Αντ’ αυτού, η πιο θανατηφόρα μολυσματική ασθένεια στον κόσμο έχει γίνει και πάλι η φυματίωση.
Σύμφωνα με έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, πέρυσι νόσησαν από φυματίωση 10,8 εκατομμύρια άνθρωποι (με 8,2 εκατομμύρια ανθρώπους να έχουν διαγνωστεί πρόσφατα). Περίπου 1,25 εκατομμύρια από αυτούς τους ανθρώπους πέθαναν εξαιτίας της νόσου.
Οι θάνατοι από COVID, εν τω μεταξύ, έχουν μειωθεί σημαντικά χάρη στα εμβόλια και τις θεραπείες, έστω κι αν καταγράφηκαν και πέρυσι χιλιάδες θάνατοι – για την ακρίβεια χάθηκαν 320.000 ζωές.
«Το γεγονός ότι η φυματίωση εξακολουθεί να σκοτώνει και να αρρωσταίνει τόσους πολλούς ανθρώπους είναι εξωφρενικό, όταν έχουμε τα εργαλεία για την πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία της», ανέφερε ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ, Δρ. Tedros Adhanom Ghebreyesus.
«Ο ΠΟΥ προτρέπει όλες τις χώρες να υλοποιήσουν τις συγκεκριμένες δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει για την επέκταση της χρήσης αυτών των εργαλείων και τον τερματισμό της φυματίωσης», πρόσθεσε.
Ο αριθμός των νέων μολύνσεων πέρυσι ήταν ο υψηλότερος από τότε που ο ΠΟΥ άρχισε να παρακολουθεί τη φυματίωση, το 1995.
Η φυματίωση πλήττει σε πολύ μεγάλο βαθμό 30 χώρες. Περισσότερα από τα μισά κρούσματα παγκοσμίως εντοπίζονται στην Ινδία (26%), την Ινδονησία (10%), την Κίνα (6,8%), τις Φιλιππίνες (6,8%) και το Πακιστάν (6,3%).
Σύμφωνα με την έκθεση του ΠΟΥ, στην Ελλάδα καταγράφηκε αύξηση κατά περισσότερο από 10% σε κρούσματα και θανάτους, με 540 κρούσματα το 2023 και 45 θανάτους. Σε σύγκριση με το 2015 οι αριθμοί αυτοί αντιστοιχούν σε:
- Αύξηση στα κρούσματα κατά 11%
- Αύξηση στους θανάτους κατά 11%
Υπεύθυνη για τη φυματίωση και την έξαρσή της και η Covid
Η COVID, κατά ειρωνεία της τύχης, είναι και αυτή υπεύθυνη εν μέρει για την αύξηση των κρουσμάτων φυματίωσης.
Τα προβλήματα που προκάλεσε ο κορονοϊός -με τα lockdown και τα μέτρα αποτροπής της εξάπλωσής του- λειτούργησαν ανασταλτικά για τις υπηρεσίες που ήταν αρμόδιες για τον έλεγχο της φυματίωσης σε όλο τον κόσμο, με αποτέλεσμα να αυξηθούν τα κρούσματα. Υπάρχει επίσης ένα στέλεχος φυματίωσης που έχει αποδειχθεί ανθεκτικό σε διάφορα φάρμακα. Η παγκόσμια χρηματοδότηση για την πρόληψη της φυματίωσης έχει επίσης μειωθεί και η χρηματοδότηση για την έρευνα σχετικά με τη φυματίωση ανήλθε το 2022 μόλις στο 20% του ποσού στόχου, ανέφερε ο ΠΟΥ.
Τι είναι η φυματίωση
Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, η φυματίωση είναι λοιμώδες νόσημα που προκαλείται από το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης και σπανιότερα από άλλους τύπους μυκοβακτηριδίων. Το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης συνήθως προσβάλλει τους πνεύμονες, αλλά μπορεί να προσβάλει και οποιοδήποτε άλλο όργανο του σώματος.
Πώς μεταδίδεται η φυματίωση
Μεταδίδεται από το ένα άτομο στο άλλο με την εισπνοή σταγονιδίων που περιέχουν μυκοβακτηρίδια. Τα άτομα με πνευμονική φυματίωση αποβάλλουν πολύ μικρά τέτοια σταγονίδια με τον βήχα, το φτάρνισμα και τη δυνατή ομιλία. Τα άτομα αυτά μεταδίδουν συνήθως τη νόσο στους ανθρώπους που είναι σε στενή επαφή μαζί τους αρκετές ώρες κάθε μέρα, όπως η στενή οικογένειά τους ή συγκάτοικοι στο ίδιο σπίτι.
Η φυματίωση δε μεταδίδεται μέσω της κοινής χρήσης αντικειμένων, όπως με τα ρούχα, τα σεντόνια, τα κοινά πιάτα και μαχαιροπίρουνα, τα ποτήρια και τις τουαλέτες.
Τι σημαίνει η μόλυνση από μυκοβακτηρίδιο
Οι περισσότεροι άνθρωποι που εισπνέουν τα μυκοβακτηρίδια μολύνονται, αλλά ο οργανισμός έχει την ικανότητα να αμυνθεί και να σταματήσει την ανάπτυξή τους. Με αυτό τον τρόπο τα μυκοβακτηρίδια γίνονται ανενεργά, αλλά παραμένουν στον οργανισμό και μπορεί να γίνουν ενεργά αργότερα. Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν μολυνθεί δεν αναπτύσσουν ποτέ φυματίωση
(ενεργό νόσο) και δεν μεταδίδουν τη νόσο σε άλλους. Επομένως, δεν έχουν συμπτώματα, συνήθως όμως έχουν θετική δερμοαντίδραση Mantoux. Τα άτομα αυτά λέμε ότι έχουν «λανθάνουσα φυματική λοίμωξη». Από αυτούς, ένα ποσοστό 5-10%, και, ιδιαίτερα αυτοί που το αμυντικό τους σύστημα είναι εξασθενημένο, μπορεί να αναπτύξουν ενεργό φυματίωση κάποια στιγμή στο μέλλον.
Τι σημαίνει ότι έχω φυματίωση
Τα μυκοβακτηρίδια της φυματίωσης πολλαπλασιάζονται μέσα στον οργανισμό και προκαλούν νόσο, αν το αμυντικό σύστημα δεν μπορεί να σταματήσει την ανάπτυξή τους. Μερικοί άνθρωποι αρρωσταίνουν σχεδόν αμέσως μετά την μόλυνση, άλλοι όμως μπορεί να αρρωστήσουν πολλά χρόνια αργότερα, όταν για κάποιο λόγο εξασθενήσει το αμυντικό τους σύστημα. Περισσότερο ευαίσθητα είναι τα μικρά παιδιά (βρέφη και νήπια) και οι ηλικιωμένοι, καθώς επίσης άτομα με διαβήτη, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, λευχαιμία ή λεμφώματα, άτομα με εθισμό στο αλκοόλ ή σε
τοξικές ουσίες, άτομα που παίρνουν κορτικοστεροειδή ή ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, που είναι φορείς του ΗIV (του ιού που προκαλεί το AIDS), καθώς και άτομα με σοβαρό υποσιτισμό.
Πώς μπορώ να γνωρίζω αν έχω μολυνθεί;
Η εξέταση Mantoux, ένα δερματικό τεστ που βασίζεται στην ενδοδερμική ένεση μικρής ποσότητας φυματινικής πρωτεΐνης και διαβάζεται μετά από 2-3 ημέρες, είναι ο πιο συνήθης τρόπος ελέγχου της μόλυνσης από το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης.
Η θετική δερμοαντίδραση Mantoux μπορεί να σημαίνει προηγούμενη μόλυνση με το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης, αλλά δε σημαίνει απαραιτήτως ενεργό νόσο.
Η θετική Mantoux μπορεί να οφείλεται σε προηγούμενο εμβολιασμό με εμβόλιο BCG. Αν όμως η δερματική αντίδραση είναι έντονη, ο εμβολιασμός έχει γίνει πριν πολλά χρόνια ή υπάρχει ιστορικό επαφής με ασθενή με μεταδοτική μορφή φυματίωσης, η θετική Mantoux μπορεί να σημαίνει μόλυνση από το μυκοβακτηρίδιο ή και ενεργό νόσο. Σε κάθε περίπτωση, η δερμοαντίδραση Mantoux αξιολογείται σε συνάρτηση με το ιστορικό και την παρουσία ή όχι συμπτωμάτων.
Η εξέταση ιντερφερόνης (IGRA) γίνεται σε δείγμα αίματος και το αποτέλεσμά της δεν επηρεάζεται από τυχόν προηγούμενο εμβολιασμό με BCG. Κατά τα άλλα, το θετικό αποτέλεσμα μπορεί να δηλώνει λανθάνουσα ανενεργό μόλυνση από μυκοβακτηρίδιο ή ενεργό νόσο, και συναξιολογείται με τα κλινικά και επιδημιολογικά δεδομένα, όπως και η δερμοαντίδραση Mantoux.
Υπάρχει εμβόλιο για τη φυματίωση;
Υπάρχει το εμβόλιο BCG, το οποίο συνιστάται σε βρέφη και μικρά παιδιά σε χώρες ή πληθυσμούς που η φυματίωση είναι σχετικά συχνή, διότι προλαμβάνει τις πολύ σοβαρές μορφές της νόσου. Προστατεύει από την πνευμονική φυματίωση περίπου το 50% όσων εμβολιάζονται, αλλά προστατεύει σε πολύ υψηλό ποσοστό από τη φυματιώδη μηνιγγίτιδα και τη διάσπαρτη (κεχροειδή) μορφή.
Στην Ελλάδα, μετά από εισήγηση της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, έχει σταματήσει ο καθολικός εμβολιασμός των παιδιών με το εμβόλιο BCG.
Αν έχω μολυνθεί με το μυκοβακτηρίδιο πώς μπορώ να προστατευθώ για να μην αρρωστήσω;
Η χορήγηση προληπτικής αντιφυματικής αγωγής για 4-6 μήνες προλαμβάνει την ενεργό νόσηση.
Μπορεί να θεραπευτεί η ενεργός φυματίωση και πώς;
Η ενεργός φυματίωση κατά κανόνα μπορεί να θεραπευτεί πλήρως, πρέπει όμως να χορηγηθεί συνδυασμός αντιφυματικών φαρμάκων για αρκετούς μήνες, ανάλογα με την εντόπιση και την έκταση της νόσου. Συνήθως, μετά από 2 εβδομάδες κατάλληλης θεραπείας, το άτομο που νοσεί δεν μεταδίδει πια τα μυκοβακτηρίδια στους άλλους. Έτσι, εάν το επιτρέπει η γενική του κατάσταση, και με τις κατάλληλες ιατρικές οδηγίες, μπορεί να επιστρέψει στις καθημερινές του ασχολίες.
