Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, ο βραβευμένος με Νόμπελ φυσικός που έδωσε στον κόσμο τη θεωρία της σχετικότητας, το E = mc2 και το νόμο του φωτοηλεκτρικού φαινομένου, είχε προφανώς ένα πολύ ιδιαίτερο μυαλό. Τόσο ιδιαίτερο που όταν πέθανε στο νοσοκομείο του Πρίνστον, στις 18 Απριλίου 1955, ο εφημερεύων παθολόγος, Τόμας Χάρβεϊ, τον έκλεψε.
Ο Αϊνστάιν δεν ήθελε να μελετηθεί ο εγκέφαλος ή το σώμα του- δεν ήθελε να τον λατρεύουν. «Είχε αφήσει πίσω του συγκεκριμένες οδηγίες σχετικά με τα λείψανά του, να τα αποτεφρώσουν και να σκορπίσουν τις στάχτες κρυφά, προκειμένου να αποθαρρύνει τους ειδωλολάτρες» γράφει ο Μπρίαν Μπάρελ στο βιβλίο του 2005, Postcards from the Brain Museum.
Αλλά ο Χάρβεϊ πήρε τον εγκέφαλο ούτως ή άλλως, χωρίς την άδεια του Αϊνστάιν ή της οικογένειάς του.
Σε ποιον Θεό πίστευε ο Αϊνστάιν;
«Όταν το γεγονός έγινε γνωστό λίγες μέρες αργότερα, ο Χάρβεϊ κατάφερε να αποσπάσει μια απρόθυμη και αναδρομική ευλογία από τον γιο του Αϊνστάιν, Χανς Άλμπερτ, με τον γνωστό πλέον όρο ότι οποιαδήποτε έρευνα θα διεξαγόταν αποκλειστικά προς το συμφέρον της επιστήμης» γράφει ο Μπάρελ.
Τον πήρε μαζί του
Σύντομα ο Χάρβεϊ έχασε τη δουλειά του στο νοσοκομείο του Πρίνστον και πήγε τον εγκέφαλο στη Φιλαδέλφεια, όπου τον τεμάχισε σε 240 κομμάτια και τον συντήρησε σε σελοϊδίνη, μια σκληρή και ελαστική μορφή κυτταρίνης. Μοίρασε τα κομμάτια σε δύο βάζα και τα αποθήκευσε στο υπόγειό του.
Εκεί που νομίζετε ότι αυτή η ιστορία δεν μπορεί να γίνει πιο παράξενη, γίνεται, όπως εξηγεί ο Μπάρελ.
Μετά την απειλή της συζύγου του Χάρβεϊ να πετάξει τον εγκέφαλο, εκείνος επέστρεψε για να τον πάρει και τον πήρε μαζί του στις μεσοδυτικές πολιτείες. Για ένα διάστημα εργάστηκε ως ιατρικός επόπτης σε ένα εργαστήριο βιολογικών δοκιμών στη Γουιτσίτα του Κάνσας, κρατώντας τον εγκέφαλο σε ένα κουτί μηλίτη κρυμμένο κάτω από ένα ψυγείο μπύρας. Μετακόμισε ξανά, στο Γουέστον του Μιζούρι, και άσκησε την ιατρική ενώ προσπαθούσε να μελετήσει τον εγκέφαλο στον ελεύθερο χρόνο του, μόνο που έχασε την ιατρική του άδεια το 1988, αφού απέτυχε σε τριήμερες εξετάσεις επάρκειας.
Στη συνέχεια μετακόμισε στο Λόρενς του Κάνσας, έπιασε δουλειά σε εργοστάσιο παραγωγής πλαστικών, μετακόμισε σε ένα διαμέρισμα του δεύτερου ορόφου δίπλα σε ένα βενζινάδικο και έγινε φίλος με έναν γείτονα, τον ποιητή των μπιτ, Γουίλιαμ Μπάροουζ. Οι δύο άνδρες συναντιόντουσαν τακτικά για ποτό στη βεράντα του Μπάροουζ.
Ο Χάρβεϊ έλεγε ιστορίες για τον εγκέφαλο, για την αποκοπή κομματιών για να τα στείλει σε ερευνητές σε όλο τον κόσμο. Ο Μπάροουζ, με τη σειρά του, καυχιόταν στους επισκέπτες ότι μπορούσε να έχει ένα κομμάτι του Αϊνστάιν όποτε ήθελε.
Για να πάμε λίγο μπροστά
Το 1985, ο Harvey και οι συνεργάτες του στην Καλιφόρνια δημοσίευσαν την πρώτη μελέτη του εγκεφάλου του Αϊνστάιν, υποστηρίζοντας ότι είχε μια ανώμαλη αναλογία δύο τύπων κυττάρων, νευρώνων και γλοίας. Εκείνη τη μελέτη ακολούθησαν άλλες πέντε, οι οποίες ανέφεραν πρόσθετες διαφορές σε μεμονωμένα κύτταρα ή σε συγκεκριμένες δομές στον εγκέφαλο του Αϊνστάιν. Οι ερευνητές λένε ότι η μελέτη του εγκεφάλου του Αϊνστάιν θα μπορούσε να βοηθήσει στην αποκάλυψη των νευρολογικών βάσεων της νοημοσύνης.
Αλλά αυτή η υπόθεση είναι ανοησία και οι μελέτες είναι ανοησίες, τουλάχιστον σύμφωνα με τον Τέρενς Χάινς, καθηγητή ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Pace.
Ο Χάινς παρουσίασε μια αφίσα στο ετήσιο συνέδριο της Εταιρείας Γνωστικής Νευροεπιστήμης (Cognitive Neuroscience Society) περιγράφοντας όλους τους τρόπους με τους οποίους κάθε μία από τις έξι μελέτες είναι εσφαλμένη.
Μερικά από τα κυριότερα σημεία:
-Στην αρχική έκθεση του 1985, ο Χάρβεϊ και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν ότι στην περιοχή Brodmann Area 39 -μια περιοχή όπου συναντώνται ο κροταφικός, ο βρεγματικός και ο ινιακός λοβός- η αναλογία νευρώνων προς γλοία του Αϊνστάιν ήταν σημαντικά μικρότερη από ό,τι ήταν στην ίδια περιοχή σε 11 άλλους εγκεφάλους ελέγχου.
Αλλά η ομάδα ελέγχου δεν ήταν τόσο ευρεία: Οι εγκέφαλοι προέρχονταν από άτομα ηλικίας 47 έως 80 ετών, ενώ ο Αϊνστάιν πέθανε σε ηλικία 76 ετών. Οι εγκέφαλοι ελέγχου ήταν επίσης φρέσκοι, ενώ ο εγκέφαλος του Αϊνστάιν είχε μαραζώσει σε υπόγεια και ψυγεία μπύρας για τρεις δεκαετίες. Ίσως το πιο προβληματικό είναι ότι η μέτρηση των κυττάρων είναι υποκειμενική υπόθεση και οι ερευνητές που έκαναν τις μετρήσεις των κυττάρων γνώριζαν ποιος ιστός ήταν του Αϊνστάιν και ποιος όχι.
-Το 1996, ο Χάρβεϊ συνεργάστηκε με έναν επιστήμονα από την Αλαμπάμα και μέτρησε τους νευρώνες στην περιοχή Brodmann Area 9 του Αϊνστάιν – μέρος του μετωπιαίου φλοιού – καθώς και εκείνους πέντε ατόμων ελέγχου. Δεν υπήρχαν διαφορές στον αριθμό των νευρώνων ή στο μέγεθος των νευρώνων, διαπίστωσε η μελέτη, αλλά ο ιστός του Αϊνστάιν ήταν λεπτότερος από τους άλλους. Πιο πυκνά στοιβαγμένοι νευρώνες, υπέθεσαν οι συγγραφείς, σημαίνει ότι τα μηνύματα από κύτταρο σε κύτταρο διανύουν μικρότερες αποστάσεις, γεγονός που μπορεί να σημαίνει συνολικά ταχύτερη επεξεργασία. Αυτό είναι αρκετά τραβηγμένο. Όπως επισημαίνει ο Χάινς, το εύρημα βασίστηκε σε μόλις ένα τετραγωνικό χιλιοστό του εγκεφάλου του Αϊνστάιν.
-Το 1999, ο Χάρβεϊ και οι Καναδοί συνεργάτες του έβαλαν τον εγκέφαλο του Αϊνστάιν σε ένα από τα πιο έγκυρα ιατρικά περιοδικά του κόσμου, το The Lancet. Βασιζόμενοι σε παλιές φωτογραφίες που είχαν ληφθεί από τον εγκέφαλο του Αϊνστάιν πριν αυτός κοπεί, οι ερευνητές ισχυρίστηκαν ότι ο Αϊνστάιν είχε ένα ανώμαλο μοτίβο αναδίπλωσης σε μέρος του βρεγματικού λοβού του, μια περιοχή που έχει συνδεθεί με τη μαθηματική ικανότητα. Ανέφεραν επίσης ότι οι βρεγματικοί λοβοί του ήταν κατά 15 τοις εκατό ευρύτεροι και πιο συμμετρικοί από εκείνους των εγκεφάλων της έρευνας. Για άλλη μια φορά, όμως, οι ερευνητές γνώριζαν ποιες φωτογραφίες έδειχναν τον εγκέφαλο του Αϊνστάιν.
Ευφυία ή αντίληψη ή και τα δύο;
Το πόσο έξυπνος ήταν ο Αϊνστάιν φαίνεται επίσης επειδή κατάλαβε πολύ καλά την εμμονή του κοινού μαζί του, την εμμονή μας με τη διασημότητα και την ιδιαιτερότητα. Ήξερε ότι αν του δινόταν η ευκαιρία, οι επιστήμονες θα μελετούσαν τους νευρώνες και τα γλοία του εγκεφάλου του, τα sulci και τα gyri, και θα έκαναν μεγάλες δηλώσεις για το τι κάνει μια ιδιοφυΐα. Και ήξερε ότι θα ήταν μπούρδες.
Όπως υποτίθεται ότι έγραψε ο Αϊνστάιν, αλλά μάλλον δεν έγραψε πραγματικά, σε έναν πίνακα στο γραφείο του στο Πρίνστον: «Δεν μπορούν να μετρηθούν όλα όσα μετράνε και δεν μετράνε όλα όσα μπορούν να μετρηθούν».
