Αίσθηση, προβληματισμό, ερωτηματικά, σκεπτικισμό αλλά και εύλογη ανησυχία έχει προκαλέσει το δημοσίευμα της γνωστής γερμανικής εφημερίδας, σύμφωνα με το οποίο ο Τούρκος πρόεδρος συζήτησε σειρά ακραίων σεναρίων κατά της χώρας μας και ειδικά τη βύθιση πολεμικού μας πλοίου ή την κατάρριψη πολεμικού αεροσκάφους από τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας του.
Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος για τον Ε.Τ.*
Το δημοσίευμα της ανταποκρίτριας της εφημερίδας Μάριον Σενκέρ επικαλείται τουρκικές στρατιωτικές πηγές(;) στην Κωνσταντινούπολη, ενώ η συγκεκριμένη και αξιόπιστη εφημερίδα διατηρεί μία διαχρονικά αρνητική ως και επικριτική στάση απέναντι στον ισλαμοεθνικιστή και εμπρηστικών τάσεων πρόεδρο της γειτονικής χώρας. Ας μη λησμονούμε ότι προ 18 μηνών ο τότε ανταποκριτής της εφημερίδας Ντενίζ Γκιουτζέλ είχε κατηγορηθεί από τον Ερντογάν ως εχθρός του τουρκικού κράτους για σχέσεις με παράνομες κουρδικές αυτονομιστικές οργανώσεις στη νοτιοανατολική Τουρκία, καθώς και για επαφές ακόμα και με γκιουλενικά/ριζοσπαστικά «στοιχεία», με αποτέλεσμα να φυλακιστεί και να απαιτηθεί -λόγω της διπλής του υπηκοότητας- να παρέμβει το Βερολίνο για να αποφυλακιστεί με τον Ερντογάν να «εκμεταλλεύεται» την περίπτωσή του για να προχωρήσει η περαιτέρω διάθεση γερμανικών οπλικών συστημάτων στην Αγκυρα.
Ορισμένες επισημάνσεις επί του δημοσιεύματος κρίνονται ως απαραίτητες:
1. Τέτοιου είδους δημοσιεύματα υπήρξαν στο παρελθόν αλλά κυρίως σε τουρκικές εφημερίδες (όχι πολύ μεγάλης κυκλοφορίας) την περίοδο 2002-2006 όταν το κοσμικό/κεμαλικό κράτος αντιδρούσε έντονα στην έλευση Ερντογάν6 και του κόμματος AKP στην εξουσία. Τότε ήρθαν στο προσκήνιο οι περιπτώσεις Εργκένεκον και BALYOZ/SLEDGEHAMMER/Βαριοπούλα που αφορούσαν συνωμοσίες διαφόρων στρατιωτικών και διπλωματικών κύκλων κατά του τότε υφέρποντος ισλαμισμού και της διείσδυσης ισλαμικών «στοιχείων» στα σώματα ασφαλείας, στις δικαστικές αρχές και στο στράτευμα, που ήσαν επί δεκαετίες οι προμαχώνες του σύγχρονου τουρκικού κράτους (μετά το 1924). Αν και έλαβαν χώρα πολλές δίκες, εμπλοκή γκιουλενικών – ιμάμηδων, συλλήψεις ανώτατων αξιωματικών, καταθέσεις/προφυλακίσεις αρχηγών ενόπλων δυνάμεων (Τσετίν Ντογκάν-Χιλμί Οζγκιόκ-Γιασάρ Μπουγιούκανιτ κ.ά.), επιβολή πολύχρονων ποινών, μέχρι και τελική αθώωση πολλών καταδικασθέντων και οι δύο υποθέσεις έτυχαν μεγάλης κάλυψης και πρωτοφανών κατηγοριών.
Βανδαλισμοί
Μάλιστα μεταξύ των συνωμοτικών ενεργειών ήσαν η κατάρριψη τουρκικού αεροσκάφους για να ρίξουν την ευθύνη στη χώρα μας, βανδαλισμοί σε μεγάλες πόλεις, εμπρησμοί τζαμιών σε επτά πόλεις της Τουρκίας, μέχρι και αστραπιαία ενέργεια της 1ης τουρκικής στρατιάς στην περιοχή του Εβρου. Αυτές οι συνωμοτικές κινήσεις και σχέδια είχαν προσελκύσει το ενδιαφέρον πολλών, ενώ από πλευράς σχεδιασμού είχαν «πάρει ιδέες» από τις γνωστές ψυχροπολεμικές κινήσεις και σχέδια τύπου GLADIO στην Ιταλία, «κόκκινη προβιά» στην Ελλάδα και COUNTERINSURGENCY στην Τουρκία.
Πάντως αυτή τη φορά η όλη υπόθεση του Ερντογάν με τους στρατηγούς για πρόκληση θερμού επεισοδίου ήταν στην τουρκική έκδοση της γερμανικής εφημερίδας. Και αυτό απαιτεί εμβάθυνση σχετικά με το σε τι πραγματικά αποσκοπούσε, αν φυσικά τα γραφόμενα πράγματι λέχθηκαν, μεταφέρθηκαν σωστά και αν προφανώς ισχύουν. Γιατί στην Τουρκία οι συνωμοσίες και τα σχετικά σενάρια έχουν τεράστια προβολή για διαφόρους λόγους.
2. Δεν μπορεί να αποκλειστεί η περίπτωση στα πλαίσια παρατεταμένων και δογματικά κατευθυνόμενων ψυχολογικών ως και επιρροής επιχειρήσεων να δημοσιεύτηκαν οι συζητήσεις Ερντογάν-αρχηγών με σκοπό να εκφοβίσουν τους πάντες και να εκλάβουν ως πάρα πολύ σοβαρές και αποφασιστικές τις τουρκικές ενέργειες και κινητικότητα-ετοιμότητα στην ανατολική Μεσόγειο.
Αν λάβουμε υπόψη -σύμφωνα με πληροφορίες του υπογράφοντα-ότι κάτι τέτοιο λέχθηκε σε μία από τις δύο συσκέψεις στις 20 και 24 Αυγούστου, στις οποίες συμμετείχαν ο υπουργός Αμυνας Χουλουσί Ακάρ, ο αρχηγός της μυστικής υπηρεσίας ΜΙΤ Χακάν Φιντάν, ως και ορισμένοι ανώτατοι αξιωματικοί (πέραν των αρχηγών των επιτελείων π.χ. οι διοικητές της 1ης και 4ης στρατιάς), προφανώς μία τέτοια κίνηση Ερντογάν (διαρρέουσα) θα μπορούσε να εξηγήσει-ερμηνεύσει την έντονη κινητικότητα διεθνών παραγόντων για προσπάθειες αποκλιμάκωσης της έντασης, όπως οι πρόσφατες του Νορβηγού ΓΓ/ΝΑΤΟ Γενς Στόλντεμπεργκ (περί μηχανισμού κρίσης της συμμαχίας), του υπουργού Εξωτερικών της Γερμανίας Χάικο Μάας (δεύτερη επίσκεψή του σε Αθήνα και Αγκυρα), ως και του αρμοδίου επιτρόπου της Ε.Ε. για την εξωτερική πολιτική, ασφάλεια και άμυνα Ισπανού Ζοσέπ Μπορέλ (συνεχείς τηλεφωνικές επικοινωνίες με Αγκυρα, Λευκωσία, Αθήνα και Βερολίνο -προφορική παρουσίαση των επτά κατηγοριών πιθανών κυρώσεων της Ε.Ε. στην Αγκυρα, συμμετοχή αμερικανικού ως και ιταλικού πλοίου σε διμερείς ασκήσεις με την Τουρκία κ.ά.). Μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα ενέτασσα και την παρουσία του ΓΓ/ΝΑΤΟ στο άτυπο συμβούλιο των υπουργών Εξωτερικών και υπουργών Αμυνας στο Βερολίνο, καθώς και την κλειστή συνάντησή του με την καγκελάριο Μέρκελ.
Αν ο Ερντογάν με αυτό που διέρρευσε (και αν ισχύει) περί επίθεσης σε ελληνικό πλοίο ή αεροσκάφος στόχευε στο να προκαλέσει δυναμική συμμετοχή διεθνών και ευρωπαϊκών παραγόντων, τότε εκ του αποτελέσματος φέρεται να «ταρακούνησε» κάπως υπέρ ή εναντίον του τα «λιμνάζοντα νερά» της Ε.Ε. και της χαλαρής επί του θέματος εμπλοκής της Ατλαντικής Συμμαχίας στην ανατολική Μεσόγειο. Προφανώς επιδιώκει να τον εκλάβουν σοβαρά όλοι, ότι είναι έτοιμος για όλα.
3. Στην Τουρκία όταν συνεδριάζουν τέτοια ανώτατα όργανα του κράτους σπάνια διαρρέει κάτι σχετικό (εκτός αν είναι επί τούτου). Ειδικά μετά το αποτυχημένο κίνημα των γκιουλενιστών της 15/16ης Ιουλίου του 2016, ελάχιστες περιπτώσεις και αποφάσεις έχουν καταστεί άμεσα γνωστές και συνήθως οι υπό τον Ερντογάν συσκέψεις απλά στο τέλος εκδίδουν κάποιο ανακοινωθέν. Διαδοχικές επιχειρήσεις του τουρκικού στρατού κατά Κούρδων-Ιρακινών-Συρίας, επέμβαση στη Λιβύη, για αρκετές ημέρες ήσαν εντεταγμένες σε «σφαίρες παραπληροφόρησης και προπαγάνδας».
Οι Τούρκοι τα τελευταία χρόνια έχουν πραγματοποιήσει σημαντική πρόοδο σε θέματα παραπληροφόρησης, υβριδικών σχεδίων, προπαγανδιστικών μηχανισμών κ.ά., αφού έχουν αποκτήσει εμπειρίες από μάχιμες επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ καθώς και LESSONS LEARNED από Ρώσους και Κινέζους από επιχειρήσεις σε ανατολική Ουκρανία, Ξινιάνγκ κ.λπ. Απαιτείται από πλευράς μας λίαν υπολογίσιμη προσοχή, γιατί τις αντιδράσεις μας σε τέτοιες μεγαλόσχημες δηλώσεις-προτάσεις και σχέδια τις αναλύουν οι απέναντι πολύ.
4. Επειδή μελετώ για πολλά χρόνια την Τουρκία και τη Ρωσία στο βάθος των διπλωματικο-στρατιωτικών κατεστημένων, δεν υπάρχει περίπτωση να αντέδρασαν οι αποκλειστικά ερντογανικοί αρχηγοί των επιτελείων σε προτάσεις-αποφάσεις-σχέδια του Ερντογάν. Μετά το προ τετραετίας αποτυχημένο κίνημα όλες οι στρατιωτικές ηγεσίες της χώρας είναι ακραιφνώς ελεγχόμενες από τον Τούρκο πρόεδρο και τον έμπιστό του υπουργό Αμυνας. Η τοποθέτηση του Χουλουσί Ακάρ ως υπουργού Αμυνας έχει περαιτέρω ερντογανοποιήσει τις ένοπλες δυνάμεις.
Οι αρχηγοί των κλάδων και φέτος παρέμειναν αμετακίνητοι στις θέσεις τους. Οσοι διαφώνησαν -ακόμα κι αν ήσαν του κλίματος Ερντογάν- ή τέθηκαν εκτός ή αδρανοποιήθηκαν ή αποστρατεύτηκαν. Χαρακτηριστικά παραδείγματα του αντιναυάρχου εα Τζιχάντ Γιαγτζί (εκ των θεωρητικών της γαλάζιας πατρίδας), του πρώην διοικητή των ειδικών δυνάμεων αντιστρατήγου εα Ζάκι Ακσακαλέ, ως και του πρώην διοικητή της δεύτερης στρατιάς της Μαλάτειας και πρώην επιθεωρητή στρατού στρατηγού εα Μετίν Τελέμ, που επειδή διαφώνησαν με «κάποιους χειρισμούς» του Ερντογάν και της στρατιωτικής ηγεσίας αποστρατεύθηκαν.
Συνεπώς είναι φύσει αδύνατο αρχηγοί όπως ο επικεφαλής των χερσαίων δυνάμεων στρατηγός Ουμίτ Ντουντάρ (ο άνθρωπος που έσωσε τον Ερντογάν το βράδυ του γκιουλενικού πραξικοπήματος στην Κωνσταντινούπολη), ο αρχηγός των ναυτικών δυνάμεων ναύαρχος Αντνάν Οζμπάλ και ο αρχηγός των αεροπορικών δυνάμεων πτέραρχος Αχμέτ Κουτσουκαγιούζ να έφεραν αντιρρήσεις στα όσα επεσήμανε ο νεο-σουλτάνος. Επίσης στο δημοσίευμα δεν υπάρχει αναφορά στο τι θέση πήρε ο Χουλουσί Ακάρ αλλά και ο αρχηγός της στρατιάς του Αιγαίου στρατηγός Αλί Σιβρί που θεωρείται από τα ανερχόμενα ανώτατα στελέχη του στρατού της γείτονος χώρας. Συνεπώς είναι απίστευτα δύσκολο ως αδύνατο να αρνηθείς μία τέτοια επιλογή Ερντογάν.
Βάσει των ανωτέρω το δημοσίευμα της γερμανικής εφημερίδας στηριζόμενο σε τουρκικές στρατιωτικές πηγές παρουσιάζει πάρα πολλά «κενά», είναι αρκετά «ομιχλώδες» και στην ερντογανική Τουρκία οι διαταγές εφαρμόζονται αμέσως.
Οποιος μελετήσει τι έχει συμβεί στις ένοπλες δυνάμεις της Αγκυρας μέσα από πληροφορίες που προέρχονται από «βαθιά λαρύγγια» και διεισδύσει σε αχαρτογράφητα νερά θα αντιληφθεί ότι δεν μπορείς να διαφωνήσεις με τον Ερντογάν σε τέτοιους χώρους. Συνεπώς η διαρροή αλλά και το δημοσίευμα εξυπηρετούν άλλους σκοπούς με εμφανείς και αφανείς επιπτώσεις στις ελληνοτουρκικές εξελίξεις.
*Ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος είναι Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
