Υπήρξαν αρκετά σημάδια τις τελευταίες εβδομάδες ότι η τουρκική κυβέρνηση επιδιώκει την «επαναφορά» των σχέσεων με το Ισραήλ.
Το πιο αξιοσημείωτο ήταν η τηλεφωνική συνομιλία του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις 12 Ιουλίου με τον Ισραηλινό πρόεδρο Ισαάκ Χέρτσογκ μετά την ανάληψη των καθηκόντων του.
Αυτή η προσπάθεια έρχεται με φόντο τις εντάσεις ΗΠΑ-Τουρκίας και Τουρκίας- ΕΕ και απειλές για επιβολή κυρώσεων κυρώσεων , λόγω της τουρκικής πολιτικής και της επιθετικής στάσης του Ερντογάν και του ψευδοκράτους για το μέλλον της Κύπρου.
Όπως δείχνουν οι επισκέψεις των Ελλήνων και Κυπρίων υπουργών Εξωτερικών στις 21 και 26 Ιουλίου αντίστοιχα, οι εταίροι του Ισραήλ στην Ανατολική Μεσόγειο αισθάνονται την ανάγκη για διαβεβαίωση της συμμαχικής τους σχέσης με το Ισραήλ.
Σύμφωνα με τις θέσεις που ελήφθησαν κατά τη διάρκεια των συναντήσεών τους, θα πρέπει πράγματι να γίνει σαφές σε όλους, συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου ,ότι οποιαδήποτε απίθανη βελτίωση των σχέσεων με την Τουρκία δεν θα γίνει σε βάρος των σχέσεων Τελ-Αβιβ- Αθήνας-Λευκωσίας.
Παρά τα μηνύματα αυτά, ο βασικός προσανατολισμός του Ερντογάν προς το Ισραήλ θα παραμείνει εχθρικός.
Γιατί η Τουρκία δηλώνει ότι ενδιαφέρεται για την προσέγγιση με το Ισραήλ;
Η σχετικά μακράς διάρκειας τηλεφωνική συνομιλία του Ερντογάν με τον νέο πρόεδρο του Ισραήλ έγινε μέσα σε πέντε ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του.
Η επίσημη ανάγνωση της συζήτησής τους αναφέρει τις «δυνατότητες συνεργασίας μεταξύ των χωρών σε πολλούς τομείς, ιδίως στους τομείς της ενέργειας, του τουρισμού και της τεχνολογίας», καθώς και την ανάγκη διατήρησης ενός διαλόγου «παρά τις διαφορές απόψεων».
Η εκδοχή του Ερντογάν, για το Παλαιστινιακό όπως αναμενόταν, έκανε λόγο για την ανάγκη επίτευξης «μιας διαρκής και αποδεκτής λύσης δύο κρατών, στο πλαίσιο των ψηφισμάτων του ΟΗΕ».
Ωστόσο η κίνηση προς το Ισραήλ δεν ήταν η μόνη του είδους από την Τουρκία, που απευθυνόταν σε χώρες της περιοχής με τις οποίες η Άγκυρα έχει τεταμένες σχέσεις τα τελευταία χρόνια.
Ανώτεροι Τούρκοι απεσταλμένοι πήγαν στην Αίγυπτο τώρα που η κατάσταση στη Λιβύη έχει σταθεροποιηθεί σε κάποιο βαθμό.
Τόσο η Άγκυρα όσο και το Κάιρο γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να πάρουν ότι θέλουν στη Λιβύη. Οι σύμμαχοι της Τουρκίας στην Τρίπολη δεν μπορούν να απαλλαγούν από τον Χαλίφα Χάφταρ και τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό που έχει την υποστήριξη της Αιγύπτου, ενώ η LNA υπό τον Χαφτάρ δεν μπόρεσε να επικρατήσει στο δυτικό μισό της χώρας.
Μια πολιτική διαδικασία, εύθραυστη και περίπλοκη, βρίσκεται σε εξέλιξη και η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να επιδιώξει κάποιες συμφωνίες με τον Αιγύπτιο πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ ελ Σίσι.
Η Τουρκία προσέγγισε επίσης τη Σαουδική Αραβία, μετά από μια μακρά περίοδο έντασης για το θέμα του Κατάρ και άλλα σημεία διαμάχης.
Η σηματοδότηση προσέγγισης που επιχειρεί η Τουρκία προς το Ισραήλ αποτελεί συνεπώς μέρος ενός ευρύτερου σχεδιασμού.
Στη ρίζα της βρίσκεται μια αυξανόμενη αίσθηση διπλωματικής απομόνωσης και ευπάθειας, δεδομένης της μειωμένης θέσης της Τουρκίας στην Ουάσινγκτον ,όπως αποδείχθηκε από την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων από τον Πρόεδρο Τζο Μπάιντεν και από την άλλη πλευρά, η ελπίδα να δημιουργήσει μια σφήνα μεταξύ των μελών του Ανατολικού Μεσογειακού Φόρουμ Φυσικού Αερίου (EMGF).
Επιπλέον, αυτό συμπίπτει με την απόφαση να κλιμακωθεί η πίεση στους Κύπριους να αποδεχτούν ως τετελεσμένα γεγονότα τη λύση δύο κρατών και την επαναλειτουργία της πόλης φάντασμα Βαρόσια, κοντά στην Αμμόχωστο, για κατοίκηση από τουρκοκύπριους (ή Ανατολίτες) Τούρκους.
Υπό αυτό το πρίσμα, η ερωτοτροπία της Τουρκίας πρός το Ισραήλ πρέπει να θεωρηθεί ως μια προσπάθεια για τη σπορά διαφωνίας μεταξύ των βασικών μελών της στρατηγικής ευθυγράμμισης που ενσωματώνει το EMGF.
Η Άγκυρα βλέπει αυτήν την περιφερειακή οργάνωση και τη βασική της λογική στρατηγικής συνεργασίας σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, ως μια σκόπιμη προσπάθεια να περιορίσει τις τουρκικές φιλοδοξίες για ηγεμονία στην περιοχή.
Τυχόν απομάκρυνση του Ισραήλ, καθώς και της Αιγύπτου από την Ελλάδα και την Κύπρο θα μπορούσαν να διευκολύνουν τον Ερντογάν να συνεχίσει τις νεοοθωμανικές φιλοδοξίες του, να ξαναγράψει τους κανόνες στην Κύπρο και στο τέλος ακόμη και αν οι εντάσεις στο Αιγαίο έχουν μειωθεί κάπως, να εφαρμόσει την έννοια της «γαλάζιας πατρίδας» (Μavi Vatan).
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Επίθεση σε όλα τα μέτωπα: Πήγαν να τινάξουν τουρκικό στρατόπεδο οι Κούρδοι - Συνεχίζεται η πολιορκία
Αυτή η ιδέα προϋποθέτει μια εκτεταμένη σφαίρα θαλάσσιου ελέγχου που αγνοεί τα δικαιώματα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) της Ελλάδας. Ο χάρτης της Τουρκίας αναιρεί την οριοθέτηση της ΑΟΖ που δημιουργήθηκε από την ύπαρξη της Ρόδου, της Καρπάθου και της Κρήτης.
Σαφώς, ένας από τους κινητήριους παράγοντες της κίνησης του Ερντογάν στην Κύπρο είναι η αδιάκοπη ανάγκη για δράση, η οποία πηγάζει από την αυξανόμενη δυσαρέσκεια και τα σημάδια εσωτερικής αδυναμίας του κυβερνώντος κόμματός του, AKP και την εξάρτηση από το υπερεθνικιστικό MHP.
Σημάδια ανησυχίας στην Αθήνα και τη Λευκωσία;
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι μια νότα συναγερμού άρχισε να μπαίνει στον ελληνικό και κυπριακό λόγο με το Ισραήλ. Και οι δύο χώρες κατανοούν ότι η «ευθυγράμμιση» και οι καλές σχέσεις με το Ισραήλ δεν είναι και δεν θα αποτελέσουν δέσμευση να συμμετάσχει το Ισραήλ , παρά το πλευρό τους σε τυχόν στρατιωτική αντιπαράθεση με την Τουρκία, εάν σημειωθεί.
Ωστόσο, η αντίληψη του στενού συντονισμού με το Ισραήλ σε μια σειρά ζητημάτων με Ελλάδα και Κύπρο συμβάλλει στην ανθεκτικότητα τους απέναντι σε μια επιθετική πρόκληση. Εξ ου και η ανησυχία για πιθανή αλλαγή στάσεων του Ισραήλ απέναντι στην Τουρκία.
Με αξιοσημείωτη ταχύτητα, τόσο ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας (21 Ιουλίου) όσο και ο Κύπριος ομόλογός του Νίκος Χριστοδουλίδης (26 Ιουλίου) επισκέφθηκαν το Ισραήλ εντός δεκαπενθήμερου από την κλήση του Ερντογάν.
Ενώ υπάρχει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων τόσο στη διμερή όσο και στην τριμερή ατζέντα, ήταν φανερό ότι η πρόσφατη επιθετική στάση που κράτησε η Τουρκία στην Κύπρο ήταν στην πρώτη γραμμή των ανησυχιών τους.
Είναι σημαντικό ωστόσο το γεγονός ότι ο Πρόεδρος Herzog τηλεφώνησε στην Ελληνίδα ομόλογό του, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, για να την ενημερώσει για το περιεχόμενο της συνομιλίας του με τον Ερντογάν και συναντήθηκε με τον Χριστοδουλίδη κατά την επίσκεψή του, προφανώς με τον ίδιο σκοπό.
Οι προτεραιότητες του Ισραήλ
Και στις δύο επισκέψεις, ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Yair Lapid βγήκε από τα συνηθισμένα πλαίσια για να δείξει αλληλεγγύη προς Κύπρο και Ελλάδα ,επιδιώκοντας επίσης, ευρύτερα, να επιδιορθώσει τις σχέσεις του Ισραήλ με την Ευρώπη.
Κατά τη συνάντησή του με τον Χριστοδουλίδη, επέκρινε δημόσια τις τουρκικές ενέργειες στη Βαρόσια και εξέφρασε την ισραηλινή αλληλεγγύη στην Κύπρο.
Αυτά τα συναισθήματα, όπως ήδη αναφέρθηκαν, δεν χρειάζεται να ερμηνευτούν ως στρατηγική δέσμευση.
Η ικανότητα της Κύπρου να αντιμετωπίσει αυτές τις ενέργειες, πέρα από το να φέρει το θέμα στην προσοχή της διεθνούς κοινότητας, είναι αρκετά περιορισμένη .
Η στάση του Ισραήλ, ωστόσο, στέλνει ένα σαφές μήνυμα που πρέπει να διατηρηθεί. Η ευθυγράμμιση, όπως αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια με Ελλάδα και Κύπρο είναι σημαντική για το Ισραήλ από πολλές απόψεις, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που αφορούν την εθνική μας ασφάλεια σε μελλοντικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και τη διπλωματική θέση του Ισραήλ στην Ευρώπη.
Δεν θα ανταλλαχθεί για μια βραχύβια προσέγγιση με έναν ηγέτη στην Τουρκία του οποίου ο ισλαμιστικός προσανατολισμός του παραμένει θεμελιωδώς εχθρικός προς το Ισραήλ.
Υπάρχει επίσης η σημαντική πτυχή της βελτίωσης των σχέσεων του Ισραήλ με τη Γαλλία.
Αυτή η σχέση κλονίστηκε, αλλά δεν υπονομεύτηκε, από το σκάνδαλο "Pegasus"/NSO, το οποίο ήταν ο άμεσος λόγος για την επείγουσα επίσκεψη του Ισραηλινού υπουργού Άμυνας Benny Gantz στο Παρίσι.
Η Γαλλία μοιράζεται με το Ισραήλ την ίδια οπτική για τις τουρκικές φιλοδοξίες στη Β.Αφρική και όπως το Ισραήλ και η Αίγυπτος δεν «θρηνούν» για την απομάκρυνση των στοιχείων που σχετίζονται με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα από την εξουσία στην Τυνησία.
Ακόμη πιο σημαντικές είναι οι σχέσεις με την Ιορδανία και την Αίγυπτο. Η σταθεροποίηση της Ιορδανίας είναι ζωτικής σημασίας για την ειρήνη και τη σταθερότητα για την Ανατολική Μεσόγειο στο σύνολό της. Η τριμερής σύνοδος του βασιλιά της Ιορδανίας στην Αθήνα με τους ηγέτες της Ελλάδας και της Κύπρου (28 Ιουλίου) ήταν ένα σημαντικό βήμα προς την εδραίωση αυτής της ευθυγράμμισης.
Όσο για τον El-Sisi, ο οποίος προς το παρόν παίζει επίσης βασικό ρόλο στην προσπάθεια να ηρεμήσει τις εντάσεις με τη Χαμάς στη Γάζα, η σημασία του ρόλου του δύσκολα μπορεί να υποτιμηθεί. Ενώ μπορεί να είναι πρόθυμος να συνεργαστεί με τον Ερντογάν για πρακτικά θέματα, όπως η κατάσταση στη Λιβύη, το βασικό ιδεολογικό χάσμα μεταξύ του καθεστώτος του και του ισλαμιστικού προσανατολισμού του AKP δεν είναι πιθανό να γεφυρωθεί.
Για το Ισραήλ, το προφανές μήνυμα που πρέπει να σταλεί είναι ότι με πολύ λίγες εξαιρέσεις και η Τουρκία του Ερντογάν δεν είναι μία από αυτές, η στρατηγική κοινή σχέση με την Αίγυπτο βρίσκεται στην κορυφή των μακροπρόθεσμων συμφερόντων μας και πρέπει να παραμείνει έτσι.
Παράλληλα με τους εταίρους του Ισραήλ στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, και μέσω της αυξανόμενης συνεργασίας μεταξύ ελληνικών και εβραϊκών οργανώσεων της διασποράς στις Ηνωμένες Πολιτείες και αλλού, θα πρέπει να καταβληθούν ενεργές προσπάθειες για να διατηρηθεί η διεθνής νομιμότητα του ελληνοαιγυπτιακού χάρτη της ΑΟΖ, και να διασφαλιστεί ότι η πολιτική των ΗΠΑ στη Λιβύη θα αντισταθεί στην προσπάθεια της Τουρκίας για ηγεμονία στην περιοχή.
