«Από παιδί πάντα με γοήτευε ο ουρανός, τον κοιτούσα και αναρωτιόμουν τι γίνεται εκεί. Αυτή η γοητεία νομίζω ότι δεν έχει αλλάξει. Με το ίδιο δέος που κοιτούσα τον ουρανό ως παιδί, με το ίδιο δέος το κάνω και τώρα. Μπορεί πλέον να έχω τα μέσα και να βλέπω τις εικόνες του σύμπαντος ωμές, ακατέργαστες, ίσως λιγότερο ωραιοποιημένες. Ωστόσο, σήμερα νιώθω την ομορφιά της ανακάλυψης, το τι θα δεις αναλύοντας τα δεδομένα που λαμβάνεις», λέει ο Έλληνας αστροφυσικός της NASA σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Η αφορμή για τη συνέντευξη που έδωσε ο Αλέξανδρος Μαραγκουδάκης στάθηκε η συνεργασία του ως ερευνητής της NASA με το «PDRs4All», ένα ερευνητικό πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχουν πάνω από 170 ερευνητές από Ευρώπη, ΗΠΑ, Καναδά και Ιαπωνία για να μελετήσουν τις πληροφορίες που συγκέντρωσαν οι δορυφόροι James Webb Space Telescope (JWST).
Στο πρόγραμμα εξετάζεται η Ζώνη του Ωρίωνα, μία περιοχή του γαλαξία μας όπου «γεννά» αστέρια και έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον των ερευνητών οι οποίοι το παρακολουθούν με τη βοήθεια του πρωτοποριακού τηλεσκοπίου.
Μέχρι στιγμής η πιο σημαντική ανακάλυψη της ερευνητικής ομάδας στο πρόγραμμα ήταν η εύρεση του χημικού στοιχείου methyl cation CH3+ σε μία περιοχή που δημιουργείται ένας «πρωτοπλανήτης», ο οποίος δέχεται μεγάλη ακτινοβολία από μεγάλα και λαμπρά αστέρια που βρίσκονται τριγύρω του.
«Ενώ αρχικά δεν περιμένεις να το ανιχνεύσεις, το ανιχνεύεις και είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο, γιατί δημιουργεί τη δίοδο για μεγαλύτερες ενώσεις άνθρακα που είναι σημαντικές για τη ζωή. Βλέπεις λοιπόν ποια είναι τα πρώιμα στάδια που μπορούν ενδεχομένως να οδηγήσουν στη ζωή», υποστηρίζει ο Αλέξανδρος Μαραγκουδάκης.
Ταυτόχρονα, το 2019 που επιστήμονες ετοιμάζονταν να στείλουν το εξελιγμένο και πολύπλοκο τηλεσκόπιο JWST στο διάστημα, ο Αλέξανδρος Μαραγκουδάκης ήταν ένας από τους 25 επιστήμονες από ΗΠΑ και Καναδά που επιλέχθηκαν για να μάθουν τη βασική λειτουργεία του τηλεσκοπίου στο «Space Telescope Science Institute» (STScl) στη Βαλτιμόρη και στη συνέχεια να κάνουν εκπαίδευση σε συναδέλφους τους.
Μάλιστα η ασχολία του Έλληνα ερευνητή με το τηλεσκόπιο JWST που συνεχίζεται ως και σήμερα, ξεκίνησε τη στιγμή που ο ίδιος έκανε μεταδιδακτορική έρευνα στο Western University, στο Οντάριο του Καναδά.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Θεωρείτε πως η Γη είναι επίπεδη; -Κάποιος θέλει να σας στείλει στο διάστημα για να αλλάξετε γνώμη!
Τι προσφέρει το JWST στις γνώσεις μας για το σύμπαν;
«Μας παρείχε αρκετά νέα δεδομένα ιδιαίτερα σε αυτό που λέμε Κοσμική Αυγή, στο πρώιμο σύμπαν, κοντά χρονικά στη Μεγάλη Έκρηξη. Παίρνουμε πληροφορίες για το πώς λειτουργούσε το σύμπαν τότε, ενώ δεν μπορούσαμε να το δούμε με τις προηγούμενες αποστολές», λέει ο Έλληνας αστροφυσικός.
Οι «γείτονες» γαλαξίες
Αν και στην έρευνα του «PDRs4All» το βασικό ζήτημα είναι η αυτή τη συγκεκριμένη περιοχή του Γαλαξία μας, ο Αλέξανδρος Μαραγκουδάκης εξετάζει κυρίως την αστροφυσική έξω από τον δικό μας γαλαξία και συγκεκριμένα την πορεία που έχουν σημειώσει εκατοντάδες χιλιάδες γαλαξίες που βρίσκονται κοντά σε εμάς.
Τα κύρια θέματα που ερευνά είναι η μελέτη των γαλαξιών σε διαφορετικά μήκη κύματος και η «ταξινόμηση» των παρατηρήσεων για να μπορέσει να κατανοήσει την εξέλιξη των γαλαξιών και να βρει κοινά σημεία που μπορεί να έχουν διαφορετικοί γαλαξίες.
«Πόσα ξέρουμε, όμως, για τους γαλαξίες στη γειτονιά μας;», ρωτήθηκε, απαντώντας:
«Αν είσαι ερευνητής δεν θα πεις ποτέ ότι ξέρουμε πολλά. Υπάρχουν τόσα πολλά που μπορείς να μάθεις. Έχεις μια καλή ιδέα ίσως για το τι γίνεται. Και όσο περισσότερο έχεις τα μέσα, όπως πιο εξελιγμένα τηλεσκόπια για να παρατηρείς με μεγαλύτερη ανάλυση τι γίνεται στα συστήματα αυτά, τόσο σιγά σιγά γεφυρώνεις αυτό το χάσμα με το τι γίνεται εκεί έξω. Και πάλι υπάρχει μια μεγάλη διαδρομή να καλυφθεί μέχρι να πεις ότι έχεις φτάσει σε ένα σημείο να έχεις μια καλή εικόνα. Αυτό όμως είναι και το συναρπαστικό, να εξακολουθείς να ψάχνεις το τι γίνεται, πώς λειτουργούν οι γαλαξίες για παράδειγμα, πώς εξελίσσονται και σιγά σιγά να μαθαίνεις και νέα πράγματα χωρίς να γνωρίζεις πόσο κοντά ή πόσο μακριά είσαι σε μια ολοκληρωτική περιγραφή της εξέλιξής τους».
Ένα δεύτερο σημαντικό σημείο της έρευνάς του είναι το πώς μελετά τις οργανικές ενώσεις με άνθρακα και υδρογόνο (πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες), που δίνουν στοιχεία στους επιστήμονες για τον ρυθμό του «γεννιούνται» τα άστρα στου γαλαξίες.
Ο ίδιος τονίζει πως η μελέτη γειτονικών γαλαξιών μπορεί να βοηθήσει τους ερευνητές στο να καταλάβουν περισσότερο τον δικό μας γαλαξία.
«Παράλληλα, μελετώντας και τον δικό μας Γαλαξία που είναι ό,τι πιο κοντινό έχουμε, μπορούμε να κάνουμε εκτιμήσεις για το τι συμβαίνει στους πιο μακρινούς γαλαξίες που δεν μπορούμε να τους μελετήσουμε με την ίδια διακριτική ικανότητα. Οπότε υπάρχει αυτή η αλληλεπίδραση στην έρευνα και του δικού μας Γαλαξία και των υπολοίπων», αναφέρει.
Ποιος είναι ο Αλέξανδρος Μαραγκουδάκης
Ο 43χρονος Αλέξανδρος Μαραγκουδάκης γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου έκανε τις προπτυχιακές του σπουδές στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ στη συνέχεια έκανε τις μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Το 2020 έλαβε μεταδιδακτορική υποτροφία από τη NASA, ξεκινώντας το «ταξίδι» του στον αμερικανικό διαστημικό οργανισμό. Μετά την ολοκλήρωση της υποτροφίας, συνέχισε να εργάζεται ως σήμερα σαν ερευνητής στο ερευνητικό κέντρο AMES της NASA στην Καλιφόρνια.
Πόσο μακρινή, όμως, ήταν η απόσταση που διένυσε μέχρι να φτάσει στη NASA; «Όπως το βιώνω είναι μια μεγάλη διαδρομή χρονικά αλλά κάθε κομμάτι της είχε κάτι το ξεχωριστό και διαφορετικό ερευνητικά», λέει. Σπεύδει να προσθέσει, όμως, ότι «δεν θυμίζω στον εαυτό μου ότι είμαι εδώ που είμαι, απλά προσπαθώ να κάνω τη δουλειά μου όσο το δυνατόν καλύτερα μπορώ, ανεξάρτητα από το πού βρίσκομαι. Ενώ τα μάτια μου είναι στραμμένα προς τον ουρανό, το μυαλό είναι εδώ χαμηλά».
