Στον τομέα των διεθνών σχέσεων, όπου οι συγκρούσεις συχνά επισκιάζουν τη συνεργασία, η Τουρκία και η Ελλάδα, που παραδοσιακά θεωρούνται γείτονες που φιλονικούν, βρίσκονται σε μια κομβική στιγμή.
Οι πρόσφατες διπλωματικές προσπάθειες δείχνουν μια πιθανή στροφή προς ένα πιο συνεργατικό μέλλον. Ο καταλύτης αυτής της αλλαγής μπορεί να εντοπιστεί σε αυτό που τώρα αναφέρεται ως «διπλωματία του σεισμού», μια απροσδόκητη έκβαση του τραγικού σεισμού που σημειώθηκε στις νοτιοανατολικές επαρχίες της Τουρκίας στις 6 Φεβρουαρίου, σύμφωνα με την ιστοσελίδα echedoros.gr.
Καθώς οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ, Τουρκία και Ελλάδα, παλεύουν για μια σειρά αντικρουόμενων ζητημάτων, από τις διαμάχες στρατιωτικοποίησης για τα νησιά του Αιγαίου έως τα θαλάσσια σύνορα και τη διαρκή διαμάχη για το νησί της Κύπρου, αυτά τα επίμαχα ζητήματα έχουν, κατά καιρούς, φέρει τις δύο χώρες επικίνδυνα κοντά στην ένοπλη αντιπαράθεση.
Ωστόσο, η τρέχουσα διπλωματική φάση προσέγγισης δείχνει την επιθυμία να συμμετάσχει σε εποικοδομητικό διάλογο και να ξεπεραστούν οι μακροχρόνιες διαφορές.
Εν μέσω αυτών των προκλήσεων, και οι δύο χώρες αναγνωρίζουν την επιρροή εξωτερικών παραγόντων, ιδίως των Ηνωμένων Πολιτειών και ορισμένων μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με επιρροή, στην όξυνση του ανταγωνισμού τους.
Η Άγκυρα ισχυρίζεται ότι η Αθήνα, επηρεασμένη από γεωπολιτικά συμφέροντα στην ανατολική Μεσόγειο, πέφτει συχνά στην παγίδα της εξωτερικής επιρροής.
Ωστόσο, παρά τις εξωτερικές αυτές πιέσεις, οι ηγέτες και των δύο χωρών ετοιμάζονται να καταβάλουν νέες προσπάθειες για την αποκατάσταση των τεταμένων σχέσεων.
Προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων
Οι ηγέτες των δύο χωρών θα καταβάλουν για άλλη μια φορά προσπάθεια για την αποκατάσταση των μακροχρόνιων σχέσεων στις 7 Δεκεμβρίου, όταν ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει προγραμματιστεί να επισκεφθεί την Αθήνα στο πλαίσιο των προσπαθειών να γυρίσει νέα σελίδα στις διμερείς σχέσεις.
Ο Ερντογάν και η συνοδευτική του αντιπροσωπεία θα συμμετάσχουν στην ελληνική πρωτεύουσα στη συνάντηση υψηλού επιπέδου του ελληνοτουρκικού Συμβουλίου Συνεργασίας, όπου θα συζητήσουν τις διμερείς σχέσεις με τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη.
«Είχαμε τις διαφορές μας με τη γείτονά μας την Ελλάδα χθες και θα έχουμε τις διαφορές μας αύριο», είπε ο Ερντογάν στις 29 Νοεμβρίου σε ομιλία του σε εκπροσώπους του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης στο τουρκικό κοινοβούλιο.
Θα υπάρξουν εκείνοι που θα επιδιώξουν να επωφεληθούν από αυτές τις συγκρούσεις, αλλά αυτό το γεγονός δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να συναντηθούμε σε κοινό έδαφος ως δύο γειτονικές χώρες που μοιράζονται την ίδια θάλασσα, το ίδιο κλίμα και την ίδια γεωγραφία.
Πρόσθεσε: «Μπορούμε αναπτύξουμε τη συνεργασία μας στη βάση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης σε πολλά θέματα».
Παρόμοια θετική προσέγγιση εξέφρασαν και Έλληνες αξιωματούχοι. «Αυτό που λέω συνέχεια είναι ότι ανεξάρτητα από το αν έχουμε επιλύσει τα θεμελιώδη μας ζητήματα σχετικά με την ανάθεση στρατιωτικών ζωνών, είναι σημαντικό από μόνο του να παραταθεί η περίοδος ηρεμίας στο Αιγαίο για όσο το δυνατόν περισσότερο», δήλωσε ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης, είπε σε συνέντευξή του στις 28 Νοεμβρίου.
Τόσο ο Ερντογάν όσο και ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχουν εκφράσει τη δέσμευσή τους για την καλλιέργεια θετικού κλίματος στις σχέσεις, όπως επισημάνθηκε κατά τη συνάντησή τους τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη.
Ο διάλογος είναι ζωτικής σημασίας για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης
Αναγνωρίζοντας ότι οι ιστορικές συγκρούσεις δεν μπορούν να επιλυθούν γρήγορα, είναι ζωτικής σημασίας να διατηρούνται ανοιχτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας, ειδικά κατά τις προσπάθειες οικοδόμησης εμπιστοσύνης που σχετίζονται με θέματα ασφάλειας και στρατιωτικών θεμάτων.
Η συνεργασία για την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης, μια κοινή πρόκληση και για τις δύο χώρες, μπορεί να αποτελέσει αφετηρία για το κλείσιμο των κενών και τη μείωση του ανθρώπινου και κοινωνικού κόστους που συνδέεται με αυτό το ζήτημα.
Τι ζητά η Άγκυρα
Οι προσδοκίες της Άγκυρας από την Αθήνα είναι σαφείς: εξάλειψη της επιρροής τρίτων στις απευθείας συνομιλίες με την Τουρκία.
Η υιοθέτηση μιας προσέγγισης «συμφωνώ να διαφωνήσω» θα άνοιγε το δρόμο για μια εξίσωση επωφελής και για τα δύο μέρη.
Η εστίαση σε θετικές πτυχές, όπως η «ηρεμία στο Αιγαίο Πέλαγος», η βελτίωση των πολιτιστικών σχέσεων και η ενίσχυση των διμερών εμπορικών και οικονομικών σχέσεων, μπορεί να προωθήσει ένα σενάριο win-win και για τις δύο χώρες.
Στο περίπλοκο τοπίο των διεθνών σχέσεων, οι χώρες δεν χρειάζεται να συμφωνούν σε όλα. Ο διχασμός, το άνοιγμα στο διάλογο και η διαπραγμάτευση των διαφορών μπορούν να αποκαλύψουν νέους ορίζοντες συνεργασίας. Εστιάζοντας στις θετικές πτυχές, η Τουρκία και η Ελλάδα μπορούν να μειώσουν τον αντίκτυπο των θεμάτων που ιστορικά ενέτειναν τις σχέσεις τους.
Οι ομοιότητες των δύο λαών
Πέρα από τις πολιτικές διαφορές, οι δύο γείτονες στέκονται σταθερά ο ένας δίπλα στον άλλο σε περιόδους μη πολιτικών καταστροφών και ανθρωπιστικών προκλήσεων, όπως δασικές πυρκαγιές ή σεισμοί.
Η κοινή ιστορία – έχοντας κατά νου ότι οι αναγνώσεις της ιστορίας μπορεί να είναι αμφιλεγόμενες ανάλογα με το ποιος τις διαβάζει – και οι πολιτισμικές ομοιότητες, εμφανείς σε πτυχές όπως το φαγητό και η μουσική, παρέχουν μια πρόσθετη διάσταση στις διπλωματικές προσπάθειες για τη διόρθωση των τεταμένων σχέσεων.
Τέλος, καθώς η Τουρκία και η Ελλάδα διαχειρίζονται την περίπλοκη σχέση τους, μια θετική, αμοιβαία επωφελής προσέγγιση μπορεί να τις φέρει πιο κοντά από ό,τι θα πρότεινε η ιστορική γεωπολιτική, προς όφελος και των δύο χωρών.
