Χθες έκλεισε η μεγάλη συμφωνία που εξασφάλισε την συνεργασία ανάμεσα σε Ελλάδα-Κύπρο-Ισραήλ-Ιταλία.
Ο EastMed, ο υποθαλάσσιος αγωγός φυσικού αερίου που θα συνδέει τα μεγάλα κοιτάσματα του Ισραήλ, της Αιγύπτου και της Κύπρου με την Ευρώπη, παρακάμπτει την Τουρκία, παρά α) τις τουρκικές αντιδράσεις, β) την προσπάθεια του Ερντογάν να ρίξει παρασκηνιακά τους τόνους και να έρθει σε μια κάποια συμφωνία με τους Ισραηλινούς αλλά και γ) το μεγαλύτερο κόστος που έχει η κατασκευή του αγωγού προς την Ελλάδα, αντί προς την Τουρκία, μέσα από μεγάλα θαλάσσια βάθη στα ανατολικά της Κρήτης.
Το κόστος του EastMed θα ξεπεράσει τα 7 δισεκατομμύρια δολάρια κι αυτό είναι ίσως το μεγαλύτερο εμπόδιο για την κατασκευή του. Η επένδυση δεν μπορεί παρά να είναι ιδιωτική και, άρα, θα πρέπει να δικαιολογεί τα έξοδά της με όρους αγοράς, πράγμα που μέχρι στιγμής δεν είναι βέβαιο. Παρά την υποστήριξη της τριμερούς αλλά και των άλλων ενδιαφερόμενων χωρών, όπως η Αίγυπτος και η Ιορδανία, η αγορά θα αποφασίσει αν το σχέδιο είναι βιώσιμο.
Θα χρειαστεί η υποστήριξη και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία θα πρέπει να το εντάξει στα κρίσιμα ενεργειακά δίκτυα της. Η Ισπανία αντιδρά καθώς θα προτιμούσε η μεταφορά του αερίου να γίνει προς τις πολλές εγκαταστάσεις επανα-αεροποίησης που διαθέτει.
Η Ισπανία διαθέτει το 40% του δυναμικού τέτοιων εγκαταστάσεων στην Ε.Ε. που, παρά την εισαγωγή αερίου από τις ΗΠΑ, συνεχίζουν να υπολειτουργούν. Στην περίπτωση αυτή το αέριο θα υγροποιείτο στις δυο μεγάλες εγκαταστάσεις της Αιγύπτου και, ενδεχομένως, σε μια τρίτη, που ίσως κατασκευαστεί στην Κύπρο, και, στη συνέχεια, θα μεταφέρονταν με ειδικά τάνκερ σε μια από τις τρεις εγκαταστάσεις επανα-αεροποίησης που διαθέτει η Ισπανία στη Μεσόγειο.
Άλλοι αντίπαλοι του EastMed είναι διάφορα ευρωπαϊκά think-tanks και οικολόγοι που θεωρούν ότι η Ε.Ε. δεν θα πρέπει να επενδύσει στην εκμετάλλευση παραδοσιακών καυσίμων, παρόλο που το φυσικό αέριο είναι το καθαρότερο από αυτά, και θα έπρεπε να στρέψει την προσοχή της εξ ολοκλήρου στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η λογική, ωστόσο, λέει πως η Ε.Ε. δεν μπορεί να βασισθεί αποκλειστικά στις νέες αυτές πηγές για μια σειρά από λόγους και πως οι ενεργειακές ανάγκες της Ε.Ε. είναι τόσες πολλές και τέτοιας φύσης που χρειάζεται μια βάση παραδοσιακών καυσίμων, όταν ο ήλιος δεν λάμπει, ο αέρας δεν φυσά και ούτω καθεξής.
Πρόβλημα υπάρχει και με τη νέα ιταλική κυβέρνηση. Ο μεγαλύτερος κυβερνητικός εταίρος της, το Κίνημα των Πέντε Αστεριών, έχει, κατά καιρούς, εκφραστεί εναντίον των αγωγών. Η πιο ριζοσπαστική πτέρυγα του κινήματος παραμένει επικριτική προς το Ισραήλ και ασπάζεται τις οικολογικές αντιρρήσεις εναντίον του EastMed.
Υπενθυμίζεται ότι στο παρελθόν είχε απειλήσει να τινάξει στον αέρα τον TAP, τον αγωγό που διασχίζει όλη τη βόρεια Ελλάδα και μέσω της Αδριατικής φέρνει το αέριο από το Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη. Η απειλή καταβολής βαρύτατων αποζημιώσεων, ύψους 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σε περίπτωση ακύρωσης του TAP, την ώρα που η κατασκευή του είχε ήδη προχωρήσει, ανάγκασαν τους νεοφώτιστους της Ρώμης να συναινέσουν την ολοκλήρωση της κατασκευής του.
Αντίθετα, η Λέγκα τάσσεται αναφανδόν υπέρ των αγωγών και του Ισραήλ. Επειδή, μάλιστα, βρίσκεται σε εκλογική άνοδο και κάποιοι πιθανολογούν ότι θα ηγηθεί ενός νέου κυβερνητικού συνασπισμού στην Ιταλία, είτε με την υπόλοιπη κεντροδεξιά είτε με τους μετριοπαθείς του Κινήματος των Πέντε Αστεριών, υπάρχει η βάσιμη ελπίδα ότι ο EastMed δεν θα απειληθεί από την πλευρά αυτή.
Θα χρειαστεί, ωστόσο, μια έξυπνη και αποτελεσματική ενεργειακή διπλωματία εντός της Ε.Ε. για να εξασφαλιστεί η εμπορική βιωσιμότητα του σχεδίου. Η υποστήριξη των χωρών του Visegrad της Κεντρικής Ευρώπης μπορεί να εξασφαλιστεί χάρη και στις πολύ στενές τους σχέσεις με το Τελ Αβίβ. Τέλος, η Γερμανία και η Γαλλία θα μπορούσαν να συναινέσουν, στέλνοντας ένα μήνυμα και προς τη Μόσχα ότι η Ευρώπη έχει και μπορεί να εξασφαλίσει εναλλακτικούς παρόχους φυσικού αερίου και πέραν της Ρωσίας, ιδίως, τώρα, που η παραγωγή της Νορβηγίας στη Βόρεια Θάλασσα βρίσκεται σε μη αναστρέψιμη κάμψη.
Εν τέλει, θα χρειαστούν πολύ επιδέξιοι χειρισμοί προκειμένου να ευοδωθεί το σχέδιο κατασκευής του EastMed. Στο μεταξύ, καλό θα ήταν να ξεκινήσουν οι διερευνητικές γεωτρήσεις και εντός της ελληνικής ΑΟΖ, νοτίως της Κρήτης και στο Ιόνιο, όπου πιθανολογείται η ύπαρξη επιπλέον κοιτασμάτων που θα καταστήσουν τον EastMed ακόμα περισσότερο εμπορικά βιώσιμο.
