Ο Ερντογάν έχοντας ως σκεπτικό επίλυσης του Κυπριακού την δημιουργία δύο κρατών στην Μεγαλόνησο και την αποτροπή ένταξης των τουρκοκυπρίων σε ένα κράτος, αυτό της Κύπρου, στην βάση μιας διζωνικής-δικοινοτικής Ομοσπονδίας, σύμφωνα με τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας (ΣΑ) του ΟΗΕ, επιχειρεί να "δέσει ενεργειακά" τα κατεχόμενα με την Τουρκία.
Συγκεκριμένα οι τουρκοκυπριακές αρχές έχουν δεσμευτεί να εγκαταλείψουν εντελώς την τοπική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και να εξαρτηθούν πλήρως από ένα καλώδιο διασύνεσης Τουρκίας-ψευδοκράτους.
Οι δυσκολίες και οι προβλέψεις υλοποίησης ηλεκτρικής διασύνδεσης Τουρκίας-κατεχομένων
Ωστόσο το έργο παρουσιάζει δυσκολίες , όπως αποκαλύπτει σε σχετικό με το θέμα άρθρο του Διεθνές Κυπριακό ΜΜΕ, με τίτλο "Αμφιβολίες για το «γίγαντιο έργο» για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας του Βορρά",το οποίο αναφέρει:
"Οι διατάξεις της πρόσφατης συμφωνίας με την ιδιωτική τουρκική ενεργειακή εταιρεία Aksa για τη δημιουργία της καλωδιακής σύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας αποκαλύπτουν ότι η δέσμευση για την παροχή ρεύματος αποκλειστικά μέσω αυτού του καλωδίου έγινε στα τυφλά, καθώς οι λεπτομέρειες του έργου ,όπως το κόστος κατασκευής, η τιμή πώλησης ή η ικανότητα μεταφοράς, είναι ακόμα ασαφή.
Σύμφωνα με τη συμφωνία, η Aksa, η οποία έχει στενούς δεσμούς με το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης της Τουρκίας AKP, θα πραγματοποιήσει μελέτη έως τον Ιούλιο του 2024. Στη συνέχεια θα υπογραφεί μια «συμφωνία κατασκευής και λειτουργίας διασύνδεσης» και εντός πέντε ετών η καλωδιακή σύνδεση θα είναι πλήρως λειτουργική.
Μετά από μνημόνιο κατανόησης για ένα έργο παροχής ηλεκτρικής ενέργειας από την Τουρκία με καλωδικαή σύνδεση, που υπογράφηκε μεταξύ του Τούρκου αντιπροέδρου Cevdet Yilmaz και του «πρωθυπουργού» στο βόρειο τμήμα της Unal Ustel, υπογράφηκε συμφωνία μεταξύ της Aksa και της τουρκοκυπριακής δημόσιας αρχής ηλεκτρικής ενέργειας Kib-Tek στις 19 Ιουλίου.
Δεν έγινε δημόσιος διαγωνισμός για την επιλογή της εταιρείας που θα πραγματοποιήσει το έργο του καλωδίου ηλεκτρικής ενέργειας και δεν είναι σαφές πώς επιλέχθηκε η Aksa.
Με τη συμφωνία, οι τουρκοκυπριακές αρχές έχουν δεσμευτεί ότι μόλις το καλώδιο τεθεί σε λειτουργία, όλες οι ανάγκες σε ηλεκτρική ενέργεια στο βορρά θα καλυφθούν από αυτήν. «Οι υπάρχουσες μονάδες ηλεκτρικής ενέργειας θα τεθούν σε χρήση μόνο εάν η ηλεκτρική ενέργεια που παρέχεται μέσω του καλωδίου είναι ανεπαρκής ή υπάρχει τεχνική ανάγκη», αναφέρεται στη συμφωνία.
«Μετά τη μελέτη θα κάνουμε γρήγορα βήματα για την υλοποίηση αυτού του γιγαντιαίου έργου. Θα βάλουμε την υπογραφή της Aksa σε αυτή την ενεργειακή γέφυρα με την ΤΔΒΚ», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της Aksa Cemil Kazanci μετά την υπογραφή της συμφωνίας.
«Πραγματοποιούμε ένα όνειρο 30 ετών. Αυτό το έργο θα κάνει την ΤΔΒΚ πραγματικό μέρος του «τουρκικού αιώνα», πρόσθεσε ο Ustel.
Κορυφαία προτεραιότητα για τον Ερντογάν
Παρόλο που η ιδέα της καλωδιακής σύνδεσης έχει διατυπωθεί σε διάφορα σημεία στο παρελθόν, τέθηκε ως κορυφαία προτεραιότητα από τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μετά την επανεκλογή του τον Μάιο.
Με το σήμα «το δεύτερο έργο του αιώνα» μετά τον αγωγό ύδρευσης από την Τουρκία στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, η καλωδιακή σύνδεση προωθείται από Τούρκους και Τουρκοκύπριους αξιωματούχους ως «η λύση στα δεινά του ηλεκτρικού ρεύματος στο νησί».
Οι Τουρκοκύπριοι υποφέρουν από τεράστιες διακοπές ρεύματος κυρίως λόγω έλλειψης της απαραίτητης συντήρησης, επισκευής και επενδύσεων στην υποδομή ηλεκτρικής ενέργειας.
Επιπλέον, καθώς η ηλεκτρική ενέργεια παράγεται κυρίως με εισαγόμενο μαζούτ, οι υψηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας λόγω της αστάθειας των τιμών των ορυκτών καυσίμων, ο πόλεμος στην Ουκρανία και η υποτίμηση της τουρκικής λίρας, ακρωτηριάζουν οικονομικά την κοινότητα.
Αμφισβήτηση του έργου από κόμματα και φορείς των Τουρκοκυπρίων
Εμπειρογνώμονες, η κοινωνία των πολιτών και τα κόμματα της αντιπολίτευσης αμφισβητούν ωστόσο τη λογική της ανάληψης μιας τόσο τεράστιας δέσμευσης χωρίς διαγωνισμό και χωρίς να γνωρίζουν το κόστος.
«Η παράδοση του έργου του ηλεκτρικού καλωδίου σε ιδιωτική εταιρεία χωρίς δημόσιο διαγωνισμό και με εγγύηση αγοράς… αποτελεί πλήρη παράβαση του νόμου. Δεν υπάρχει πρόβλεψη στη συμφωνία που να ορίζει πώς θα υπολογιστεί το κόστος στο έργο του καλωδίου ηλεκτρικής ενέργειας και αυτό παραβιάζει βασικές αρχές οικονομίας. Αυτή η συμφωνία στοχεύει στο ξεπούλημα των περιουσιακών στοιχείων της κοινότητας και είναι ένα καταστροφικό βήμα και μια παράνομη απόπειρα που δεν προστατεύει τα συμφέροντα του λαού», δήλωσε το Ρεπουμπλικανικό Τουρκικό Κόμμα CTP, το οποίο οδήγησε τη συμφωνία στο Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο.
Το Τουρκοκυπριακό Επιμελητήριο Μηχανολόγων Μηχανικών, υπέβαλε ποινική μήνυση για τη συμφωνία λέγοντας ότι δεν λαμβάνεται υπόψη το δημόσιο συμφέρον, λέγοντας ότι η συμφωνία χρησιμεύει μόνο για να δώσει σε μια ιδιωτική εταιρεία το μονοπώλιο και να αυξήσει τα έσοδά της.
«Πώς μπορείς να πεις ποτέ: «Θα πάρω το 100% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας μου μέσω ενός καλωδίου;» ρώτησε ο πρόεδρος του επιμελητηρίου Ayer Yarkiner. «Πώς μπορείς να είσαι τόσο ανίδεος; Ο όρος «έργο του αιώνα» χρησιμοποιείται μόνο από άγνοια. Πουθενά στον κόσμο δεν μπορεί μια χώρα να βάλει την υπογραφή της κάτω από μια επένδυση χωρίς να γνωρίζει την αποδοτικότητά της».
Ωστόσο, αυτό δεν είναι το μόνο σημείο διαμάχης. Αν και η συμφωνία αναφέρει «διασύνδεση» καμία από τις διατάξεις δεν περιγράφει αμφίδρομη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ Τουρκίας και βορρά.
"Ηλεκτρική παράδοση άνευ όρων" των Τουρκοκυπρίων στην Τουρκία
Η μέθοδος που προβλέπεται στη συμφωνία φαίνεται να είναι ένα σύστημα με το οποίο η ηλεκτρική ενέργεια θα μεταδίδεται μονόδρομα από την Τουρκία προς τα βόρεια από την Aksa.
«Η διασύνδεση στον κόσμο είναι μια εναλλακτική λύση για τη διαφοροποίηση των πόρων και τη μείωση του κόστους ή τη διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού σε περίπτωση αστοχιών», εξηγεί ο ενεργειακός οικονομολόγος και ηλεκτρολόγος μηχανικός Yusuf Avcioglu. «Δεν υπάρχει αμφίδρομη μετάδοση εδώ. Η συμφωνία λέει «δεν θα παράγεις ρεύμα. Θα σας το δώσω μέσω του καλωδίου.» Δεν πρόκειται για διασύνδεση… Δεν έχουμε τίποτα να κερδίσουμε από αυτό… Παραδινόμαστε ολοκληρωτικά στην Aksa και την Τουρκία».
Ο τουρκοκυπριακός κυβερνών συνασπισμός πούλησε το έργο στο κοινό διαβεβαιώνοντάς τους ότι θα εξάγουν την ενέργεια που παράγεται από την ηλιακή ενέργεια στην Τουρκία μέσω του καλωδίου και μειώνοντας το ενεργειακό κόστος.
«Είπατε ψέματα στους ανθρώπους», είπε ο βουλευτής του CTP Asim Akansoy σε ομιλία του στην τουρκοκυπριακή συνέλευση. «Είπατε ότι θα ήταν αμφίδρομη μετάδοση και θα πουλούσαμε την ηλιακή μας ενέργεια. Τώρα παραδίδετε το 100% της παραγωγής ενέργειας στην Aksa με εγγυημένη συμφωνία αγοράς».
Οι ειδικοί συμφωνούν ότι ένα απλό μονής διαδρομής καλώδιο αντί για μια διασύνδεση είναι επιζήμιο για την τουρκοκυπριακή κοινότητα και η πλήρης εξάρτηση από την Τουρκία για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας θα είναι ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους της.
Οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος αναμένεται επίσης να αυξηθούν επειδή το επενδυτικό κόστος του καλωδιακού έργου συν όλα τα λειτουργικά και άλλα έξοδα θα αντικατοπτρίζονται στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος. Δημοσιεύματα στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης ανεβάζουν το κόστος του καλωδιακού έργου σε περίπου 500 εκατομμύρια δολάρια έως 1 δισεκατομμύριο δολάρια.
Ο ρόλος του Κυπριακού ζητήματος
Ταυτόχρονα, η Τουρκία είναι μέλος-παρατηρητής του Ευρωπαϊκού Δικτύου Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ENTSO-E), το οποίο είναι ο απόλυτος διαιτητής όσον αφορά τη σύνδεση τρίτου κράτους με το κύριο δίκτυο.
Όσο το Κυπριακό παραμένει άλυτο, το ENTSO-E δεν είναι πιθανό να χορηγήσει άδεια στην Τουρκία για διασύνδεση με το βόρειο τμήμα της Κύπρου.
Η επίμαχη συμφωνία προβλέπει επίσης εγγύηση αγοράς σύμφωνα με την οποία η Aksa, μέσω της μονάδας ηλεκτρικής ενέργειας στο Kalecik/Gastria στην επαρχία Αμμοχώστου, θα παράγει τουλάχιστον το 49% της συνολικής ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται στο βορρά για 15 χρόνια «κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου μέχρι το καλώδιο να είναι λειτουργικό».
Παρά τις επίμονες ερωτήσεις από τα κόμματα της αντιπολίτευσης και την κοινωνία των πολιτών, οι τουρκοκυπριακές αρχές δεν μπόρεσαν να εξηγήσουν γιατί δόθηκε αυτή η εγγύηση αγοράς.
Αυτό θεωρείται από τους ειδικούς ως μια κίνηση για να διασφαλιστεί ότι το Kib-Tek θα παραμείνει σε αδράνεια ακόμη και πριν αρχίσει να λειτουργεί το έργο καλωδίων.
«Δεν υπάρχει όριο στο πόση ποσότητα μπορεί να παράγει η Aksa», εξήγησε ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Uner Kutalmis. «Θα έπρεπε να υπάρχει ένα όριο ώστε η δημόσια αρχή ηλεκτρικής ενέργειας Kib-Tek να παραμείνει Δεν υπάρχει πλέον Kib-Tek. Υπάρχει μόνο η Aksa."
Μετά την έναρξη των εργασιών στο βορρά το 2003, η Aksa παράγει ήδη το 45% της ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιμοποιείται στο βόρειο τμήμα της Κύπρου.
Επιπλέον, αν και η συμφωνία δίνει το δικαίωμα στις τουρκοκυπριακές αρχές να την ανακαλέσουν εάν η Aksa δεν καταφέρει να καταστήσει λειτουργική την καλωδιακή σύνδεση σε πέντε χρόνια, ένα άρθρο που ακολουθεί αναφέρει: «Εάν είτε η Δημοκρατία της Τουρκίας είτε η ΤΔΒΚ αποχωρήσουν από το σύστημα διασύνδεσης, αυτό δεν θα είναι λόγος για την ανάκληση αυτής της συμφωνίας».
Συμπέρασμα
Τα παραπάνω αποδεικνύουν ότι ο Ερντογάν έχει δρομολογήσει την πλήρη ηλεκτρική ομηρία των κατεχομένων στην Κύπρο από την Τουρκία, κινούμενος με βάση το σκεπτικό της δημιουργίας δύο ξεχωριστών κρατών στο νησί, ως τρόπο επίλυσης του Κυπριακου.
Το μνημόνιο κατανόησης για ένα έργο παροχής ηλεκτρικής ενέργειας από την Τουρκία με καλωδιακή σύνδεση, που υπογράφηκε μεταξύ του Τούρκου αντιπροέδρου Cevdet Yilmaz και του «πρωθυπουργού»του ψευδοκράτους Unal Ustel, και η συμφωνία μεταξύ της τουρκικής Aksa και της τουρκοκυπριακής δημόσιας αρχής ηλεκτρικής ενέργειας Kib-Tek τον Ιούλιο, αποτελοπυν θεμέλιους λίθους του σχεδίου Ερντογάν.
Εκτίμησή μας είναι ότι θα συνεχίζουμε να βλέπουμε μια ολοένα και περισσότερο αδιάλλακτη Τουρκία και ψευδοκράτος για επίλυση του Κυπριακού.
Μόνη λύση είναι η επίσπευση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κυπρου-Ελλάδας και η αλλαγή στην τουρκοκυπριακή ηγεσία, αφού ο Τατάρ είναι πιστό εξαπτέρυγο του Ερντογάν και θιασώτης της δημιουργίας δύο κρατών στο νησί.
