Με μια κίνηση που έπιασε πολλούς στον ύπνο, αλλά είχε σχεδιαστεί με ακρίβεια για καιρό, η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε χθες τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ). Το κείμενο αυτό δεν είναι απλώς μια γραφειοκρατική υποχρέωση: αποτυπώνει για πρώτη φορά σε επίσημο έγγραφο της Ε.Ε. τα μέγιστα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, στέλνοντας ένα ισχυρό μήνυμα. «Υπερασπιζόμαστε τα εθνικά μας συμφέροντα με πράξεις», τονίζουν κυβερνητικοί κύκλοι.
Ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, μιλώντας στον ΣΚΑΪ, έδειξε στην Τουρκία το δρόμο του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, απαντώντας στις «αναμενόμενες», όπως τις χαρακτήρισε, αντιδράσεις της Άγκυρας. Η κίνηση αυτή δεν είναι μόνο διπλωματικό πυροτέχνημα, αλλά ένα βήμα για να κατοχυρώσει η Ελλάδα τη θέση της στο διεθνές σκηνικό, με το Διεθνές Δίκαιο ως πυξίδα.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ειδική Ανάλυση: Τι επιχειρεί να πετύχει η Αθήνα μέσω της ΕΕ με την κίνηση ματ του χάρτη Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού της;
ΘΧΣ: Ασπίδα Εθνικών Συμφερόντων και Πύλη Ενεργειακής Ανεξαρτησίας
Ο ΘΧΣ δεν είναι απλώς μια τυπική δέσμευση προς την Ε.Ε., που πρέπει να δημοσιευθεί έως τις 27 Απριλίου λόγω ευρωπαϊκών οδηγιών. Είναι ένα κείμενο που αλλάζει το παιχνίδι, κλείνοντας «παλιές εκκρεμότητες», όπως λένε από την κυβέρνηση. Βάζει τις βάσεις για την αξιοποίηση των φυσικών πόρων της χώρας και ενισχύει τη στρατηγική της για ενεργειακή αυτονομία.
Η ανακοίνωση έρχεται σε συνέχεια κινήσεων όπως η αποδοχή ενδιαφέροντος από ενεργειακούς γίγαντες, όπως η Exxon και η Chevron, για έρευνες υδρογονανθράκων δυτικά και νότια της Κρήτης. Η προετοιμασία ήταν εξονυχιστική: ο Γεραπετρίτης και ο υπουργός Επικρατείας, Σταύρος Παπασταύρου, πέρασαν πολλές φορές την πόρτα του Μεγάρου Μαξίμου για να συζητήσουν κάθε λεπτομέρεια με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, με την τελευταία συνάντηση να γίνεται την Τρίτη.
Σταθερή Ελληνική Στάση: Διεθνές Δίκαιο και Χάγη Χωρίς Υποχωρήσεις
Στο μέτωπο των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η Ελλάδα κρατά σταθερή γραμμή: θέλει καλό κλίμα, αλλά όχι εις βάρος των δικαιωμάτων της. Ο Γεραπετρίτης προκάλεσε την Τουρκία, λέγοντας ότι αν πιστεύει στις θέσεις της, μπορεί να συμφωνήσει για προσφυγή στη Χάγη. «Δεν υπάρχει καμία περίπτωση υποχώρησης», ξεκαθάρισε, τονίζοντας ότι ο ΘΧΣ καταγράφει επίσημα τη μέγιστη δυνατή επέκταση των ελληνικών θαλάσσιων ζωνών.
Η κίνηση αυτή βάζει την Τουρκία σε δύσκολη θέση: αν απορρίψει τη Χάγη, εκτίθεται διεθνώς ως πλευρά που αποφεύγει το διάλογο με βάση το Διεθνές Δίκαιο. Αν δεχτεί, η Ελλάδα έχει ισχυρά νομικά επιχειρήματα για να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της.
Τι Αποκαλύπτει ο Χάρτης του ΘΧΣ για τις ΑΟΖ και τις Συμφωνίες
Η κυβέρνηση διευκρινίζει ότι ο ΘΧΣ δεν οριοθετεί Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), αλλά αποτυπώνει την πλήρη επήρεια της ηπειρωτικής χώρας και των νησιών στις θαλάσσιες ζώνες. Ο χάρτης που τον συνοδεύει χρησιμοποιεί τη μέση γραμμή, υπολογισμένη από τα νησιά, ενισχύοντας τη θέση ότι τα νησιά έχουν ίσα δικαιώματα με την ηπειρωτική Ελλάδα.
Ο χάρτης περιλαμβάνει τις συμφωνίες οριοθέτησης ΑΟΖ με την Ιταλία (1977 και 2020) και την Αίγυπτο (2020). Για τις περιοχές που δεν έχουν οριοθετηθεί, αποτυπώνει τη μέση γραμμή ως εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, μέχρι να συναφθούν συμφωνίες με γειτονικά κράτη, όπως η Τουρκία, η Λιβύη ή η Αλβανία, των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές.
Πιθανοί Κίνδυνοι από την Τουρκία: Μια Επικίνδυνη Σκακιέρα
Η ανακοίνωση του ΘΧΣ, αν και στρατηγικά σχεδιασμένη, ανοίγει ένα κουτί κινδύνων, ειδικά με την Τουρκία, που έχει ιστορικό έντονων αντιδράσεων σε ζητήματα θαλάσσιων ζωνών. Ακολουθούν οι βασικοί κίνδυνοι που μπορεί να αντιμετωπίσει η Ελλάδα:
Κλιμάκωση Ρητορικής και Διπλωματική Κρίση: Η Τουρκία, που αμφισβητεί τα δικαιώματα των ελληνικών νησιών σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, μπορεί να χαρακτηρίσει τον ΘΧΣ «μονομερή» ή «προκλητικό», πυροδοτώντας διπλωματική ένταση. Οι δηλώσεις Γεραπετρίτη δείχνουν ότι η Αθήνα περιμένει σκληρή αντίδραση, κάτι που απαιτεί προσεκτική διαχείριση.
Προκλήσεις στη Θάλασσα: Η Άγκυρα μπορεί να απαντήσει με έρευνες ή γεωτρήσεις σε περιοχές που η Ελλάδα θεωρεί δικές της, όπως έκανε το 2020 με το Oruç Reis. Τέτοιες κινήσεις κινδυνεύουν να οδηγήσουν σε ναυτική αντιπαράθεση ή ακόμα και θερμό επεισόδιο, αν δεν υπάρξει έγκαιρη αποκλιμάκωση μέσω διπλωματίας ή μεσολάβησης τρίτων, όπως η Ε.Ε. ή το ΝΑΤΟ.
Αμφισβήτηση Διεθνών Συμφωνιών: Η Τουρκία έχει στο παρελθόν απορρίψει τις συμφωνίες Ελλάδας-Αιγύπτου και Ελλάδας-Ιταλίας, προωθώντας το δικό της «Τουρκολιβυκό Μνημόνιο» του 2019. Ο ΘΧΣ, που ενισχύει τις ελληνικές θέσεις, μπορεί να πυροδοτήσει νέες διαμαρτυρίες ή προσπάθειες της Άγκυρας να πιέσει τη Λιβύη για επαναδιαπραγμάτευση, περιπλέκοντας το σκηνικό στην Ανατολική Μεσόγειο.
Πάγωμα Ελληνοτουρκικών Σχέσεων: Παρά την προσπάθεια για θετικό κλίμα, ο ΘΧΣ μπορεί να φρενάρει τη βελτίωση των διμερών σχέσεων. Η Τουρκία ίσως αναβάλει συνομιλίες για ζητήματα όπως το εμπόριο, ο τουρισμός ή η μετανάστευση, χρησιμοποιώντας το ΘΧΣ ως δικαιολογία για να πιέσει την Ελλάδα σε άλλα μέτωπα.
Ρίσκο στη Χάγη: Αν η Τουρκία δεχτεί την πρόκληση για προσφυγή στη Χάγη, η Ελλάδα θα πρέπει να παρουσιάσει αδιάσειστα επιχειρήματα. Παρόλο που η ελληνική θέση βασίζεται στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), υπάρχει πάντα ο κίνδυνος μιας απόφασης που δεν θα καλύπτει πλήρως τις ελληνικές προσδοκίες. Αυτό θα μπορούσε να πυροδοτήσει εσωτερικές πολιτικές αντιδράσεις και να δώσει έδαφος σε εθνικιστικές φωνές εντός και εκτός Ελλάδας.
Ενίσχυση Εθνικισμού στην Τουρκία: Ο ΘΧΣ μπορεί να χρησιμοποιηθεί από την τουρκική κυβέρνηση για να πυροδοτήσει εθνικιστικά αισθήματα στο εσωτερικό της, αποσπώντας την προσοχή από εσωτερικά προβλήματα, όπως η οικονομία. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε πιο επιθετικές κινήσεις, τόσο στη θάλασσα όσο και στη διπλωματική αρένα.
Συμπέρασμα
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός είναι μια τολμηρή κίνηση που ενισχύει τη θέση της Ελλάδας διεθνώς και ανοίγει δρόμους για ενεργειακή αυτονομία. Ωστόσο, φέρνει την Ελλάδα αντιμέτωπη με μια σειρά κινδύνων από την Τουρκία, από διπλωματικές εντάσεις μέχρι πιθανές προκλήσεις στη θάλασσα. Η επιτυχία της κίνησης θα εξαρτηθεί από τη διπλωματική εγρήγορση της Αθήνας, τη στήριξη από συμμάχους όπως η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ, και την ικανότητα να διαχειριστεί τις τουρκικές αντιδράσεις χωρίς να κλιμακωθεί η ένταση σε επικίνδυνα επίπεδα. Η Ελλάδα περπατά σε τεντωμένο σκοινί, αλλά με προσεκτικούς χειρισμούς μπορεί να βγει κερδισμένη.
