Ο Άγγελος Συρίγος, αναπληρωτής καθηγητής διεθνούς δικαίου και εξωτερικής πολιτικής, βουλευτής της Ν.Δ. στην Α’ Αθηνών αναλύει στο philenews.com το σκηνικό στην ανατολική Μεσόγειο, τις τουρκικές μεθοδεύσεις και τη διαχείριση που γίνεται από την Αθήνα, όπως και τη στάση ευρωπαϊκών χωρών έναντι της Άγκυρας υπό το βάρος των εθνικών τους συμφερόντων.
Υπογραμμίζει ότι για την Αθήνα μοναδικό θέμα προς διαπραγμάτευση είναι η οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας σε Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειο.
Υποδεικνύει ότι είναι αδιανόητη σήμερα η όποια συζήτηση εδαφικής αλλαγής, όπως διεκδικεί η Τουρκία και σημειώνει ότι είναι η χώρα που διατηρεί παράνομα στρατεύματα σε Κύπρο, Συρία και Ιράκ.
Εκτιμά ότι είμαστε στην αρχή μίας μακράς πορείας για την επιβολή πραγματικά σοβαρών και αυστηρών κυρώσεων στην Τουρκία, από την Ευρώπη, χωρίς να υποτιμά τις τοποθετήσεις κρατών- μελών στη βάση των εθνικών τους συμφερόντων.
Ο κ. Συρίγος τονίζει πως η Τουρκία αποτελεί ευρωπαϊκή απειλή που πρέπει να αντιμετωπισθεί εμπράκτως εκεί που παραβιάζεται η ευρωπαϊκή νομιμότητα: σε Κύπρο και Ελλάδα.
– Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η κατάσταση στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Οδηγούμαστε σε ένα διάλογο Ελλάδας- Τουρκίας και εκτόνωση της κατάστασης ή υποβόσκει μια νέα κρίση;
-Η Τουρκία έχει συγκεκριμένο στρατηγικό σχεδιασμό για την ανατολική Μεσόγειο ο οποίος περιλαμβάνει τη Λιβύη, τη Συρία, την Αίγυπτο, την Αλβανία και φυσικά εμάς, Ελλάδα και Κύπρο.
Εδώ και καιρό προχωρά με αποφασιστικότητα στην υλοποίησή του. Ενδεικτική αυτών των αντιλήψεων είναι η ναυπήγηση ενός μικρού αεροπλανοφόρου στην Κωνσταντινούπολη που εκτιμάται ότι θα είναι έτοιμο στον επόμενο χρόνο. Εάν το τουρκικό ενδιαφέρον περιοριζόταν στο Αιγαίο ή στην Κύπρο, το αεροπλανοφόρο είναι άχρηστο.
Οι τουρκικές ηπειρωτικές ακτές και τα κατεχόμενα προσφέρουν απείρως περισσότερες δυνατότητες στη χρήση αεροδρομίων. Μέσα από αυτό το πρίσμα πρέπει να δούμε την κατάσταση στην ανατολική Μεσόγειο.
Είναι βέβαιον ότι Ελλάδα και Τουρκία οδηγούνται σε διάλογο. Είναι όμως αμφίβολο εάν ο διάλογος εκτονώσει την κατάσταση. Η Τουρκία θέλει άμεσα να εκμεταλλευθεί το κενό εξουσίας που υπάρχει στις ΗΠΑ τουλάχιστον μέχρι τις εκλογές του Νοεμβρίου, όπως και τις αμφιταλαντεύσεις της Ευρώπης.
Στόχος της είναι το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα να κατοχυρώσει τη θέση της ως επικυρίαρχης χώρας της ανατολικής Μεσογείου. Ακόμη και εάν αρχίσει ο διάλογος, είναι πολύ πιθανόν να διακόπτεται από εντάσεις και κρίσεις.
– Η Ελλάδα δηλώνει έτοιμη για διάλογο. Τι θα περιλαμβάνει ένας τέτοιος διάλογος και ποιες παγίδες μπορεί να κρύβει για την ελληνική πλευρά;
-Ο διάλογος προετοιμάζει το έδαφος για διαπραγματεύσεις. Η κάθε πλευρά απαριθμεί τα θέματα που θεωρεί ότι πρέπει να επιλυθούν και συνεπώς να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγματεύσεως.
Η ελληνική θέση είναι σαφής: μοναδικό θέμα προς διαπραγμάτευση είναι η οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας σε Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειο.
Η Τουρκία, πέραν της οριοθετήσεως των θαλασσίων ζωνών, θέτει πλειάδα θεμάτων. Μεταξύ άλλων αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία απροσδιόριστου αριθμού ελληνικών νησιών και ζητά αποστρατιωτικοποίηση των ανατολικών νησιών του Αιγαίου. Οποιαδήποτε συζήτηση εδαφικής αλλαγής στην Ευρώπη του 21ου αιώνα είναι απλώς αδιανόητη.
Όσο για την αποστρατιωτικοποίηση, η Τουρκία έχει αυτή τη στιγμή παρανόμως στρατεύματά της σε τρεις γειτονικές χώρες: Κύπρο, Συρία και Ιράκ. Είναι αυτοκτονική μία τέτοια συζήτηση.
-Τι να αναμένουμε από το έκτακτο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων στις 27 και 28 Αυγούστου; Πιστεύετε ότι η Ε.Ε μπορεί να επιδείξει πιο «σκληρή» στάση έναντι της Τουρκίας για τη συμπεριφορά της;
-Δεν μπορεί να προδιαγραφεί εάν η ευρωπαϊκή στάση θα είναι «σκληρή» στα χαρτιά ή στην πραγματικότητα.
Το θέμα για το οποίο καλείται να πάρει μέτρα η Ευρώπη, είναι η διεξαγωγή σεισμογραφικών ερευνών σε περιοχές ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
Η ίδια ακριβώς παραβίαση στην κυπριακή ΑΟΖ από το 2014 αντιμετωπίσθηκε επί χρόνια με αδιαφορία από την Ε.Ε. Οι δε αναιμικές κυρώσεις που έχουν υιοθετηθεί, αφορούν σε κάτι απείρως σοβαρότερο: τη διεξαγωγή γεωτρήσεων εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Θεωρώ ότι είμαστε στην αρχή μίας μακράς πορείας για την επιβολή πραγματικά σοβαρών και αυστηρών κυρώσεων.
-Μπορούμε να πούμε ότι το αποτέλεσμα της πρόσφατης τηλεδιάσκεψης του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων ήταν τροχιοδεικτικό για τη στάση που θα τηρήσει η Ε.Ε στο ζήτημα; Και πώς σχολιάζετε τη στάση των ευρωπαίων εταίρων μας;
-Εντός της Ε.Ε το κάθε κράτος βλέπει μέσα από τη δική του οπτική γωνία τις σχέσεις του με την Τουρκία. Υπάρχουν κράτη, όπως αυτά της ομάδας Βίζεγκραντ, που δίνουν έμφαση στις προσφυγικές ροές από την Τουρκία.
Η άτυπη επικεφαλής αυτής της ομάδας, η Αυστρία, βλέπει επιπλέον και την προσπάθεια διεισδύσεως της Τουρκίας και ελέγχου των τουρκικής καταγωγής Μουσουλμάνων που ζουν στο έδαφός της. Άλλα κράτη, όπως η Ισπανία, προσεγγίζουν την Τουρκία μέσα από τις εμπορικές συναλλαγές τους. Η μεγάλη διαμάχη όμως, είναι μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας.
Η Γαλλία βλέπει το θέμα στρατηγικά. Αντιθέτως, η Γερμανία δίνει έμφαση στο εμπορικό τμήμα των σχέσεων με την Τουρκία και στο μεταναστευτικό. Όλα αυτά φάνηκαν στην πρόσφατη τηλεδιάσκεψη και θα τα ξαναδούμε τις επόμενες εβδομάδες.
– Πώς βλέπετε τη στάση της Γερμανίας στο όλο ζήτημα και πώς τον ρόλο των ΗΠΑ; Λέγεται ότι το Βερολίνο ειδικά είναι ενοχλημένο για την ανακοίνωση υπογραφής συμφωνίας Ελλάδας- Αιγύπτου για τη μερική οριοθέτηση ΑΟΖ, διότι θεωρήθηκε ότι επανέφερε την ένταση και ότι ναυάγησε την πρώτη πρωτοβουλία για διάλογο. Πώς το σχολιάζετε;
-Ένα από τα λάθη που κάνουμε σε Ελλάδα και Κύπρο είναι να αντιμετωπίζουμε τις μεγάλες δυνάμεις ως ένα είδος διεθνούς δικαστηρίου που αναζητά ποιος έχει δίκιο. Οι μεγάλες δυνάμεις ενδιαφέρονται να υπάρχει σταθερότητα.
Αυτός είναι και ο λόγος που κινητοποιήθηκαν τώρα με τις σεισμικές έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και δεν κινητοποιήθηκαν όταν έγιναν οι αντίστοιχες έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ.
Η ουσιώδης διαφορά είναι ότι η Ελλάδα διαθέτει ισχυρές ένοπλες δυνάμεις. Υπάρχει κίνδυνος ένοπλης συγκρούσεως. Ακούσθηκε πράγματι ότι υπήρξε γερμανική ενόχληση. Εάν είναι αλήθεια, τότε οι Γερμανοί βάζουν στην ίδια ζυγαριά την ακύρωση μίας παράνομης τουρκικής NAVTEX με την υπογραφή μίας διεθνούς συμφωνίας οριοθετήσεως θαλασσίων ζωνών μεταξύ δύο κυρίαρχων κρατών.
Η Γερμανία μπορεί να ζητά ησυχία αλλά και η Ελλάδα οφείλει να διαφυλάξει τα εθνικά της συμφέροντα.
– Ποιος ο ρόλος της Γαλλίας στην περιοχή; Είδαμε τη δυναμική παρουσία της με κοινή στρατιωτική άσκηση με την Ελλάδα, ενώ υπάρχει και με την Κύπρο συμφωνία συνεργασίας.
-Πριν αναφερθώ στη Γαλλία, επιτρέψτέ μου να σας δώσω μία άλλη οπτική της Τουρκίας. Το 2010-11 προσπάθησε να εκμεταλλευθεί τις «αραβικές ανοίξεις» προκειμένου να δημιουργήσει μία κοινοπολιτεία με ισλαμικές αδελφότητες στα εδάφη της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Μεταξύ 2012-2015 προσέφερε αφειδώς την υποστήριξή της στην οργάνωση «Ισλαμικό Κράτος». Σήμερα ενισχύει τις δυνάμεις του Σάρατζ στη Λιβύη με ακραίους ισλαμιστές.
Η Ευρώπη προσεγγίζει την Τουρκία αγνοώντας τη σημασία του πολιτικού Ισλάμ. Παλαιότερα κάποιοι έβλεπαν στο ΑΚΠ το ισλαμικό αντίστοιχο των χριστιανοδημοκρατικών κομμάτων της Ευρώπης…
Τα περισσότερα στελέχη του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΠ, περιλαμβανομένου του Τούρκου προέδρου, ανήκουν στο τουρκικό παράρτημα της ισλαμικής αδελφότητας των Νακσιμπαντί-Χαλίντι.
Θέλουν η χώρα τους να αναδειχθεί σε φυσικό ηγέτη του μουσουλμανικού κόσμου. Οι ακραίες θέσεις τους έχουν μετατραπεί σε κυρίαρχη τάση της τουρκικής κοινωνίας.
Η Τουρκία ζει την αναβίωση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας μέσα από έναν ακραίο ισλαμισμό.
Το είδαμε με τη συμβολική κίνηση της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τέμενος. Η απουσία της Αμερικής από την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου έχει δημιουργήσει κενό που θέλει να καταλάβει η Τουρκία. Η Γαλλία βλέπει το κενό και για λόγους στρατηγικούς θέλει να το καλύψει η ίδια. Οπωσδήποτε δεν θέλει να δει την Τουρκία να αναλαμβάνει σημαίνοντα ρόλο στην περιοχή. Σε αυτούς τους λόγους οφείλονται οι κινήσεις των τελευταίων εβδομάδων προς Ελλάδα και Κύπρο.
Δεν υπάρχει διάλογος αν δεν σταματήσουν οι τουρκικές έρευνες
– Ποια θεωρείτε ότι πρέπει να είναι η στάση της Ελλάδας στο πλαίσιο ενός ελληνοτουρκικού διαλόγου, σε ό,τι αφορά την επιθετικότητα της Τουρκίας έναντι της Κύπρου;
-Οι τουρκικές έρευνες είτε λαμβάνουν χώρα στην κυπριακή ΑΟΖ είτε προσπαθούν να παραβιάσουν την ελληνική υφαλοκρηπίδα είναι εξίσου καταδικαστέες. Δεν αρκεί η διακοπή οποιασδήποτε ενέργειας στην ελληνική υφαλοκρηπίδα.
Η συνέχιση ερευνών στην κυπριακή ΑΟΖ συνεχίζει να επισείει την τουρκική απειλή. Με αυτόν τον τρόπο η Τουρκία προσπαθεί να εμφανισθεί ότι νομιμοποιημένα συνεχίζει τις έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ.
Είναι προφανές ότι τα πράγματα είναι αλληλένδετα. Η θέση Ελλάδας και Κύπρου προς την ΕΕ πρέπει να είναι ότι δεν υπάρχει διάλογος εάν η Τουρκία δεν σταματήσει γενικώς όλες τις έρευνές της.
Iσχυρό χαρτί για την Ελλάδα η συμφωνία με την Αίγυπτο
– Η συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου για μερική οριοθέτηση ΑΟΖ έχει αλλάξει τις ισορροπίες, όπως έχει λεχθεί, και αποτελεί ιστορική στιγμή. Μπορεί μέσα από έναν ελληνοτουρκικό διάλογο και με βάση τις αξιώσεις της Άγκυρας να αλλάξουν τα δεδομένα και πάλι;
-Η συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου αποτελεί θετικό στάδιο στην αντιμετώπιση του τουρκο-λιβυκού μνημονίου. Μας προσφέρει ένα ισχυρό χαρτί που, σε συνδυασμό με τη διπλωματία, τις συμμαχίες και κυρίως την αποτρεπτική ισχύ των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, βοηθά να ισορροπήσουμε την κατάσταση στην περιοχή.
Δεν λύνει όμως ούτε το πρόβλημα των οριοθετήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο και, βεβαίως, ούτε το πρόβλημα με την Τουρκία. Η λύση θα προέλθει μόνο μέσα από τη διευθέτηση όλων των ορίων της περιοχής. Δεδομένου ότι δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνημένη διευθέτηση διότι χωρίζει άβυσσος τις θέσεις Ελλάδας και Τουρκίας, καθίσταται μονόδρομος η δικαστική επίλυση.
– Τι σημαίνει η μη συμπερίληψη στη συμφωνία του Καστελλόριζου; Η Τουρκία προσπάθησε να το ερμηνεύσει ότι αποτελεί και θέση της Αιγύπτου ότι τα νησιά δεν έχουν ΑΟΖ.
-Η προς οριοθέτηση περιοχή μεταξύ Ελλάδας-Αιγύπτου ξεκινά από την ανατολική Κρήτη και καταλήγει στο σύμπλεγμα του Καστελλόριζου. Προσδιορίζεται από το τριεθνές με τη Λιβύη στα δυτικά και από το τριεθνές με την Κύπρο στα ανατολικά. Η συνολική έκταση του ορίου υπολογίζεται σε 190 ν. μίλια.
Η ελληνική πλευρά από το 2004 ζητούσε να οριοθετηθεί το σύνολο της περιοχής, δηλ. και τα 190 ν. μίλια. Αρχικώς η Αίγυπτος είχε ζητήσει να προχωρήσει η οριοθέτηση από την Κρήτη έως την Κάρπαθο. Μετά το 2015 δέχθηκε να προχωρήσει η οριοθέτηση έως τον 28ο Μεσημβρινό, στο ύψος της Ρόδου. Είναι σαφές ότι η Αίγυπτος δεν θέλει να εμπλακεί στην ελληνοτουρκική διαμάχη.
Μέσω της συμφωνίας με μία από τις δύο χώρες καλείται να πάρει θέση αφ’ ενός ως προς την επήρεια του νησιωτικού συμπλέγματος της Μεγίστης (Καστελλόριζο) και αφετέρου ως προς την επήρεια των τουρκικών ηπειρωτικών ακτών.
Εάν υπογράψει συμφωνία με την Ελλάδα σε όλο το μήκος της οριοθετικής γραμμής (190 ν. μίλια), θα αναγνωρίζει επήρεια στο Καστελλόριζο και δεν θα έχει θαλάσσια σύνορα με την Τουρκία.
Εάν, αντιθέτως, επιλέξει να υπογράψει συμφωνία για οποιοδήποτε τμήμα της περιοχής με την Τουρκία, θα αποδέχεται ότι η θαλάσσια περιοχή ανατολικώς της Ρόδου και μέχρι το τριεθνές με την Κύπρο ανήκει στην Τουρκία λόγω της επήρειας των τουρκικών ηπειρωτικών ακτών.
Σε αυτή την περίπτωση η ελληνική υφαλοκρηπίδα δεν θα εφάπτεται με την κυπριακή ΑΟΖ. Η ανάγκη να έχει η Ελλάδα ισχυρό νομικό αντίβαρο στο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο οδήγησε στην υπογραφή συμφωνίας μερικής οριοθετήσεως που αφήνει εκτός το σύμπλεγμα του Καστελλόριζου.
Η συμφωνία όμως αναφέρεται ρητώς στη δυνατότητα επεκτάσεως του ορίου προς τα ανατολικά μέσω νέας συμφωνίας. Κατά συνέπεια παραμένει νομικά ισχυρή και η επέκταση του ορίου και η δυνατότητα για οριοθέτηση Ελλάδος-Κύπρου.
Η συμφωνία δίνει στα νησιά ΑΟΖ, αν και με μειωμένη επήρεια.
Ευρωπαική η απειλή της Άγκυρας που πρέπει να αντιμετωπισθεί σε Ελλάδα – Κύπρο»
– Πιστεύετε ότι είναι εφικτή μια ευρύτερη συμφωνία των κρατών στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως είχε δηλώσει μεταξύ άλλων την περασμένη βδομάδα ο Τούρκος Πρόεδρος; Σε αυτή την εξίσωση φυσικά δεν βάζει την Κυπριακή Δημοκρατία που δεν αναγνωρίζει.
-Πρόκειται γι’ αυτές τις εύπεπτες προτάσεις που ακούγονται θετικά από τη διεθνή κοινότητα: «γιατί να μη καθίσουν όλα τα κράτη της περιοχής μαζί για να λύσουν τις διαφορές τους;». Υπάρχουν πολλά προβλήματα για να λειτουργήσει μια τέτοια πρόταση.
Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία, οπότε δεν αναμένουμε να δεχθεί να καθίσει στο ίδιο τραπέζι. Αντιστοίχως η Αίγυπτος δεν αναγνωρίζει την κυβέρνηση Σαράτζ στη Λιβύη.
Ούτε θα δεχόταν να συμμετάσχει στη συζήτηση χωρίς την παρουσία του λιβυκού Κοινοβουλίου. Επιπλέον, ο Ερντογάν επαναλαμβάνει μονότονα τη φράση «καζάν-καζάν», την τουρκική μετάφραση του όρου «win-win». Στόχος είναι μέσα από μια διαπραγμάτευση να βγουν ωφελημένα και τα δύο ενδιαφερόμενα μέρη.
Ο Ερντογάν λέει ότι οι εκατέρωθεν διεκδικήσεις Ελλάδος-Τουρκίας δεν θα επιτρέψουν σε κανένα από τα δύο κράτη να προχωρήσει σε εκμετάλλευση. Ας τα συνεκμεταλλευθούμε, οπότε περιττεύει και η οριοθέτηση και οι δύο χώρες θα βρεθούν κερδισμένες.
Η πρόταση Ερντογάν αφορά στην ΑΟΖ ολόκληρης της Κύπρου και στις υφαλοκρηπίδες Καστελλόριζου, Ρόδου, Καρπάθου, Κάσου και Κρήτης. Στις περισσότερες από αυτές τις περιοχές οι τουρκικές διεκδικήσεις είναι εντελώς παράλογες από πλευράς διεθνούς δικαίου. Η Τουρκία ούτε γειτνιάζει με αυτές τις περιοχές, ούτε έχει θαλάσσιο μέτωπο. Είναι προφανές ότι η τουρκική πρόταση αρμόζει σε χώρες μειωμένης κυριαρχίας.
– Τι θα γίνει στην περίπτωση της Κύπρου, όπου η Τουρκία συνεχίζει τις παράνομες γεωτρήσεις της εντός της κυπριακής ΑΟΖ; Υπάρχει διάθεση από οπουδήποτε για να τερματιστεί από πλευράς Άγκυρας αυτή η επιθετικότητα;
-Η κινητικότητα που παρατηρείται στους κόλπους της Ε.Ε περί κυρώσεων εις βάρος Τουρκίας για όσα συμβαίνουν στην ανατολική Μεσόγειο, μοιραίως έχει επαναφέρει τη συζήτηση και για τα τεκταινόμενα στην κυπριακή ΑΟΖ. Το πρόβλημα με την Τουρκία δεν είναι κυπριακό ή ελλαδικό.
Η Τουρκία αφιονισμένη από ένα αυτοκρατορικό μεγαλείο μετατρέπεται όλο και πιο γρήγορα σε ένα σουνιτικό Ιράν. Όπως το Ιράν ασκεί επιρροή πέραν των συνόρων της χώρας του σε Ιράκ, Συρία, Υεμένη, έτσι και η Τουρκία θέλει να ασκεί την επιρροή της σε όλη την ανατολική Μεσόγειο.
Περιφρονεί στην πράξη το διεθνές δίκαιο. Λέει ευθέως ότι θέλει να αλλάξει τα υφιστάμενα σύνορα. Αποτελεί ευρωπαϊκή απειλή που πρέπει να αντιμετωπισθεί εμπράκτως εκεί που παραβιάζεται η ευρωπαϊκή νομιμότητα: σε Κύπρο και Ελλάδα.
