Στις 14 Σεπτεμβρίου, συμπληρώθηκαν είκοσι δύο χρόνια από την απώλεια του Γιάννου Κρανιδιώτη (Τρίτη 14 Σεπτεμβρίου 1999), αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών για ευρωπαϊκά θέματα στην κυβέρνηση Κ. Σημίτη. Σκοτώθηκε μαζί με τον γιο του Νίκο και άλλα επτά άτομα σ’ ένα από τα πιο περίεργα αεροπορικά ατυχήματα στην παγκόσμια ιστορία.
Θυμόμαστε τον Γιάννο Κρανιδιώτη. Τον θυμόμαστε πολύ περισσότερο σήμερα που το Κυπριακό βρίσκεται σ’ αυτή την εξαιρετικά δύσκολη στιγμή. Σε αδιέξοδο.
Γιατί εκτίμησή μου είναι ότι εάν ο Κρανιδιώτης δεν είχε φύγει τόσο νωρίς και τόσο αδόκητα, το Κυπριακό θα ήταν σήμερα λυμένο με την Κύπρο ως διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία (ΔΔΟ) στο πλαίσιο της Ευρωπαικής Ενωσης (ΕΕ).
Ο Γ.Κ. ως πολιτικός και ακαδημαϊκός είχε ως κύρια έγνοια του το τρίπτυχο: Κυπριακό, ελληνοτουρκικά, Ευρώπη. Εργάστηκε με συστηματικότητα πάνω και στα τρία ζητήματα αυτά με στόχο την ανεύρεση λύσεων, την υπέρβαση αδιεξόδων.
Ευρωπαϊκή πορεία
Ειδικά για την Κύπρο, τόπο της καταγωγής του, στόχος του ήταν η ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ένταξη που (θεωρούσε ότι) θα λειτουργούσε ως καταλύτης για την επίλυση του κυπριακού προβλήματος.
Η ιδέα της ένταξης ξεκίνησε το 1986 (τότε γράψαμε το πρώτο σχετικό σημείωμα), όταν στη Λευκωσία σύσσωμη σχεδόν η πολιτική τάξη ήταν ενάντια στην ένταξη «για να μην αποχωρήσει η Κύπρος από το κίνημα των Αδέσμευτων»!
Την υπόθεση «ένταξη της Κύπρου» ενστερνίστηκαν οι Κ. Σημίτης και Θ. Πάγκαλος, αλλά και το σύνολο της πολιτικής τάξης της Ελλάδας και ορισμένοι φωτισμένοι πολιτικοί ηγέτες στη Λευκωσία (Γ. Βασιλείου, Γλ. Κληρίδης κ.ά.). Και έτσι έγινε τελικά πραγματικότητα.
Αλλά δεν θα είχε γίνει χωρίς τη «στρατηγική διασυνδέσεων» που επεξεργάστηκε ο Γ.Κ. και που ξεκινούσε από την τελωνειακή ένωση της Τουρκίας με την ΕΕ (1995) μέχρι τη διεύρυνση με τις χώρες της τότε Αν. Ευρώπης (1998). Αλλά ενώ το ένα σκέλος του οράματός του – ένταξη Κύπρου – υλοποιήθηκε (2004), το δεύτερο σκέλος – επίλυση κυπριακού προβλήματος με διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία – όχι μόνο δεν υλοποιήθηκε, αλλά σήμερα φαίνεται πλέον ως σχεδόν ουτοπικό.
Οι ευκαιρίες που υπήρξαν για κάτι τέτοιο δεν αξιοποιήθηκαν από την πολιτική τάξη της Λευκωσίας, όπως δεν αξιοποιήθηκε ευρηματικά και η συμμετοχή της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Με αποτέλεσμα η τουρκοκυπριακή ηγεσία και η Τουρκία να επιδιώκουν σήμερα ως (απαράδεκτο) στόχο τη λύση των δύο κρατών, δηλαδή ουσιαστικά τη διχοτόμηση της Κύπρου.
Γιατί όμως τα πράγματα θα είχαν εξελιχθεί διαφορετικά εάν δεν είχε φύγει τόσο νωρίς ο Κρανιδιώτης;
Γιατί, όπως είμαι σε θέση να γνωρίζω, ο Γ.Κ. θα είχε διεκδικήσει το 2003 την προεδρία της Κύπρου και θα την είχε κερδίσει, καθώς ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στη γενέτειρά του. Και ως πρόεδρος της Κύπρου θα είχε εργαστεί για ένα καλύτερο σχέδιο Ανάν επίλυσης του Κυπριακού και για την υιοθέτησή του από τον κυπριακό λαό.
Ολο αυτό μπορεί να διαβάζεται ως ένα ιστορικό σενάριο. Και η Ιστορία δεν γράφεται με σενάρια. Οντως. Γράφτηκε από άλλους ανθρώπους που οδήγησαν τελικά στο σημερινό αδιέξοδο με την εμμονή της Τουρκίας σε (μη) λύση δύο κρατών. Κι όμως η μόνη βιώσιμη και δίκαιη λύση παραμένει αυτή της ομοσπονδίας.
Σήμερα, είκοσι δύο χρόνια μετά, ένας άλλος άξιος Ελληνοκύπριος που συνεργάστηκε με τον Γ. Κρανιδιώτη, ο Χρήστος Στυλιανίδης, εντάχθηκε στην κυβέρνηση της Ελλάδας.
Ως «πολιτικός των αξιών και συνέπειας» και ως ευρωπαίος επίτροπος με υποδειγματικό έργο, μπορεί πέρα από την πολιτική προστασία να βοηθήσει αποφασιστικά και στη διαχείριση του κυπριακού προβλήματος.
