Η διατήρηση της θετικής συγκυρίας, του θετικού momentum, μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας είναι στο μυαλό σχεδόν όλων ειδικών στην Ελληνική πλευρά.
Σε αυτό το πλαίσιο ο υφυπουργός Εξωτερικών για την Οικονομική Διπλωματία και την Εξωστρέφεια Κώστας Φραγκογιάννης συναντάται με τον Τούρκο ομόλογό του Burak Akcapar στην Άγκυρα προκειμένου να πιάσουν το νήμα της «Θετικής Ατζέντας» στον οικονομικό και εμπορικό τομέα από εκεί που είχε μείνει πριν την τελευταία ένταση μεταξύ των δύο χωρών. Εκτός όλων των άλλων πρόκειται για μια συνάντηση γνωριμίας καθώς ο τούρκος αξιωματούχος ανέλαβε πρόσφατα τα καθήκοντά του.
Οι συνομιλίες θα έχουν να κάνουν με ζητήματα «χαμηλής πολιτικής» που δεν έχουν αγγίζουν ευαίσθητα θέματα και από τα οποία μπορούν να επωφεληθούν και οι δύο πλευρές.
Σύμφωνα με την σχετική ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών: «Πρόκειται για την τέταρτη συνάντηση των δύο Υφυπουργών στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της θετικής ατζέντας, η οποία συμφωνήθηκε μεταξύ των Υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας, Νίκου Δένδια και Mevlüt Çavuşoğlu, τον Απρίλιο του 2021 και εγκαινιάστηκε με την πρώτη συνάντηση των δύο Υφυπουργών στην Καβάλα, στις 28-29 Μαΐου του ίδιου έτους. Η δεύτερη συνάντηση των κ.κ. Φραγκογιάννη και Önal έλαβε χώρα στην Αττάλεια, στις 16 Ιουνίου 2021 και η τρίτη στην Αθήνα, στις 21 Φεβρουαρίου 2022. Στη συνάντηση θα συζητηθεί η πρόοδος που έχει σημειωθεί στις 25 θεματικές της Θετικής Ατζέντας και θα προσδιοριστούν τα επόμενα βήματα».
Αξίζει να θυμηθούμε πως οι 25 θεματικές έχουν να κάνουν με το εμπόριο, οικονομία, ενέργεια, μεταφορές, ναυτική εκπαίδευση, την υγεία και το περιβάλλον, καθώς και τις κοινωνικές σχέσεις. Προβλέπονται επίσης διαβουλεύσεις σχετικά με νέους τομείς συνεργασίας που μπορούν να συμπεριληφθούν στη διαδικασία.
Η προϊστορία της προσπάθειας προσέγγισης
Το 1999, συνεκτιμώντας τα χρονίζοντα προβλήματα και με αφορμή τους καταστροφικούς σεισμούς που έπληξαν τις δύο χώρες, δρομολογήθηκε η διαδικασία της ελληνο-τουρκικής προσέγγισης, η οποία στο διμερές επίπεδο κινήθηκε σε τρεις άξονες:
• Στην ανάπτυξη της διμερούς συνεργασίας στον τομέα της λεγόμενης «χαμηλής πολιτικής», δηλαδή εκεί όπου δεν υπάρχει αμφισβήτηση του statusquo και των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων από την Άγκυρα (οικονομία και εμπόριο, τουρισμός, πολιτισμός, κοινωνία πολιτών κλπ.).
• Στη μείωση της έντασης, κυρίως της στρατιωτικής, με τη βελτίωση του ψυχολογικού κλίματος και των επαφών μεταξύ των Ενόπλων Δυνάμεων των δύο χωρών σε διάφορα επίπεδα, μέσω της σταδιακής υιοθέτησης Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (MOE).
• Στη διερεύνηση, μέσω Διερευνητικών Επαφών, των δυνατοτήτων για μια συμφωνημένη διευθέτηση του ζητήματος της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας/Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και, σε περίπτωση μη επίτευξης συμφωνίας, την παραπομπή του θέματος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Η διαδικασία προσέγγισης εκφράστηκε και στο πλαίσιο της σταθερής υποστήριξης της ευρωπαϊκής προοπτικής της γείτονος, υπό την αυτονόητη προϋπόθεση της πλήρους εφαρμογής των κριτηρίων της ΕΕ.
Από τον Οκτώβριο του 2009, ξεκίνησε μια προσπάθεια αναζωογόνησης της διαδικασίας της ελληνο-τουρκικής προσέγγισης. Στο πλαίσιο αυτό, δημιουργήθηκε και ένας νέος μηχανισμός προώθησης και διάρθρωσης της συνεργασίας των δυο χωρών σε τομείς «χαμηλής πολιτικής», το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας (High Level Cooperation Council, HLCC).
Από ελληνικής πλευράς επιδιώκεται συστηματικά και με συνέπεια η περαιτέρω εξομάλυνση των διμερών σχέσεων.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ελληνική Κυβέρνηση, αμέσως μετά την απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος στη γείτονα στις 15 Ιουλίου 2016, εξέφρασε την υποστήριξή της προς τη δημοκρατικά εκλεγμένη τουρκική κυβέρνηση, καθώς και τις δημοκρατικές αρχές και το κράτος δικαίου στη γειτονική χώρα.
Οι συνεπείς προσπάθειες της ελληνικής πλευράς για την περαιτέρω ενίσχυση των διμερών σχέσεων Ελλάδας και Τουρκίας αντανακλώνται σε σειρά διμερών επισκέψεων και επαφών στο διάστημα 2017-2019 με πλέον σημαντική την επίσκεψη στην Ελλάδα του Προέδρου της Δημοκρατίας της Τουρκίας R.T. Erdoğan, στις 7 και 8 Δεκεμβρίου 2017, την πρώτη επίσκεψη Αρχηγού Κράτους της γείτονος μετά από 65 έτη. Επίσης, στις 5-6 Φεβρουαρίου 2019, ο τότε Πρωθυπουργός Α. Τσίπρας επισκέφθηκε Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη όπου είχε συνάντηση με τον κ. Erdoğan.
Η ένταση στις διμερείς σχέσεις κλιμακώθηκε εκ νέου κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2020, με την έξοδο του τουρκικού σεισμογραφικού σκάφους Oruç Reis για έρευνες σε περιοχές της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, πλησίον του Καστελλορίζου, της Ρόδου και της Καρπάθου.
Στο πλαίσιο της διαδικασίας επαναπροσέγγισης Ελλάδος-Τουρκίας μετά την αποκλιμάκωση της έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο, πραγματοποιήθηκαν στις 17.3.2021 πολιτικές διαβουλεύσεις μεταξύ των Υπουργείων Εξωτερικών των δυο χωρών. Στις 15.4.2021, ο Υπουργός Εξωτερικών Ν. Δένδιας επισκέφθηκε την Άγκυρα, όπου συναντήθηκε με τον Τούρκο ομόλογό του Μ. Çavuşoğlu, ο οποίος πραγματοποίησε ανταποδοτική επίσκεψη στην Αθήνα στις 31.5.2021.
Κατά τη συνάντηση των δύο Υπουργών Εξωτερικών στην Άγκυρα (15.4.2021), συμφωνήθηκε η πραγματοποίηση διαβουλεύσεων για την εκπόνηση ενός θετικού θεματολογίου επικεντρωμένου στις διμερείς οικονομικές και εμπορικές σχέσεις. Αποτέλεσμα ήταν η πραγματοποίηση δύο συναντήσεων μεταξύ του Υφυπουργού Εξωτερικών Κ. Φραγκογιάννη και του Τούρκου ΥΦΥΠΕΞ S. Önal στις 29.5.2021 στην Καβάλα και στις 16.6.2021 στην Αττάλεια.
Επίσης, στις 14.6.2021 πραγματοποιήθηκε συνάντηση του Πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη με τον Τούρκο Πρόεδρο, στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ.
Ωστόσο, παρά τις ενδείξεις αποκλιμάκωσης από την αρχή του 2021, η Τουρκία επανήλθε εκ νέου σε ενέργειες που δύνανται να προκαλέσουν ένταση στις διμερείς σχέσεις, όπως οι επανειλημμένες παρενοχλήσεις, κατά τον μήνα Σεπτέμβριο 2021, από τουρκικές φρεγάτες του ερευνητικού πλοίου NauticalGeo που διενεργούσε έρευνες ανατολικά της Κρήτης, εντός οριοθετημένης ελληνικής ΑΟΖ, στο πλαίσιο του προγράμματος υλοποίησης του αγωγού φυσικού αερίου EastMed.
Η Ελλάδα τάσσεται παγίως υπέρ του διαλόγου με την Άγκυρα με στόχο την διευθέτηση της μοναδικής ελληνοτουρκικής διαφοράς σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, αυτή της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Απαραίτητη προϋπόθεση, ωστόσο, για τη διεξαγωγή διαλόγου είναι η αποχή από προκλητικές κινήσεις με διάρκεια και συνέπεια, καθώς και δέσμευση για πλήρη σεβασμό του διεθνούς δικαίου και των αρχών καλής γειτονίας.
Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας
Το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας εγκαινιάσθηκε κατά την επίσκεψη στην Αθήνα του τότε Πρωθυπουργού Erdoğan, στις 14 Μαΐου 2010.
Στις 4 Μαρτίου 2013, πραγματοποιήθηκε, στην Κωνσταντινούπολη, η δεύτερη συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας. Όπως και η πρώτη, διεξήχθη υπό την προεδρία των Πρωθυπουργών, με τη συμμετοχή Υπουργών και από τις δύο χώρες. Κατά τις εργασίες του δεύτερου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας, υπεγράφησαν κείμενα συμφωνιών στον τομέα της υγείας, του τουρισμού, της καταπολέμησης της παράνομης μετανάστευσης, της αθλητικής συνεργασίας, της γυναικείας επιχειρηματικότητας κ.ά. Πρόκειται για τομείς που άπτονται ζητημάτων της καθημερινής ζωής των πολιτών των δύο κρατών.
Η τρίτη συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, στις 5 και 6 Δεκεμβρίου 2014. Περιείχε, επίσης, σειρά διμερών επαφών μεταξύ των συμμετεχόντων Υπουργών των δύο Κυβερνήσεων και υπεγράφη Κοινή Δήλωση των δύο Πρωθυπουργών. Τέλος, διοργανώθηκε Επιχειρηματικό Φόρουμ.
Στο πλαίσιο του τέταρτου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας (Σμύρνη, 8 Μαρτίου 2016), συζητήθηκαν το προσφυγικό και οι διμερείς σχέσεις, υπήρξαν διμερείς συναντήσεις των συμμετεχόντων Υπουργών ανά χαρτοφυλάκιο, ενώ υπεγράφησαν συνολικά έξι κείμενα (Κοινή Διακήρυξη των δύο Πρωθυπουργών), Συμφωνία Συνεργασίας μεταξύ Πρακτορείων ΑΠΕ/ΜΠΕ-Anadolu, Πρωτόκολλο Συνεργασίας ΕΡΤ-TRT, Μνημόνιο Κατανόησης μεταξύ Οργανισμών Λιμένων Θεσσαλονίκης-Σμύρνης, Κοινή Δήλωση Συνεργασίας στον τομέα του Τουρισμού, Μνημόνιο Προθέσεων για την Παράνομη Μετανάστευση). Εξετάσθηκε, επίσης, πέραν της προοπτικής ακτοπλοϊκής σύνδεσης της Θεσσαλονίκης με τη Σμύρνη, η κατασκευή υπερταχείας σιδηροδρομικής γραμμής που θα συνδέει την Κωνσταντινούπολη με τη Θεσσαλονίκη και θα καταλήγει στην Ηγουμενίτσα.
