το ΔΝΤ, το οποίο τις επέβαλε αλλαγές, όπως είναι η πλήρης απελευθέρωση της αιγυπτιακής λίρας και της αγοράς ενέργειας. Δηλαδή, να μην είναι προκαθορισμένη η αξία της λίρας, κάτι που επέφερε την πτώση της αξίας της. Επιπλέον, απαίτησε να σταματήσουν οι κυβερνητικές επιδοτήσεις στα καύσιμα. Το 2010, η επιδότηση των καυσίμων κόστιζε στη χώρα περίπου 22 δισ. δολάρια, το 2019 μειώθηκε στα 3.2 δισ. δολάρια και του χρόνου θα μηδενιστεί. Αυτές οι αλλαγές αύξησαν την τιμή των καυσίμων -του φυσικού αερίου και του ηλεκτρισμού- σε τέτοιο βαθμό, που ο κόσμος πια προσέχει πώς τα καταναλώνει. Ενδεικτικά, μέχρι τώρα (το 2019) η χρήση ηλεκτρισμού μειώθηκε κατά 4%, εξέλιξη που επιτρέπει στη χώρα να εξετάζει το ενδεχόμενο εξαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ταυτόχρονα, η ετήσια αύξηση στη ζήτηση φυσικού αερίου μειώθηκε κατά 50% το 2018 σε σύγκριση με το 2017. Επίσης, η Αίγυπτος έχει στόχο να παράγει 20% του ηλεκτρισμού της από ανανεώσιμες μέχρι το 2022 – κάτι που διαφαίνεται να έχει προοπτικές επιτυχίας. Αυτές οι εξελίξεις έχουν συνδράμει στη δημιουργία πλεονασμάτων ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου».
Άρα, η Αίγυπτος δεν χρειάζεται πια το κυπριακό κοίτασμα «Αφροδίτη»;
Στο σημαντικότερο συνέδριο φυσικού αερίου στον κόσμο, που πραγματοποιήθηκε στις 17 με 19 Σεπτεμβρίου στο Γκάστεκ (Gastech) του Χιούστον (Τέξας), ένας από τους διευθυντές του Ίτκου επιβεβαίωσε ότι από του χρόνου το εν λόγω τερματικό θα αυξήσει την παραγωγή του στο εκατό τοις εκατό της χωρητικότητάς του, αναφέροντας το εξής: «Αυτό προφανώς εγείρει ερωτήματα σχετικά με την ικανότητα της υπάρχουσας αιγυπτιακής υποδομής LNG, να εξάγει φυσικό αέριο όχι μόνον από την Αίγυπτο αλλά και από τους γείτονές της τής Ανατολικής Μεσογείου, Κύπρος και Ισραήλ». Ο λόγος αυτής της δήλωσης, είναι ότι έχουν πλεονάσματα φυσικού αερίου. Ο ίδιος είπε, επιπλέον, ότι το Ίτκου ακόμα δεν χρησιμοποιεί φυσικό αέριο από το κοίτασμα «Ζορ (Zohr)», αλλά μόνον από τα κοιτάσματα «Σίμιαν (Simian)» και «Σαπφάιρ (Sapphire)». Το «Ζορ» -ένα κοίτασμα των 850 bcm – παράγει σήμερα 27 bcm τον χρόνο και το 2020 θα φθάσει στα 33 bcm. Ακόμη, αυξάνεται η παραγωγή του «Γουέστ Νάιλ Δέλτα (West Nile Delta)», το οποίο θεωρείται μεγάλο κοίτασμα, και αναμένεται να φτάσει τα 15 bcm τον χρόνο. Και γίνονται συνεχώς νέες ανακαλύψεις μικρών κοιτασμάτων -π.χ. 15 νέες παραγωγικές γεωτρήσεις τον περασμένο χρόνο που όταν όμως τα προσθέσεις, η ολική ποσότητα είναι σημαντική. Όλα αυτά έχουν τη σημασία τους, γιατί βάζουν την Κύπρο σε δύσκολη θέση σε σχέση με την πώληση του «Αφροδίτη» στην Αίγυπτο.
Κύπρος
«Με 50% πιθανότητα επιβεβαίωσης των όσων λέμε, το ‘Αφροδίτη’ του μπλοκ ’12’ έχει 125 bcm φυσικό αέριο, το ‘Καλυψώ’ του ‘6’ γύρω στα 85 bcm -τελικά είναι πολύ πιο μικρό το κοίτασμα, απ’ ό,τι είχε αρχικά υπολογιστεί και δεν έχει ακόμα επιβεβαιωθεί- και το ‘Γλαύκος’ του ’10’ στα 180 bcm. Όλα μαζί τα κυπριακά κοιτάσματα είναι σήμερα περίπου 400 bcm (εκκρεμεί η επιβεβαίωση). Το ‘Αφροδίτη’ αποτελείται από τουλάχιστον τρεις μη επικοινωνούντες ταμιευτήρες και αυτός είναι ο λόγος, που όταν έγινε η πρώτη ανακάλυψη το 2011, υπολογίστηκε στα 7,5 tcf (τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια), δηλαδή 212 bcm, ενώ μετά την επιβεβαιωτική γεώτρηση του 2013, έπεσε στα 4,5 (125 bcm) – ο δεύτερος ταμιευτήρας δεν είχε τόσο φυσικό αέριο όσο εκτιμήθηκε αρχικά και ακόμα δεν ξέρουμε τι έχει ο τρίτος ταμιευτήρας. Για το ‘Καλυψώ’ ανακοινώθηκαν ποσότητες πιο υψηλές απ’ ό,τι φαίνεται να είναι. Ένας υψηλόβαθμος υπάλληλος της ENI, με παρακάλεσε να μην ξανααναφέρω τον αριθμό 6 tcf (170 bcm) για το ‘Καλυψώ’ -που ανακοινώθηκε από την ΕΝΙ μετά την ανακάλυψη- γιατί δεν υπάρχει αυτή η ποσότητα, όπως μου είπε. Τώρα λένε για 85 bcm, αλλά χρειάζεται επιβεβαιωτική γεώτρηση. Στο ‘Γλαύκος’ έγινε μόνον μία γεώτρηση, χρειάζονται τουλάχιστον ακόμα δύο για να είμαστε σίγουροι. Συνεπώς, η Κύπρος έχει ακόμα μακρύ δρόμο μπροστά της, μέχρι να φθάσει σε σοβαρούς αριθμούς και παραγωγή φυσικού αερίου. Σημειώνεται ότι για τη λειτουργία τριών τρένων υγροποίησης στο τερματικό του Βασιλικού -εάν και εφόσον κατασκευαστεί- χρειάζονται περίπου 425 bcm, ίσως και μεγαλύτερη ποσότητα φυσικού αερίου. Εάν το ‘Αφροδίτη’ το πουλήσουμε στην Αίγυπτο ή αλλού, τότε χρειάζεται να γίνουν νέες ανακαλύψεις κοιτασμάτων».
Ποια είναι τα ρεαλιστικά σενάρια για αξιοποίηση του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου;
Ας πάρουμε τις χώρες μία-μία, διότι έχουν τεράστιες διαφορές μεταξύ τους. Το Ισραήλ είναι σε πολύ δύσκολη θέση, διότι το κόστος του φυσικού αερίου στην πλατφόρμα Λεβιάθαν/Ταμάρ είναι περίπου 4,50 δολάρια ανά 1.000 κυβικά πόδια (per million btu – MMbtu), λόγω της εσωτερικής του αγοράς. Εάν το Ισραήλ θέλει να πουλήσει φυσικό αέριο σε ξένες χώρες, θα πρέπει να ρίξει την τιμή και στην εσωτερική αγορά. Όταν αρχίζει με 4,50 δολάρια στην πλατφόρμα, μέχρι να πάει με αγωγό στην Ευρώπη -π.χ. με τον East Med Gas Pipeline- το κόστος ενδεχομένως να ξεπεράσει τα 8 δολάρια/MMbtu. Άσχετα με το τι λένε η Noble και η Delek, ως μηχανικός αγωγών (pipeline engineer) σάς λέω ότι για να είναι οικονομικά βιώσιμος ο East Med, που θα κοστίσει περίπου 8 δισ. δολάρια, θα πρέπει η τιμή του φυσικού αερίου στην Ευρώπη να είναι στα 8 δολάρια/MMbtu ή και περισσότερο. Σήμερα, η Ευρώπη αγοράζει φυσικό αέριο σε τιμή μικρότερη των 4 δολαρίων και αναμένεται ότι μέχρι τα μέσα της επόμενης δεκαετίας θα πάει στα 6 με 6.50 δολάρια/MMbtu. Επομένως, ο East Med δεν είναι ρεαλιστικό σενάριο. Εξάλλου είναι και τεχνικά δύσκολο έργο, αν και όχι ακατόρθωτο. Θα πρέπει να περάσει από σεισμογενείς περιοχές και σε βάθος πέραν των 3.000 μέτρων. Στο συνέδριο «European Gas and LNG Summit», που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας, στην παρουσίασή μου με αντικείμενο την Ανατολική Μεσόγειο και ειδικά την Αίγυπτο, αναφέρθηκα στον East Med και όλοι οι εμπειρογνώμονες (experts) που ήταν παρόντες, συμφώνησαν μαζί μου ότι «για την Ευρώπη ξεχάστε τον East Med». Κάτι ανάλογο ισχύει και για το σενάριο που θέλει το Ισραήλ να εξάγει στην Ευρώπη το φυσικό του αέριο μέσω των τερματικών της Αιγύπτου. Κάντε την πρόσθεση: 4,50 δολάρια στην πλατφόρμα, συν 1 με 1,50 για τον αγωγό, συν σχεδόν 1 δολάριο για υγροποίηση, συν 1 για μεταφορά, συν μισό δολάριο για αποϋγροποίηση… Συνεπώς, το Ισραήλ δεν μπορεί να εξάγει στην Ευρώπη, LNG από τα τερματικά της Αιγύπτου. Ούτε και στην Ασία, όπου οι τιμές αναμένονται να φτάσουν τα 7 με 7,50 δολάρια/MMbtu, με το κόστος μεταφοράς να αυξάνεται στα 2 με 2.50 δολάρια/MMbtu. Για να μπορέσει το Ισραήλ να κάνει εξαγωγές χρειάζεται να ρίξει την τιμή.
______________________________
Μεγάλες προσδοκίες, πενιχρά κέρδη
Κληθείς να αναλύσει τις προοπτικές που υπάρχουν για το κυπριακό φυσικό αέριο, ο κ. Έλληνας τόνισε ότι και η χώρα μας αντιμετωπίζει αρκετά προβλήματα. «Για να εκμεταλλευθούμε το ‘Αφροδίτη’, θα πρέπει να γίνει επιβεβαιωτική γεώτρηση, ώστε να ξέρουμε την ακριβή ποσότητα που υπάρχει στο κοίτασμα για να υπολογίσουμε κόστη και τιμές. Ακολούθως, πρέπει να γίνει σχεδιασμός των υποδομών, εξεύρεση χρηματοδότησης για το έργο, και μετά να ληφθεί η τελική επενδυτική απόφαση. Ακούω διάφορα νούμερα δεξιά κι αριστερά, τα οποία μου φαίνονται εξωπραγματικά. Αυτή η διαδικασία θα πάρει άλλα τρία χρόνια από σήμερα. Επομένως, μιλάμε για πιθανή απόφαση για εξαγωγές κυπριακού φυσικού αερίου μετά από τρία χρόνια και εξαγωγές το 2025 το νωρίτερο. Έχουμε ήδη εξηγήσει ότι το Ίτκου, λόγω πληρότητας της χωρητικότητάς του, μάλλον δεν θα χρειαστεί το ‘Αφροδίτη’, εκτός φυσικά αν το πωλήσουμε σε χαμηλή τιμή. Πρόβλημα, όμως, είναι η τιμή, η οποία δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τις τιμές που θα αγοράζεται την επόμενη δεκαετία στην Ευρώπη» πρόσθεσε. Ακόμα κι αν καταφέρουμε να βρούμε ευρωπαϊκές ή πιο πιθανό ασιατικές αγορές για το κυπριακό φυσικό αέριο που θα υγροποιείται στην Αίγυπτο, τα κέρδη θα είναι πενιχρά, επεσήμανε ο τέως εκτελεστικός πρόεδρος της ΚΡΕΤΥΚ. «Ο αρμόδιος υπουργός έκανε λόγο για 9,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Έχω γράψει άρθρο, στο οποίο εξηγώ ότι με τις τιμές που αναμένονται στις παγκόσμιες αγορές μετά το 2025, είναι αδύνατον να καταλήξουμε σε τέτοιους αριθμούς, εάν τελικά καταφέρουμε να το πάρουμε στην Αίγυπτο…» συμπλήρωσε.
Άρα, μας μένει η λύση του τερματικού στο Βασιλικό;
Σίγουρα ενδιαφέρει την ExxonMobil η ιδέα του τερματικού στην Κύπρο, εφόσον υπάρχουν οι αναγκαίες ποσότητες φυσικού αερίου. Για να είναι βιώσιμο οικονομικά ένα τέτοιο έργο, θα πρέπει το λιγότερο να γίνουν τρία τρένα υγροποίησης, με χωρητικότητα 15 εκατομμύρια τόνους φυσικού αερίου τον χρόνο, ώστε να πέσει αρκετά κάτω το κόστος ανά μονάδα. Ακολούθως μπαίνει το ερώτημα για τις πιθανές αγορές. Σήμερα, η Ευρώπη δεν μπορεί να είναι προσιτή αγορά για την Κύπρο και θα εξηγήσω πιο κάτω γιατί είναι παραμύθια όλα αυτά τα περί απεξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Η Κύπρος μπορεί να πωλήσει στην Ασία, όπου οι τιμές αναμένονται μέχρι τα μέσα της επόμενης δεκαετίας να φθάσουν τα 7 με 7,50 δολάρια, από 5-6 δολάρια που είναι σήμερα. Για να γίνει ένα τέτοιο μεγαλεπήβολο έργο στο Βασιλικό, θα πρέπει να συνεργαστούν οι τρεις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην κυπριακή ΑΟΖ, δηλαδή οι ExxonMobil, Total και ENI, σε μια κοινοπραξία.
Δεν μπορεί να δέχεται και ισραηλινό φυσικό αέριο ένα τερματικό στο Βασιλικό;
Το 2012 και το 2013, όταν αρχίσαμε διαπραγματεύσεις με την Noble και Delek, η ιδέα ήταν και το κυπριακό και το ισραηλινό φυσικό αέριο να καταλήγουν στο τερματικό του Βασιλικού. Η ιδέα τέτοιου τερματικού πρωτοεμφανίστηκε από την Delek το 2010, μετά την ανακάλυψη του Λεβιάθαν. Διεκόπησαν οι διαπραγματεύσεις, χάθηκε η ευκαιρία. Σήμερα υπάρχει ξανά η ευκαιρία, αλλά θα πρέπει οι εταιρείες να ρίξουν τις τιμές στο Ισραήλ αρκετά πιο χαμηλά από 4,50 δολάρια στην πλατφόρμα, που είναι σήμερα περίπου η τιμή. Όταν το ισραηλινό φυσικό αέριο φτάσει στην εσωτερική αγορά της χώρας, η τιμή ξεπερνά τα 6 δολλάρια/MMbtu.
Καθυστερήσεις
Θα προχωρήσει το γεωτρητικό πρόγραμμα της Κύπρου;
Για τα επόμενα δύο χρόνια, 2020-2021, έχουν ανακοινωθεί μέχρι εννέα γεωτρήσεις. Κάποιες από αυτές θα γίνουν… κάποτε. Πιστεύω ότι θα καθυστερήσουν, λόγω απειλών της Τουρκίας και Κυπριακού. Εάν έχετε προσέξει, δεν έχει ακόμα ακουστεί τίποτα αναφορικά με προετοιμασίες των εταιρειών για γεωτρήσεις. Εάν θα ξεκινούσαν οι γεωτρήσεις το πρώτο τρίμηνο του νέου χρόνου, μέχρι τώρα θα έπρεπε να είχαν προκρατήσει τα τρυπάνια. Ακόμα δεν φαίνεται να το έχουν κάνει. Άρα καθυστερεί η διαδικασία, όμως οι εταιρείες θέλουν να προχωρήσουν οι γεωτρήσεις, ειδικά οι επιβεβαιωτικές. Το θετικό είναι ότι αρκετές από αυτές τις γεωτρήσεις είναι σε περιοχές και τεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ, που δεν διεκδικεί η Τουρκία αλλά ούτε και οι Τ/Κ. Τουλάχιστον αυτές θα μπορέσουν να πραγματοποιηθούν κάποια στιγμή, χωρίς μεγάλα προβλήματα. Πάντως, όλα τα δεδομένα συγκλίνουν στο ότι είναι καλές οι πιθανότητες και για άλλες ανακαλύψεις κοιτασμάτων, γι’ αυτό υπάρχει το ενδιαφέρον των εταιρειών για να συνεχίσουν.
Παραμύθια…
Γιατί είναι παραμύθια τα όσα λέγονται για πρόθεση της Ευρώπης να απεξαρτηθεί από το ρωσικό φυσικό αέριο;
Διότι, πέρυσι την άνοιξη -μετά από την υπόθεση μονοπωλίου εναντίον της – η ρωσική Gazprom συμφώνησε με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συμμορφωθεί με όλους τους ευρωπαϊκούς νόμους και να εξάγει φυσικό αέριο στην Ευρώπη βάσει των ευρωπαϊκών οδηγιών/κανονισμών. Έχει πλέον ομαλοποιηθεί η κατάσταση και το φυσικό αέριο της Ρωσίας είναι τόσο φθηνό που δεν μπορεί κανένας να το ανταγωνισθεί. Δηλαδή, η Gazprom έχει τη δυνατότητα να πωλεί φυσικό αέριο στην Ευρώπη στην τιμή των 4 δολαρίων, και να βγάζει κέρδος. Και η εταιρεία Νοvatek, που έχει τερματικά υγροποίησης στον Αρκτικό Κύκλο, μπορεί να εξάγει φυσικό αέριο (LNG) στην Ευρώπη προς 3,50 δολάρια τη μονάδα και να έχει κέρδος. Πώς μπορεί οποιοσδήποτε να ανταγωνισθεί αυτές τις τιμές; Και να μην ξεχνάμε ότι δεν είναι η ΕΕ που αγοράζει το φυσικό αέριο, αλλά εταιρείες σαν τη Shell, την Total, την ENI και άλλες, που συνεργάζονται στενά με την Gazprom σε πολλά έργα, και στη Ρωσία και στην Ευρώπη – για κέρδος!
_______________________________________________
Τουρκική αγορά και κυπριακό αέριο
Αυτή τη στιγμή η Ρωσία πωλεί φυσικό αέριο στην Τουρκία στην τιμή των 5 δολαρίων περίπου και σύμφωνα με τον Χαράλαμπο Έλληνα, στα μέσα της επόμενης δεκαετίας μπορεί να πάει στα 6 δολάρια. «Έτσι, εάν εμείς καταφέρναμε να κάνουμε εξαγωγή στην Τουρκία σε ανταγωνιστικές τιμές, θα υπήρχαν πιθανότητες γρήγορης και συμφέρουσας εκμετάλλευσης του κυπριακού φυσικού αερίου, διότι πράγματι η Τουρκία προσπαθεί να έχει εναλλακτικές πηγές. Για παράδειγμα, όταν σημειώθηκε το επεισόδιο με την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού αεροπλάνου, η Άγκυρα ανησυχούσε πάρα πολύ για το ενδεχόμενο να σταματήσει η Ρωσία την εξαγωγή φυσικού αερίου στην Τουρκία. Το 55% του φυσικού αερίου της Τουρκίας προέρχεται από τη Ρωσία. Έτσι θέλουν να έχουν εναλλακτικές πηγές, γι’ αυτό και έχουν πάρει δύο πλωτές μονάδες αποϋγροποίησης φυσικού αερίου και κάνουν εισαγωγή LNG. Περίπου το 1/4 του φυσικού αερίου που χρησιμοποιεί η Τουρκία, προέρχεται από εισαγωγές LNG από διάφορες χώρες όπως η Νιγηρία, Αλγερία, ΗΠΑ, Κατάρ, Αίγυπτο, Νορβηγία κ.ά.. Το αγοράζει στο Spot Market (αγορά άμεσα παραδοτέων προϊόντων). Άρα, υπάρχει μια πιθανότητα για το κυπριακό φυσικό αέριο, αλλά πρέπει πρώτα να φθάσουμε στο σημείο εκείνο που να μπορούμε να εξάγουμε» πρόσθεσε.
Άρα, τερματικό στο Βασιλικό ή αγωγός από τα κυπριακά κοιτάσματα στην Τουρκία;
Έχουμε πει ότι το τερματικό στο Βασιλικό θα στοιχίσει περίπου 15 δισ. δολάρια, και τα κέρδη του -εάν θα υπάρχουν- θα είναι χαμηλά. Ένας αγωγός προς την Τουρκία θα κοστίσει πάνω-κάτω 3 δισ. δολάρια. Κι αν η Τουρκία είναι πρόθυμη να μας δώσει 5+ δολάρια/MMbtu, τότε είναι βιώσιμο οικονομικά αυτό το σενάριο, κάτι που θα ενδιαφέρει και τις εταιρείες. Θα πρέπει, όμως, πρώτα να υπάρξει εξομάλυνση των σχέσεων Κύπρου – Τουρκίας. Τον Ιούνιο και πριν λίγες μέρες, ο Τούρκος ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου είπε σε συνεντεύξεις του ότι οι Ε/Κ πρέπει να μάθουν να μοιράζονται το φυσικό αέριο και άμα μάθουν να το μοιράζονται, θα βρούμε και τη λύση στο Κυπριακό. Οπόταν, υπάρχουν προοπτικές για το κυπριακό φυσικό αέριο, αλλά πρέπει να λυθεί το Κυπριακό. Και ίσως να είναι ένα κίνητρο η λύση του Κυπριακού, εάν χρησιμοποιηθεί σωστά και προσεκτικά.
Συμφέρει καλύτερα στην Κύπρο η αγορά της Τουρκίας, απ’ ότι αυτή της Ασίας;
Από πλευρά κερδών, δεν θα υπάρχει μεγάλη διαφορά. Όμως, στην Ασία υπάρχει τεράστιος ανταγωνισμός. Ναι μεν αυξάνεται η ζήτηση LNG, όμως ταυτόχρονα αυξάνονται ραγδαία και οι ΑΠΕ, οι οποίες κρατούν τις τιμές χαμηλές. Ακόμα και ο φθηνός άνθρακας παραμένει προσφέροντας περισσότερο ανταγωνισμό. Έτσι, με μια τεράστια επένδυση 15 δισ. δολαρίων (τερματικό στο Βασιλικό) ίσως να έρθουν έσοδα παρόμοια με εκείνα που θα δίνει η αγορά της Τουρκίας, που χρειάζεται μια πολύ πιο χαμηλή επένδυση, άρα τα ποσοστιαία κέρδη θα είναι αισθητά αυξημένα με το δεύτερο σενάριο.
Παράθυρο ευκαιρίας
Ποιες είναι οι ενεργειακές ανάγκες της Τουρκίας;
Πέρυσι, η Τουρκία έκανε εισαγωγή 47 bcm φυσικού αερίου, από το οποίο το 25% ήταν υγροποιημένο και το υπόλοιπο πήγε στη χώρα με αγωγούς από Ρωσία, Αζερμπαϊτζάν και Ιράν – το ρωσικό ήταν περίπου το 55%. Τα 3/4 αυτού του φυσικού αερίου είναι βασισμένο σε μακροχρόνια συμβόλαια, τα οποία λήγουν μεταξύ 2021-2025. Και θα πρέπει να γίνει επαναδιαπραγμάτευση αυτών των συμβολαίων ή να βρει η χώρα νέες αγορές. Επομένως, υπάρχει ένα παράθυρο ευκαιρίας μεταξύ 2021-2025, μέσα σε αυτές τις διαπραγματεύσεις να μπει και το δικό μας φυσικό αέριο, εάν είμαστε έτοιμοι. Διότι, τα νέα συμβόλαια/συμφωνίες θα γίνουν για 15 μέχρι 25 χρόνια. Όταν αυτά κλείσουν, ίσως να μην ξαναϋπάρξει αυτή η ευκαιρία. Αυτή τη στιγμή, η Τουρκία προσπαθεί να μην αυξήσει τις ανάγκες φυσικού αερίου και στρατηγικά μπαίνει σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας, όπως είναι οι ΑΠΕ, η υδροενέργεια, η πυρηνική (έργα με τη Ρωσία), ο λιγνίτης και ο άνθρακας. Θέλει να εξαρτάται από ξένες χώρες όσο το δυνατόν λιγότερο. Το θέμα είναι όμως και οικονομικό. Και ενώ το φυσικό αέριο το εισάγει όλο, μπορεί η ίδια να παράγει υδροενέργεια, ΑΠΕ, πυρηνική ενέργεια και άνθρακα. Εάν η Κύπρος είχε να καλύψει έστω και το 25% των αναγκών της Τουρκίας σε φυσικό αέριο, δηλαδή 10-12 bcm, η Άγκυρα θα επιδείκνυε ενδιαφέρον. Ένας υποθαλάσσιος αγωγός από τα κυπριακά κοιτάσματα θα έφθανε στην Κύπρο, ένα κομμάτι χερσαίου αγωγού θα διέσχιζε το νησί από τη μια άκρη στην άλλη άκρη, και απ’ εκεί (μάλλον από την Καρπασία, γιατί τα νερά της Κερύνειας είναι βαθιά) ένας άλλος υποθαλάσσιος αγωγός θα πήγαινε στην Τουρκία για να ενωθεί με το σύστημά της. Και έτσι θα αποφεύγαμε τα 15 δισ. δολάρια επένδυσης σε τερματικό.
_______________________________
Αξίζει τον κόπο να θυσιάσουμε το Κυπριακό;
Μια ερώτηση που υποβάλλω συχνά σε παρουσιάσεις μου στην Κύπρο και το εξωτερικό, ανέφερε ο Χαράλαμπος Έλληνας, είναι εάν είναι λογικό να βάζουμε το φυσικό αέριο μπροστά από τη λύση του Κυπριακού, δεδομένου ότι οι τιμές του αερίου είναι χαμηλές στις παγκόσμιες αγορές και θα συνεχίσουν να είναι. «Οι πιθανότητες να πουλήσουμε το φυσικό αέριο της Κύπρου δεν είναι και πολύ μεγάλες, υπάρχουν τεράστιες δυσκολίες, ακόμα κι αν βρούμε αγορές, τα κέρδη θα είναι πολύ χαμηλά. Αξίζει, λοιπόν, τον κόπο να βάζουμε το φυσικό αέριο μπροστά και να περιπλέκεται ακόμα περισσότερο η εξεύρεση λύσης του Κυπριακού; Δεν θα ήταν καλύτερα να το παραμερίζαμε κάπως και να επικεντρωθούμε στην επίλυση του κυπριακού προβλήματος ως Κυπριακό, ως πολιτικό ζήτημα, και όχι σε σχέση με το φυσικό αέριο; Και να μην κάνουμε ανακοινώσεις οι οποίες προκαλούν αντιδράσεις στον βορρά; Διότι εμείς στον νότο γνωρίζουμε και λίγα πράγματα για το φυσικό αέριο, στον βορρά δεν ξέρουν σχεδόν τίποτε. Πρόσφατα πήγα στα κατεχόμενα σε μια παρουσίαση και ήταν ολοφάνερο ότι δεν ξέρουν το θέμα. Και, μάλιστα, όταν ακούνε αριθμούς, π.χ. 9,5 δισ. δολάρια κέρδος από το μικρό κοίτασμα ‘Αφροδίτη’, όπως είπε ο αρμόδιος υπουργός, φυσιολογικά διερωτώνται πού είναι το δικό τους το μερίδιο.
Εννοείτε ότι δεν έπρεπε να γίνουν οι τελευταίες ανακοινώσεις για την κοινοπραξία Total – ENI στο «7» κ.λ.π;
Οπωσδήποτε η Κύπρος πρέπει να προχωρήσει με τους ενεργειακούς σχεδιασμούς της, γιατί όσο καθυστερούμε οι αγορές γίνονται ολοένα και πιο δύσκολες. Αλλά πρέπει να προσέχουμε τι λέμε. Αυτά που είπα για τις αλλαγές των αγορών στην Αίγυπτο, για τη μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου, για το ότι υπάρχει περισσότερο φυσικό αέριο από ό,τι χρειάζεται η χώρα, δεν τα παρακολουθούν στην Κύπρο. Στην Ευρώπη γίνονται τεράστιες αλλαγές. Η νέα πρόεδρος της ΕΕ, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, για να πάρει την έγκριση του Ευρωκοινοβουλίου, έδωσε σημαντικές υποσχέσεις που έχουν να κάνουν με το περιβάλλον. Υποσχέθηκε ότι μέχρι το 2050, η Ευρώπη θα πετύχει με νομοθεσίες ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα (carbon neutral), ότι μέχρι το 2030 οι ρύποι (το διοξείδιο του άνθρακα) θα μειωθούν κατά 50% ίσως και 55%. Υποσχέθηκε, ακόμα, ότι στις πρώτες 100 ημέρες της προεδρίας της, θα ετοιμασθεί ένας νέος σχεδιασμός «European Green Deal», ο οποίος θα παρουσιάζει τη νέα πολιτική της Ευρώπης στα περιβαλλοντικά ζητήματα. Όλα τούτα σημαίνουν ότι η χρήση φυσικού αερίου στην Ευρώπη θα είναι πολύ πιο δύσκολη από το 2025. Έχει μέλλον, αλλά για να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί μετά το 2030, θα πρέπει να είναι φθηνό και πράσινο. Δηλαδή, να έχει αφαιρεθεί ο άνθρακας από το φυσικό αέριο ή να μετατραπεί σε υδρογόνο. Αυτά πρέπει να τα έχουμε υπόψη μας, όταν λέμε ότι η Ευρώπη θα αγοράσει το φυσικό αέριο της Κύπρου και όταν βάζουμε το φυσικό αέριο μπροστά από τη λύση του Κυπριακού…
