Η εξερεύνηση του διαστήματος υπήρξε μια από τις πιο συναρπαστικές περιόδους στην ανθρώπινη ιστορία, με την αποστολή του Apollo 11 να αποτελεί το αποκορύφωμα αυτής της αναζήτησης. Ωστόσο, η απόφαση να σταματήσουν οι αποστολές στη Σελήνη άφησε τη Γη να αναρωτιέται: «Τι θα γινόταν αν δεν είχε τελειώσει;»
Το 1972, όταν το Apollo 17 επέστρεψε από τη Σελήνη, η ανθρωπότητα σταμάτησε να ταξιδεύει προς τον δορυφόρο της Γης. Κανένας άνθρωπος δεν έχει ξαναπατήσει στη Σελήνη από τότε. Στην πραγματικότητα, έχουν περάσει πάνω από 50 χρόνια από την τελευταία αποστολή και οι λόγοι για τους οποίους η εξερεύνηση του διαστήματος σταμάτησε είναι πολλοί και πολύπλοκοι.
Η NASA, τη δεκαετία του 1960, βρισκόταν σε μια εποχή που οι εξελίξεις στην τεχνολογία και η επιθυμία να επιτύχει σε μια νέα "κούρσα του διαστήματος" με τη Σοβιετική Ένωση ήταν καθοριστικά στοιχεία για τη στρατηγική της. Το πρόγραμμα Apollo, που είχε αρχίσει το 1961 με στόχο την αποστολή ανθρώπων στη Σελήνη και την ασφαλή επιστροφή τους στη Γη, ήταν κάτι παραπάνω από ένα επιστημονικό επίτευγμα. Ήταν σύμβολο υπεροχής, επιδεικνύοντας τη δυνατότητα των ΗΠΑ να κυριαρχούν στον χώρο της επιστήμης και της τεχνολογίας, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Η επιτυχία του Apollo 11 το 1969, όταν ο Neil Armstrong και ο Buzz Aldrin έγιναν οι πρώτοι άνθρωποι που περπάτησαν στη Σελήνη, αποτέλεσε το απόγειο του διαστημικού προγράμματος. Παρόλα αυτά, η φούρια του πολέμου του διαστήματος είχε ήδη υποχωρήσει. Η Σοβιετική Ένωση είχε ηττηθεί και η επιτυχία της Αμερικής στη Σελήνη σήμαινε ότι το επόμενο κεφάλαιο της διαστημικής εξερεύνησης δεν ήταν τόσο ξεκάθαρο. Οι άνθρωποι είχαν πλέον πάει στη Σελήνη και, για κάποιο διάστημα, το όνειρο της εξερεύνησης του διαστήματος άρχισε να φαίνεται λιγότερο συναρπαστικό και περισσότερο σαν ένα ολοκληρωμένο έργο. Η πολιτική και κοινωνική κατάσταση της εποχής άλλαξε, και η αίσθηση του "ανταγωνισμού" που ώθησε τη NASA στην αρχή, είχε πλέον εκλείψει.
Το Apollo 17, η τελευταία αποστολή, επιβεβαίωσε αυτή τη στροφή. Αν και οι αποστολές είχαν αποφέρει τεράστια επιστημονικά αποτελέσματα, όπως δείγματα σεληνιακού εδάφους και νέες γνώσεις για τη Σελήνη και το ηλιακό μας σύστημα, η οικονομική και πολιτική πίεση άρχισε να αυξάνεται. Το κόστος των αποστολών του Apollo ήταν υπέρογκο, και η κοινή γνώμη άρχισε να αναρωτιέται αν αξίζει να συνεχίσουν τα ταξίδια στη Σελήνη, όταν η ίδια η Γη χρειαζόταν περισσότερους πόρους και προσοχή. Ταυτόχρονα, ο πόλεμος στο Βιετνάμ και οι κοινωνικές αναταραχές στις Ηνωμένες Πολιτείες έφεραν την ανάγκη για επενδύσεις σε άλλους τομείς, όπως η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη και η κοινωνική ευημερία.
Αυτή η αλλαγή στις προτεραιότητες οδήγησε στην απόφαση να ακυρωθούν οι μελλοντικές αποστολές του Apollo, αφήνοντας τη Σελήνη χωρίς ανθρώπινη παρουσία για δεκαετίες. Παρά τη διαρκή πρόοδο στην τεχνολογία, η Σελήνη παρέμεινε για πολύ καιρό ένα όνειρο αχρησιμοποίητο, παρά την εγγύτητά της και τη σχετική δυνατότητα εξερεύνησής της. Οι εστιάσεις σε άλλες κατευθύνσεις, όπως οι διαστημικοί σταθμοί και οι αποστολές σε άλλους πλανήτες, άρχισαν να κυριαρχούν στην ατζέντα της NASA.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, η ιδέα της επιστροφής στη Σελήνη αναβιώνει. Προγράμματα όπως το Artemis δείχνουν ότι, 50 χρόνια μετά το Apollo 17, οι άνθρωποι ξαναβλέπουν τη Σελήνη ως προορισμό για μελλοντικές εξερευνήσεις και ακόμη και μόνιμες βάσεις. Μπορεί να μην το βλέπουμε το ίδιο ανταγωνιστικό ή επιτακτικό όπως τη δεκαετία του 1960, αλλά το όνειρο της Σελήνης παραμένει ζωντανό. Οι νέες τεχνολογίες και οι ανακαλύψεις στον τομέα του διαστήματος μας προσφέρουν ελπίδες για μια νέα εποχή εξερεύνησης που μπορεί να οδηγήσει σε ακόμη πιο εντυπωσιακά επιτεύγματα στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Το κόστος των αποστολών Apollo, το οποίο ξεπέρασε τα 250 δισεκατομμύρια δολάρια σε σημερινές τιμές, και η αλλαγή στις πολιτικές προτεραιότητες οδήγησαν στο φρενάρισμα των αποστολών μετά το Apollo 17 το 1972. Παρά τις επιστημονικές και τεχνολογικές κατακτήσεις που έγιναν μέσω των Apollo, η εξεύρεση πόρων για την εξόρμηση της ανθρωπότητας σε πιο μακρινά ουράνια σώματα (όπως ο Άρης) φάνηκε να μην έχει τη χρηματοδότηση και την υποστήριξη που απαιτούνταν. Η δεκαετία του 1970 ήταν μια εποχή οικονομικής αβεβαιότητας για τις ΗΠΑ και, ως αποτέλεσμα, οι πόροι για τη NASA μειώθηκαν δραματικά.
Αλλά τι θα είχε συμβεί αν το πρόγραμμα Apollo δεν είχε σταματήσει; Τι θα είχε γίνει αν η NASA, αν και ακολουθώντας ένα πιο μυστικό πρόγραμμα, συνέχιζε να στέλνει ανθρώπους στη Σελήνη και να προχωρούσε στην αποστολή άλλων επανδρωμένων αποστολών στο διάστημα; Μπορούμε μόνο να φανταστούμε.
Ας πιάσουμε τώρα το Apollo 20. Αν το πρόγραμμα είχε συνεχιστεί με τον αρχικό του σχεδιασμό, το Apollo 20 θα ήταν η επόμενη αποστολή μετά το Apollo 17 και θα είχε πραγματοποιηθεί πιθανώς γύρω στο 1973. Οι αποστολές Apollo 18 και 19 θα μπορούσαν να είχαν πραγματοποιηθεί το 1974 και το 1975, με στόχο τη βαθύτερη κατανόηση της Σελήνης και της σύνθεσης του εδάφους της. Οι αποστολές αυτές θα μπορούσαν επίσης να είχαν επικεντρωθεί στην εγκατάσταση των πρώτων βάσεων για μακροχρόνιες αποστολές και διαμονή στη Σελήνη. Στην ουσία, το Apollo 20 θα μπορούσε να είχε αποτελέσει την αφετηρία για την πρώτη μόνιμη ανθρώπινη παρουσία στη Σελήνη. Αν αυτά τα προγράμματα είχαν υλοποιηθεί, το όνειρο για έναν μόνιμο σταθμό στη Σελήνη θα μπορούσε να είχε πραγματοποιηθεί ήδη από τη δεκαετία του 1970.
Με την πάροδο των δεκαετιών, οι τεχνολογίες που χρησιμοποιήθηκαν στις αποστολές Apollo θα μπορούσαν να εξελιχθούν και να δημιουργήσουν ισχυρές βάσεις για την εξερεύνηση όχι μόνο της Σελήνης, αλλά και άλλων πλανητών. Στην πραγματικότητα, το πρόγραμμα Apollo Applications, που είχε ξεκινήσει το 1966, είχε θέσει τις βάσεις για διάφορα φιλόδοξα σχέδια. Είχε προβλέψει την αποστολή ανθρώπων στη Σελήνη, την ανάπτυξη μόνιμων βάσεων και την εξερεύνηση του Άρη μέσω των μελλοντικών αποστολών. Το γεγονός ότι το πρόγραμμα Apollo δεν συνεχίστηκε σημαίνει ότι πολλές από αυτές τις ιδέες παρέμειναν ανεκπλήρωτες.
Αλλά ας υποθέσουμε ότι το Apollo δεν είχε σταματήσει και είχε εξελιχθεί κρυφά. Σε αυτό το σενάριο, η NASA ίσως θα είχε στήσει ένα μυστικό διαστημικό σταθμό στη Σελήνη ή, ακόμα και στον Άρη, χωρίς κανείς να το γνωρίζει. Αλλά, για να είμαστε ειλικρινείς, το να κρατάς τόσο μεγάλες αποστολές μυστικές είναι πολύ δύσκολο. Το κόστος, οι υποδομές και τα εκατοντάδες επιστημονικά αποτελέσματα από τέτοιες αποστολές δεν μπορούν να παραμείνουν κρυφά για πάντα. Παρά τις προσπάθειες για μυστικότητα, κάποια στιγμή το κοινό θα είχε ανακαλύψει την αλήθεια.
Και εδώ τίθεται το ερώτημα: ποια θα ήταν η πραγματική αξία αυτών των αποστολών, αν δεν είχαν παρουσιαστεί στο κοινό; Οι επιστημονικές ανακαλύψεις και οι εξελίξεις στην τεχνολογία που προκύπτουν από τέτοιες αποστολές είναι ανεκτίμητες και εξαιρετικά χρήσιμες για την ανθρωπότητα. Αν το κοινό δεν είχε μάθει ποτέ για την επιτυχία αυτών των αποστολών, οι επιστημονικές τους κατακτήσεις θα είχαν περιοριστεί στους λίγους και όχι σε όλη την ανθρωπότητα.
Επιπλέον, οι τεχνολογικές εξελίξεις που είχαν προκύψει από το πρόγραμμα Apollo ήταν απίστευτα σημαντικές για τη σύγχρονη κοινωνία. Αν και πολλές από αυτές τις τεχνολογίες (όπως οι υπολογιστές, τα συστήματα πλοήγησης και η σύγχρονη τηλεπικοινωνία) ήταν το αποτέλεσμα των αποστολών της NASA, οι περισσότερες από αυτές τις καινοτομίες έχουν γίνει πλέον καθημερινές για εμάς. Αν το πρόγραμμα Apollo είχε συνεχιστεί και κρυφτεί από το κοινό, η ανθρωπότητα θα είχε χάσει τη δυνατότητα να απολαύσει αυτά τα οφέλη.
Αντίθετα, το πρόγραμμα Artemis που ξεκίνησε η NASA το 2020 με στόχο την επιστροφή στη Σελήνη και την εγκατάσταση μόνιμων βάσεων, είναι η φυσική συνέχεια του Apollo. Το Artemis έχει θέσει ως στόχο τη δημιουργία μόνιμων βάσεων στη Σελήνη και τη δυνατότητα για εξόρυξη πόρων από τον δορυφόρο μας. Ενώ το πρόγραμμα Artemis επανενεργοποιεί το ενδιαφέρον για τη Σελήνη, αυτή τη φορά η NASA προσανατολίζεται επίσης στην εξερεύνηση του Άρη και της εξελιγμένης διαστημικής τεχνολογίας.
Πώς λοιπόν θα είχε εξελιχθεί η ιστορία αν το Apollo δεν είχε σταματήσει ποτέ; Θα μπορούσαμε να είχαμε ήδη μια μόνιμη αποικία στη Σελήνη και πιθανώς και στον Άρη. Αν το πρόγραμμα είχε συνεχιστεί και μάλιστα με μυστικότητα, τα μυστικά αυτά θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη μελλοντική πορεία της ανθρωπότητας στο διαστημικό τομέα και να επαναστατούσαν στις κοινωνικές δομές που γνωρίζουμε σήμερα.
Αυτό το ερώτημα για το "τι θα συνέβαινε" αν το Apollo δεν είχε σταματήσει ποτέ είναι από τα πιο συναρπαστικά στον τομέα της επιστημονικής φαντασίας και της τεχνολογίας, ενώ παράλληλα μας καλεί να σκεφτούμε πώς η εξερεύνηση του διαστήματος μπορεί να αναδιαμορφώσει το μέλλον μας.
Η επιστροφή στη Σελήνη φαίνεται πια κοντά, με νέες αποστολές να υπόσχονται να φέρουν την ανθρωπότητα σε νέες ανακαλύψεις. Ίσως να μην έχει σημασία μόνο το που φτάνουμε, αλλά και το τι θα ανακαλύψουμε στη συνέχεια. Το ταξίδι μόλις ξεκινά ξανά!
