"Δογματική αλλαγή τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, ασφάλειας, άμυνας", είναι ο τίτλος άρθρου- ανάλυσης του Merve Berker, που φιλοξενείται στο τουρκικό κρατικό πρακτορείο Anadolu.
Ο συγγραφέας είναι μέλος ΔΕΠ στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας Yildirim Beyazit και εξειδικεύεται στις σπουδές στον τομέα της άμυνας, της ασφάλειας και των πληροφοριών.
"Ο θεμελιώδης λόγος για την αλλαγή δογμάτων είναι ότι η Άγκυρα θέλει τώρα να απαλλαγεί από τους περιορισμούς που επιβάλλονται από μονομερείς δεσμεύσεις", επισημαίνεται στην αρχή του άρθρου του, κυριότερα σημεία του οποίου είναι τα ακόλουθα:
Η αμυντική διπλωματία της Τουρκίας έχει τραβήξει πολύ την προσοχή τα τελευταία χρόνια.
Oι δεσμεύσεις αυτέα προήλθαν από τις ΗΠΑ ειδικότερα και από αυτές που βασίζονται στο ΝΑΤΟ γενικά, δεδομένου ότι οι πολιτικές και οι στρατηγικές ασφάλειας της Τουρκίας έχουν διαμορφωθεί κάτω από την αμυντική ομπρέλα του ΝΑΤΟ για δεκαετίες λόγω των πλεονεκτημάτων που προσφέρει, και μερικές φορές από ανάγκη.
Ωστόσο, το περιβάλλον ασφάλειας στο οποίο ζει αυτή τη στιγμή η Τουρκία είναι ξεκάθαρη απόδειξη του γεγονότος ότι η Άγκυρα χρειάζεται να θεσπίσει διαφορετικές και υποκειμενικές πολιτικές και διαδικασίες ενάντια στο διαρκώς διευρυνόμενο φάσμα των απειλών και των πολλαπλασιαζόμενων κρατικών-μη κρατικών ενόπλων παραγόντων.
Ενώ ο πρώτος διαχωρισμός ήταν το ψήφισμα της 1ης Μαρτίου, αυτός εξελίχθηκε σε ακτιβισμό στον οποίο υπογράφηκαν ανεξάρτητες αποφάσεις και ενέργειες μετά από λίγο.
Δογματική αλλαγή στις πολιτικές
Αυτός ο ακτιβισμός επέφερε μια δογματική αλλαγή που σημάδεψε τις τουρκικές εξωτερικές πολιτικές, πολιτικές ασφάλειας και άμυνας τη δεκαετία του 2000.
Η δογματική αλλαγή έχει βρει συγκεκριμένες εκδηλώσεις με διάφορους τρόπους, όπως οι στρατιωτικές βάσεις της χώρας, που έχουν αρχίσει να απλώνονται σε μια ευρεία γεωγραφία, οι διασυνοριακές στρατιωτικές επιχειρήσεις των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων και ο στοχευμένος αγώνας για ανεξαρτησία στην αμυντική βιομηχανία.
Σε αυτό το πλαίσιο, ειδικά σύμφωνα με τους στόχους της τοπικότητας, της εθνικότητας και της στρατηγικής αυτονομίας, η Τουρκία εξασφάλισε τη μεταφορά οικονομικών πόρων υψηλού προϋπολογισμού στην άμυνα.
Η τρέχουσα πολιτική βούληση έχει επίσης εφαρμόσει έναν σταθερό μηχανισμό κινήτρων, θεωρώντας τη διαμόρφωση ενός αμυντικού οικοσυστήματος στη χώρα ως απαραίτητη για την αυτοάμυνα της Τουρκίας και τις εξαγωγικές δυνατότητες της αμυντικής αγοράς.
Καθώς ο ρόλος και η σημασία του ακτιβισμού στην τουρκική εξωτερική πολιτική αυξανόταν με αυτή τη διαδικασία, η στρατιωτική τεχνολογία άρχισε να υπηρετεί αυτόν τον ακτιβισμό με μια ολοένα και πιο διαφορετική γκάμα προϊόντων.
Έτσι, οι υψηλές επιδόσεις των μη επανδρωμένων εναέριων οχημάτων (UAV), που περιέχουν επίσης τακτικά και στρατηγικά προσόντα, όπως και σε πραγματικά πολεμικά περιβάλλοντα, οδήγησαν αυτές τις πλατφόρμες να εξελιχθούν σε σημαντικά εργαλεία διπλωματίας, με αποτέλεσμα τη διεύρυνση των πρακτικών εξωτερικής πολιτικής.
Τόσο πολύ που οι πλατφόρμες UAV/SIHA (άοπλα μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα) της Τουρκίας, που εκτελούν πολλαπλούς ρόλους στη Λιβύη, την Ιντλίμπ, το Καραμπάχ και την Ουκρανία, έχουν ενισχύσει το χέρι της χρησιμεύοντας ως αναφορά στην αμυντική διπλωματία της Άγκυρας με τις ΗΠΑ και άλλες χώρες του ΝΑΤΟ πέρα από την Ουκρανία.
Από τη μια πλευρά, ο αμυντικός ακτιβισμός της Τουρκίας μας υπενθυμίζει τον κρίσιμο ρόλο που έπαιξε η χώρα για τις ανατολικές και νοτιοανατολικές πτέρυγες του ΝΑΤΟ την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου.
Το γεγονός ότι τα οπλικά συστήματα και οι πλατφόρμες που έχει πουλήσει σε δεκάδες χώρες τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργήσει στρατηγικά αποτελέσματα που άλλαξαν την πορεία του πολέμου άνοιξε μια νέα σελίδα στην αμυντική διπλωματία της Άγκυρας.
Επομένως, μπορούμε να πούμε ότι η αμυντική διπλωματία της τουρκικής κυβέρνησης με την Ουκρανία επηρεάζει την αμυντική διπλωματία και ακόμη και τη διπλωματία των σιτηρών που έχει με τη Ρωσία.
Η ταυτόχρονη εφαρμογή της διπλωματίας των σιτηρών από τον Τούρκο υπουργό Εθνικής Άμυνας Hulusi Akar στην κίνηση της αμυντικής διπλωματίας θα πρέπει να θεωρηθεί ως συμπληρωματική πρακτική από αυτή την άποψη.
Συνοψίζοντας, ο συριακός εμφύλιος πόλεμος και όλες οι επακόλουθες συγκρούσεις και περιοχές μάχης στις οποίες έχει εμπλακεί η Τουρκία αποδεικνύουν ότι έχει προτείνει μια νέα προσέγγιση αμυντικής διπλωματίας μοναδική για αυτήν, υπό τον όρο ότι λαμβάνει υπόψη τις δεσμεύσεις της στο ΝΑΤΟ.
Εν τω μεταξύ, είναι προφανές ότι η αμυντική διπλωματία θα φέρει νέες ευκαιρίες σε διάφορους τομείς όπως η διπλωματία των σιτηρών και η ενεργειακή διπλωματία σε περίπτωση που η Τουρκία μπορέσει να διαχειριστεί με επιτυχία την «ισορροπία» μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.
Η αμυντική διπλωματία της Τουρκίας
Μπορούμε να πούμε ότι υπάρχουν τρεις κύριοι λόγοι για τους οποίους η Τουρκία αποτελεί ισχυρό μέρος της αμυντικής διπλωματίας στον συνεχιζόμενο πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας.
Το πρώτο και σημαντικότερο από αυτά είναι η διαμόρφωση συνεργασίας και ρυθμού εργασίας μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας για τη Συρία, όπως δεν έχει ξαναδεί ποτέ στο παρελθόν, στον τομέα της άμυνας, σε επίπεδο υπουργείων και στρατιωτικών ιδρυμάτων, καθώς και σε επίπεδο πληροφοριών.
Πρέπει να σημειωθεί ότι πριν από τον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, οι θεσμικές σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας σε στρατιωτικό επίπεδο είχαν αποδεκατιστεί σε βαθμό που δεν μπορεί να συγκριθεί με σήμερα.
Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη τα ζητήματα στα οποία εμπλέκονται στρατιωτικά και οι δύο χώρες, όπως η Λιβύη και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, φαίνεται ότι η κλασική αμυντική διπλωματία έχει βαθύνει μεταξύ των δύο χωρών και η κατάσταση αυτή έχει συμβάλει θετικά στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής.
Το δεύτερο σημαντικό ζήτημα σε αυτό το σημείο είναι η άνοδος που έχει επιτύχει η Τουρκία στην αμυντική βιομηχανία τα τελευταία χρόνια.
Η χώρα, από τη μία πλευρά, παράγει εθνικές πλατφόρμες των ενόπλων δυνάμεών της, δοκιμασμένες σε πραγματικό πολεμικό περιβάλλον, οι οποίες μπορούν να ενταχθούν στο απόθεμα των προϊόντων τους. Από την άλλη πλευρά, οι πλατφόρμες που παρείχε μπήκαν στα αποθέματα άλλων στρατών και παρήγαγαν αποτελέσματα που αλλάζουν το παιχνίδι στα πεδία των μαχών.
Όλα αυτά ενεργοποιούν τη βιομηχανική διάσταση της αμυντικής διπλωματίας της χώρας.
Στην πραγματικότητα, η Ουκρανία και η Ρωσία είναι δύο ενδιαφέροντα παραδείγματα σε αυτό το πλαίσιο.
Η υποστήριξη drone που παρέχεται από την Tουρκία στην Ουκρανία πριν και κατά τη διάρκεια του συνεχιζόμενου πολέμου είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που εμποδίζουν τη Ρωσία να επιτύχει μια γρήγορη νίκη στην πρώτη φάση του πολέμου. Αργότερα, ήταν τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη TB2 που παρείχε η Άγκυρα και τα πυρομαχικά που χρησιμοποιούσαν αυτά που εμπόδισαν τη Ρωσία να εξασφαλίσει αποτελεσματικά τον έλεγχο του εναερίου χώρου.
Έχει φανεί ότι αυτή η κατάσταση λειτούργησε παρόμοια στο Καραμπάχ στο ίδιο πρότυπο.
Εν τω μεταξύ, το ζήτημα του συστήματος αεράμυνας S-400, το οποίο είναι το πιο κρίσιμο στον τομέα της άμυνας μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας, έχει εξασφαλίσει τη δημιουργία μιας νέας και πρόσθετης σύνδεσης μεταξύ των δύο χωρών.
Αν και αυτή η κατάσταση έχει προκαλέσει την Τουρκία να αποσυνδέσει τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ σε μεγάλο βαθμό και να απομακρυνθεί από το πρόγραμμα μαχητικών αεροσκαφών F-35, η αδιάλλακτη στάση της χώρας απέναντι στους S-400 έχει διευκολύνει την εφαρμογή μιας πολιτικής εξισορρόπησης στην Ουκρανία.
Με άλλα λόγια, στο πλαίσιο της αμυντικής βιομηχανίας, ενώ η ευκαιρία που παρέχει η Τουρκία στην Ουκρανία της επιτρέπει να ασκήσει επιρροή στο Κίεβο, ενώ η επιρροή και η ευαίσθητη αμυντική συνεργασία με τη Μόσχα επέτρεψαν στον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να ασκήσει επιρροή στη Ρωσία και τον Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, έχοντας αποτελέσματα.
Στην πραγματικότητα, όλα αυτά διευκόλυναν τη συμφωνία για τον διάδρομο σιτηρών που υπογράφηκε στις 22 Ιουλίου και την επιστροφή της Ρωσίας στη συμφωνία, η οποία λύθηκε στις 31 Οκτωβρίου, χάρη στην Tουρκία.
Το τρίτο θέμα σχετίζεται με τη στρατηγική επανεμφάνιση της γεωγραφικής θέσης της Τουρκίας στον συνεχιζόμενο ρωσο-ουκρανικό πόλεμο.
Η σαφής εφαρμογή της Σύμβασης του Μοντρέ από την Τουρκία και η επίδειξη του μεσολαβητικού της ρόλου στον πόλεμο από την αρχή, και το γεγονός ότι Ρώσοι και Ουκρανοί στρατιωτικοί αξιωματούχοι συναντώνται κατά καιρούς μέσω της Τουρκίας έχουν κάνει την αμυντική διπλωματία ακόμη πιο σημαντική.
Με άλλα λόγια, όχι μόνο διπλωμάτες συναντήθηκαν στην τουρκική μητρόπολη της Κωνσταντινούπολης αλλά και στρατιωτικοί αξιωματούχοι συναντήθηκαν συχνά λόγω της εμπόλεμης κατάστασης.
Ειδικότερα, το γεγονός ότι η τουρκική βορειοδυτική επαρχία της Κωνσταντινούπολης φιλοξένησε διαπραγματεύσεις ανταλλαγής κρατουμένων και ζητήματα που σχετίζονται με την ασφάλεια του διαδρόμου σιτηρών στη θάλασσα, έδειξε ότι η αμυντική διπλωματία είναι κρίσιμο στοιχείο."
Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα
Από τα αναγραφόμενα στο παραπάνω άρθρο -ανάλυση που φιλοξενεί το τουρκικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu, διαφαίνονται τα εξής:
1.Επιχειρείται να προσδιοριστεί και να αιτιολογηθεί η επεκτατική αναθεωρητική εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, η οποία εδράζεται στις στενές σχέσεις της με την Ρωσία ένεκα Συρίας, στην άνοδο της πολεμικής βιομηχανίας της και στην γεωστρατηγική θέση της χώρας.
Το στρατιωτικό "άπλωμα" της Τουρκίας και η συμμετοχή της άμεση ή έμμεση σε στρατιωτικές επιχειρήσεις από τη Συρία και το Β. Ιράκ, μέχρι τη Λιβύη και το Ναγκόρνο Καραμπάχ, αποτελούν προέκταση της αναθεωρητικής εξωτερικής πολιτικής της γείτονας χώρας, η οποία πλέον αυτοπροσδιορίζει τη θέση της ως ανεξάρτητου πόλου στην Διεθνή σκακιέρα
2. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον ωστόσο του παραπάνω άρθρου το οποίο εμμέσως πλην σαφώς ακουμπάει την Ελλάδα και τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις μελλοντικά, είναι ότι ο θεμελιώδης λόγος για την αλλαγή των τουρκικών δογμάτων εξωτερικής πολιτικιής και άμυνας ,είναι ότι η Άγκυρα θέλει τώρα να απαλλαγεί από τους περιορισμούς που επιβάλλονται από μονομερείς δεσμεύσεις που προήλθαν από τις ΗΠΑ-ΝΑΤΟ.
Αέρα στα πανιά προς τούτο έδωσε η ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας της Τουρκίας, η οποία και συνεχίζει στη βάση της απεξάρτησης από προϊόντα και αμυντικές βιομηχανίες άλλων χωρών.
Κοινώς η Τουρκία κινείται στον δρόμο της απεξάρτησής της από περιορισμούς και Συνθήκες που την βαραίνουν, επιθυμώντας να παίξει έναν ανεξάρτητο ηγετικό ρόλο στην περιοχή.
Συνεπώς θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τα όσα αναφέρονται στο παρόν άρθρο ως την ιδεολογική αιτιολόγηση του επαναπροσδιορισμού της Τουρκίας στο Διεθνές περιβάλλον και τον νέο της ρόλο.
Έτσι δικαιολογείται η αποστροφή της Τουρκίας από τις προβλέψεις του Δικαίου της θάλασσας και του Διεθνούς Δικαίου, εκφάνσεις της οποίας αποτελούν η υπογραφή του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου, η απαίτηση της αναγνώρισης 2 κρατών στην Κύπρο, ως τον μοναδικό αποδεκτό από αυτήν τρόπο επίλυσης του Κυπριακού και η αυθαίρετη ερμηνεία των Συνθηκών της Λωζάνης και του Μοντραί και οι επαναλαμβανόμενες απειλές για κατάληψη των νησιών μας στο Αιγαίο.
Επειδή εκτιμούμε ότι η τουρκική αμυντική βιομηχανία η οποία αποτελεί τον πνεύμονα που δίνει οξυγόνο στην τουρκική επιθετικότητα, θα συνεχίσει την ανάπτυξή της αλλά και την απεξάρτησή της από άλλες χώρες, σε συγκερασμό με την γεωστρατηγική της θέση και τον αυξανόμενο μεγάλο πληθυσμό της, η Τουρκία με ή χωρίς τον Ερντογάν θα αυτονομείται αυθαιρετώντας σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, ασφάλειας και άμυνας ολοένα και περισσότερο, γεγονός που μοιραία θα την φέρνει ολοένα και οντύτερα σε τροχιά σύγκρουσης με την Ελλάδα.
Εκτίμησή μας είναι ότι η στρατιωτική σύγκρουση με την Τουρκία για τους παραπάνω λόγους είναι αναπόφευκτη και πως θα πρέπει να προετοιμαστούμε όσο το δυνατόν καλύτερα για αυτό.
