Οι εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο αυξάνονται εδώ και μήνες. Η περιοχή, πλούσια σε πόρους υδρογονανθράκων, είναι συνυφασμένη με αντικρουόμενα συμφέροντα Ελλάδας, Κύπρου, Τουρκίας, Ισραήλ και Αιγύπτου, σημειώνει η βουλγαρική εθνική ραδιοφωνία στην ιστοσελίδα της, παρουσιάζοντας απόψεις Τούρκων αναλυτών.
Την περασμένη εβδομάδα, το σκάφος γεώτρησης της Τουρκίας «Yavuz» πραγματοποίησε έρευνες στην αποκλειστική οικονομική ζώνη της Κύπρου. Ο επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ διαβεβαίωσε την Αθήνα για τη συνεχή υποστήριξη των Βρυξελλών και κάλεσε την Τουρκία να τερματίσει τις προκλητικές ενέργειές της στην υφαλοκρηπίδα της Κύπρου.
Την Τετάρτη, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας συναντήθηκε με τον Ακίλα Σαλέχ, εκπρόσωπο της Βουλής των Αντιπροσώπων με έδρα την ανατολική Λιβύη. Οι δύο συζήτησαν την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων στο πλαίσιο του «διεθνούς δικαίου» και όχι βάσει το «παράνομου» μνημονίου που υπεγράφη μεταξύ της κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας της Τρίπολης με την Τουρκία.
Εν τω μεταξύ, η συζήτηση σε ανώτατο επίπεδο του καθεστώτος της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη προκάλεσε αντιδράσεις. Η Άγκυρα έχει λάβει κλήσεις από την Αθήνα, την Ουάσινγκτον, τη Μόσχα και το Παρίσι για να διατηρήσει το καθεστώς του ναού-μουσείου, για το οποίο έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι το ζήτημα είναι εσωτερική υπόθεσή της και ότι κανείς δεν μπορεί να μιλήσει στην Τουρκία με προειδοποιητικό τόνο.
Οι αντιπαραθέσεις Ελλήνων και Τούρκων
Ο καθηγητής Χασάν Ουνάλ, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μαλτεπέ της Κωνσταντινούπολης, ο οποίος, επίσης, μιλά ελληνικά και ασχολείται με την Ανατολική Μεσόγειο τις τελευταίες δύο δεκαετίες, δήλωσε:
«Οι αντιθέσεις που έλαβαν χώρα στο Αιγαίο Πέλαγος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας συνεχίστηκαν στην Ανατολική Μεσόγειο με αντιπαράθεση μεταξύ της Ελλάδας και των Ελληνοκυπρίων, αφενός, και της Τουρκίας, αφετέρου.
Οι Ελληνοκύπριοι συνήψαν συμφωνίες με την Αίγυπτο και το Ισραήλ για τον καθορισμό των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών στη θάλασσα εις βάρος της Τουρκίας, και ήταν σαφές ότι η Τουρκία δεν θα το δεχόταν αυτό.
Νομίζω ότι υπήρχαν δύο παράγοντες στην απόφαση των Ελληνοκυπρίων.
Η Τουρκία φιλοδοξούσε να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2003, όταν υπεγράφη η συμφωνία τους με την Αίγυπτο. Πίστευαν ότι λόγω της επιθυμίας για ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, η Τουρκία δεν θα αντιδράσει έντονα στις ενέργειές τους. Οι Ελληνοκύπριοι κατέληξαν σε συμφωνία με το Ισραήλ το 2010, όταν οι σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας επιδεινώθηκαν.
Αυτό που δεν κατάλαβαν, ωστόσο, ήταν ότι το ζήτημα ήταν πολύ σημαντικό για την Άγκυρα και ότι δεν θα έκλεινε απλώς τα μάτια της».
Η ανυπαρξία τουρκικής εξωτερικής πολιτικής
Εκτός από τις στρατηγικές επιταγές, ο καθηγητής Μπασκάν Οράν - ένας από τους ερευνητές διεθνών
σχέσεων στην Τουρκία, συγγραφέας και συντάκτης περίπου 30 ακαδημαϊκών βιβλίων - επισημαίνει τη σχέση μεταξύ εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής:
«Με ρωτάτε για την τουρκική εξωτερική πολιτική, αλλά στην πραγματικότητα από το τέλος του 2013 και ειδικά από το 2015, κάτι τέτοιο, όπως η τουρκική εξωτερική πολιτική, δεν υπάρχει. Πρόκειται μόνο για πολιτικές που έχουν δημιουργηθεί σύμφωνα με τις ανάγκες της τουρκικής εσωτερικής πολιτικής για να παραμείνει ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην εξουσία».
Οι ενεργές δράσεις της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια αποδεικνύουν ότι δεν θα παραμείνει αδιάφορη στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η Άγκυρα ανταποκρίθηκε στις ενέργειες της Ελλάδας και της Κύπρου σε τρία βήματα - ξεκίνησε τη δική της υπεράκτια εξερεύνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου, τον Φεβρουάριο του 2018 με τα πολεμικά πλοία να μπλοκάρουν την εξερεύνηση που πραγματοποιήθηκε στις αμφισβητούμενες περιοχές κοντά στο νησί της Αφροδίτης από ξένες εταιρείες ενέργειας και στα τέλη του 2019 συνήψε ναυτική συμφωνία με την Κυβέρνηση της Εθνικής Συμφωνίας στην Τρίπολη. Αυτό επέστησε και πάλι την προσοχή σε μια όχι νέα τουρκική, ναυτική στρατηγική.
Η γέννηση αυτής της ναυτικής στρατηγικής
Ο καθηγητής Μπασκάν Οράν μιλά για τη γένεσή της:
«Το 2006 ο Ναύαρχος Τζεμ Γκιουρντενίζ συλλαμβάνει την ιδέα της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Αυτή είναι η τουρκική (επεκτατική) ναυτική στρατηγική. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ο Ναύαρχος Γκιουρντενίζ δημοσιεύει άρθρα στην εφημερίδα Αϊντινλίκ, έκδοση η οποία ήταν στο παρελθόν μαρξιστική-μαοϊκή, αλλά αργότερα εγκατέλειψε αυτές τις ιδέες και είναι πλέον ένα επιστόμιο για τους πιο ακραίους Τούρκους εθνικιστές.
Επί 14 χρόνια πριν, κανείς δεν είχε ακούσει για αυτήν τη στρατηγική, ως τότε το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης σκεφτόταν για μεταρρυθμίσεις και προσπάθειες ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Μετά τις διαμαρτυρίες στο πάρκο «Γκεζί» της Κωνσταντινούπολης το 2013 και οι κατηγορίες εναντίον της κυβέρνησης για διαφθορά τον Δεκέμβριο, και ειδικά μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016, σχηματίστηκε συνασπισμός μεταξύ του φιλο-ισλαμικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης και αυτών των εθνικιστικών κύκλων.
Ο συνασπισμός εθνικιστών και ισλαμιστών άλλαξε τον προσανατολισμό της χώρας
Αυτός ο συνασπισμός μεταξύ στρατιωτικών εθνικιστών και υπέρ-ισλαμικών κυβερνώντων κύκλων, τον οποίο ανέφερα νωρίτερα, έχει διαφορετική αντίληψη για την ασφάλεια της χώρας.
Η πρώτη είναι η Στρατιωτικοποίηση αντί της έννοιας «μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες» και «ήπιας δύναμης» από την εποχή του Υπουργού Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου.
Το δεύτερο είναι η αλλαγή της εθνικής πολιτικής ασφάλειας της Τουρκίας πέρα από τα σύνορα της χώρας.
Μέχρι τώρα, σε όλη την ιστορία της Δημοκρατίας, η Τουρκία είχε πολιτική προστασίας των συνόρων της.
Άρχισε τώρα μια πολιτική να πατάει στο έδαφος των γειτονικών χωρών της Τουρκίας, όπως της Συρίας, της Κατεχόμενης Κύπρου και άλλες.
Τρίτον, ξεκίνησε η κατασκευή τουρκικού στρατιωτικού-βιομηχανικού συγκροτήματος. Ένα εμβληματικό σημάδι αυτού είναι τα drone, συμπεριλαμβανομένων των ένοπλων του είδους.
Πρόβλημα η υποστήριξη προς την Ελλάδα
Ο καθηγητής Χασάν Ουνάλ προσφέρει μια άλλη άποψη:
«Η Ελλάδα πρέπει να κάνει κάτι, αλλά κατανοεί τους περιορισμούς και τους κινδύνους που αντιμετωπίζει. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει πλέον επιρροή στην τουρκική εξωτερική πολιτική. Η ιστορία δείχνει ότι όταν η Ευρώπη δεν έχει τέτοια επιρροή, η Τουρκία έχει μεγαλύτερη ελευθερία στις πολιτικές της έναντι της Ελλάδας.
Δεύτερον, οικονομικά, στρατιωτικά και με κάθε τρόπο, η Τουρκία είναι πολύ πιο δυνατή από ό, τι οι Έλληνες και οι Ελληνοκύπριοι συνολικά».
Ωστόσο, η Τουρκία φαίνεται να αντιμετωπίζει προβλήματα στις σχέσεις της με ορισμένες χώρες που αρχίζουν να υποστηρίζουν την Ελλάδα.
Σε αυτό το πλαίσιο ήρθε η δήλωση του Έλληνα Υπουργού Άμυνας Νίκου Παναγιωτόπουλου στις 5 Ιουνίου ότι η Ελλάδα είναι έτοιμη για στρατιωτική αντιπαράθεση με την Τουρκία.
Ο Μπασκάν Οράν, ο οποίος είναι επίσης ερευνητής του εθνικισμού, περιγράφει τις αντιδράσεις στην Τουρκία. Τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης έγραψαν αντιδράσεις υποτιμητικά του τύπου «Κοίτα αυτά τα παλικάρια...».
Ας αναλογιστούμε ότι περίπου το 80% των τουρκικών μέσων μαζικής ενημέρωσης ελέγχεται από επιχειρηματίες προσκείμενες στην κυβέρνηση που κερδίζουν δημόσιες συμβάσεις. Σε αυτήν την κατάσταση, τέτοιες δηλώσεις καλλιεργούν μόνο τον τουρκικό εθνικισμό».
Ο έγκυρος επιστήμονας δεν είναι πολύ αισιόδοξος για την πρόσφατη μείωση των εντάσεων στην περιοχή:
«Για να μειωθούν οι εντάσεις, όλες οι μεγάλες δυνάμεις - η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία - πρέπει να αντιταχθούν στην πολιτική της Τουρκίας για διασυνοριακές διαδηλώσεις βίας.
Ωστόσο, η πιο ισχυρή χώρα ανάμεσά τους - οι Ηνωμένες Πολιτείες - αντιμετωπίζει σήμερα τα προβλήματά της. Ο πρόεδρος Τραμπ πολεμά το Facebook και το Twitter, ο Τραμπ ταιριάζει καλά με τον Πρόεδρο Ερντογάν, ο οποίος πολεμά τα κοινωνικά μέσα, και ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν εργάζεται για να παραμείνει στην εξουσία μέχρι το 2036.
Η ΕΕ δεν έχει κοινή εξωτερική πολιτική, οπότε ο καθένας έχει τα δικά του προβλήματα και αυτό δημιουργεί ένα κενό ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο, το οποίο εκμεταλλεύεται ο Πρόεδρος Ερντογάν, αναφέρει το echedoros-a.gr.
«Συγκυριαρχία στο Αιγαίο»
Ο καθηγητής Χασάν Ουνάλ επεσήμανε ότι για να βελτιωθεί, η κατάσταση πρέπει πρώτα να επιδεινωθεί:
«Νομίζω ότι η κατάσταση θα επιδεινωθεί, δεν περιμένω αμέσως συμβιβασμό. Θα γίνει γεγονός όταν η Αθήνα και οι Ελληνοκύπριοι συνειδητοποιήσουν ότι δεν μπορούν να κινητοποιήσουν ολόκληρο τον κόσμο εναντίον της Τουρκίας.
Θα ήταν καλύτερο για την Αθήνα να καταλήξει σε συμφωνία με την Τουρκία για την αποκλειστική οικονομική ζώνη και την υφαλοκρηπίδα στο Αιγαίο, παρόμοια με εκείνη με την Ιταλία στο Ιόνιο Πέλαγος. Σε γενικές γραμμές, η Τουρκία θα ελέγχει το ανατολικό τμήμα της διάμεσης γραμμής και την Ελλάδα το δυτικό τμήμα.
Η στρατιωτική δράση είναι πολύ απίθανη, αλλά ο διπλωματικός πόλεμος είναι πιθανό να συνεχιστεί για λίγο, αλλά πρέπει να επιτευχθεί συμβιβασμός.
Πρέπει επίσης να περιλαμβάνει μια συμφωνία για την κυριαρχία πάνω από εκατό μικρά ακατοίκητα νησιά ή βράχους στη θάλασσα.
Η Ελλάδα διεκδικεί κυριαρχία σε αυτά, κάτι που αποτελεί μέρος μιας άλλης ψευδαίσθησης ότι μια χώρα όπως η Ελλάδα μπορεί να ελέγχει ολόκληρη τη θάλασσα. Αυτό δεν είναι εφικτό. Τα οφέλη ενός γαλήνιου Αιγαίου θα ήταν τόσο ο τουρισμός όσο και η εξερεύνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου. Δεν βλέπω άλλη διέξοδο παρά συμβιβασμό.
Παρακολουθώ τις συζητήσεις στην ελληνική κοινωνία εδώ και δεκαετίες, και για πρώτη φορά βλέπω τόσο στην ηπειρωτική Ελλάδα όσο και στην ελληνική Κύπρο κάποια νηφάλια μυαλά που λένε δημόσια ότι δεν υπάρχει τουρκική κυβέρνηση να συμφωνήσει σε αυτό που θέλουμε στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.
Χρειάζεται συμβιβασμός επειδή είναι μέρος της ζωής και απαιτείται εδώ και παντού.
