ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητού
Στην χορεία των Εβδομήκοντα Αποστόλων συγκαταλέγεται και ο συμπαθής άγιος της Καινής Διαθήκης, ο δούλος Ονήσιμος.
Καταγόταν από την περιοχή της Φρυγίας της Μ. Ασίας και ήταν δούλος του πλούσιου Ρωμαίου άρχοντα Φιλήμονα, στην μικρασιάτικη πόλη Κολοσσαίς. Να σημειώσουμε πως η δουλεία στον αρχαίο κόσμο ήταν διαδεδομένη και εδραιωμένη ως κοινωνικός θεσμός. Οι δούλοι ήταν πολυάριθμοι, υπερβαίνοντας κατά πολύ τον αριθμό των ελευθέρων, καθότι μπορούσε ο κάθε ελεύθερος, ευκατάστατος πολίτες να διαθέτει πολλούς δούλους, οι οποίοι δούλευαν γι’ αυτόν αμισθί και ζούσαν ζωή μαρτυρική. Προέρχονταν κυρίως από αιχμαλώτους πολέμων, τους οποίους πωλούσε το κράτος σε δημόσια δημοπρασία. Δούλοι γινόταν επίσης και όσοι δεν μπορούσαν να εξοφλήσουν τα χρέη τους. Κι ακόμα δούλοι γινόταν τα τέκνα των δούλων. Δεν είχαν κανένα δικαίωμα, δεν αμείβονταν για την εργασία τους και η μόνη απολαβή τους ήταν το πενιχρό φαγητό και η άθλια στέγη που τους παρείχαν οι κύριοί τους. Δεν μπορούσαν να εγκαταλείψουν τον κύριό τους, διότι αποτελούσαν περιουσία του και κάθε απόπειρα δραπέτευσης επέσειε βαριές ποινές, ακόμα και το θάνατο από τους νόμους των πόλεων και των κρατών. Μάλιστα στην αρχαία Ελλάδα η δουλεία είχε και θρησκευτικό χαρακτήρα, αφού οι αγοραπωλησίες των δούλων γινόταν στα «ιερά» της αρχαίας θρησκείας και κύρια στο «ιερό» νησί της Δήλου, στο ναό του Απόλλωνα! Φιλόσοφοι, όπως ο Αριστοτέλης θεωρούσαν «φυσική» την δουλεία και «χρήσιμη», αφού έδινε τη δυνατότητα στους ελευθέρους να μην εργάζονται και να φιλοσοφούν!
Κάπως έτσι αισθανόταν και ο Ονήσιμος στην πλούσια έπαυλη του Φιλήμονα, ο οποίος ήταν χριστιανός και συμπεριφέρονταν με στοργικότητα στους οικείους και τους δούλους του. Ο Ονήσιμος ήταν ειδωλολάτρης και δύστροπος χαρακτήρας και έρεπε προς την άσωτη ζωή και γι’ αυτό ήθελε να δραπετεύσει και να πάει στη Ρώμη για να κάνει τη ζωή που ήθελε.
Κάποτε βρήκε την ευκαιρία να δραπετεύσει και μάλιστα να υπεξαιρέσει χρήματα του κυρίου του και να καταφύγει στη Ρώμη.Φτάνοντας στην μεγαλούπολη γύριζε απεγνωσμένα στους δρόμους, μη βρίσκοντας εργασία και γι’ αυτό τον κατέλαβε μεγάλη στενοχώρια.Ήρθε σε επαφή με άλλους δούλους, οι οποίοι είχαν γνωρίσει τον Χριστιανισμό και έγιναν χριστιανοί. Άλλωστε οι δυστυχισμένοι αυτοί άνθρωποι ένιωσαν για πρώτη φορά ως άνθρωποι στην αγκαλιά της Εκκλησίας, στην νέα κοινωνία της αγάπης, της ειρήνης και της ισότητας όλων των ανθρώπων χωρίς καμιά διάκριση. Τον έφεραν λοιπόν σε επαφή με την Χριστιανική Κοινότητα, όπου ο οξυδερκής και τολμηρός Ονήσιμος κατάλαβε ότι βρήκε το απάγκιο και την ασφάλεια που ζητούσε. H βοήθεια που του προσφέρουν οι Χριστιανοί ήταν σημαντική. Αρχίζει να μετανοεί για τον πρότερο βίο του και για την μεγάλη κλοπή που έκανε στον κύριό του και γι’ αυτό ζήτησε να κατηχηθεί, να βαπτιστεί και να ενταχτεί στην χριστιανική κοινότητα της Ρώμης.
Πληροφορήθηκε επίσης πως στη Ρώμη βρισκόταν φυλακισμένος υπόδικος ο Απόστολος Παύλος, τον οποίο έχει γνωρίσει στο σπίτι του Φιλήμονα και είχε εντυπωσιαστεί από την παρουσία του παρόλο που τότε ήταν ειδωλολάτρης. Το επισκέφτηκε στο δεσμωτήριο του και ο μεγάλος Απόστολοςτου φέρθηκε στοργικά και πατρικά και οι δύο άνδρες συνδέθηκαν με εγκάρδια και πραγματική φιλία (Φιλήμ.10). Τον χαρακτηρίζει μάλιστα ο Παύλος «πιστό και αγαπητό αδερφό» (Κολοσ.4,9).
Αλλά όταν γνωστοποίησε στο Παύλο το παρελθόν του, την κλοπή των χρημάτων του κυρίου του Φιλήμονα και την δραπέτευσή του, αυτός του ζήτησε να επανορθώσει. Του ζήτησε να επιστρέψει στον κύριό του, τον απέστειλε πίσω στον Φιλήμονα με επιστολή του, στην οποία ανέφερε για τον Ονήσιμο τα ακόλουθα: «Τέτοιος που είμαι, εγώ ο Παύλος ο ηλικιωμένος, και τώρα φυλακισμένος του Ιησού Χριστού, σε παρακαλώ για το παιδί μου, τον Ονήσιμο, ο οποίος άλλοτε σου ήταν άχρηστος, τώρα όμως είναι χρήσιμος και σε εσένα και σε εμένα. Σου τον αποστέλλω πάλι και συ δέξου αυτόν που είναι η καρδιά μου. Θα ήθελα να τον κρατήσω κοντά μου, για να με υπηρετεί, αντί σου, στην φυλακή που είμαι χάριν του Ευαγγελίου, αλλά δεν ήθελα να κάνω τίποτε χωρίς την δική σου συγκατάθεση, για να μην γίνει η αγαθή σου πράξη αναγκαστικά αλλά με την θέλησή σου. Ίσως γι’ αυτό αποχωρίσθηκε προσωρινά από εσένα, για να τον έχεις παντοτινά, όχι πλέον σαν δούλο, αλλά περισσότερο από δούλο, σαν αδελφό αγαπητό, ιδιαίτερα για μένα, πόσο μάλλον για σένα και σαν άνθρωπο και σαν Χριστιανό. Εάν λοιπόν, με θεωρείς φίλο, δέξου τον σαν να ήμουν εγώ».Την επιστολή αυτή τη μετέφερε από τη Ρώμη ο Ονήσιμος και ο Τυχικός, μαζί με την επιστολή προς Κολοσσαείς (Κολ.4,7-8).
Ο Φιλήμονας τον δέχτηκε με αγάπη, τον συγχώρεσε και τον απελευθέρωσε, κάνοντάς τον αδελφό του αγαπητό εν Χριστώ. Μετά από καιρό ο Ονήσιμος ξαναγύρισε στη Ρώμη, για να συναντήσει ξανά τον Απόστολο Παύλο και να τεθεί στην διακονία τη δική του και της Εκκλησίας. Έμεινε μαζί του υπηρετώντας τον και βοηθώντας στο ιεραποστολικό του έργο.
Μετά το μαρτύριο του Αποστόλου Παύλου συνελήφθη από τον έπαρχο της Ρώμης Τερτύλο, βασανίστηκε και εξορίσθηκε στους Ποτιόλους της Μ. Ασίας. Αλλά οι διώξεις και η εξορία δεν πτόησαν τον ηρωικό Ονήσιμο, ο οποίος συνέχισε με ζήλο να κηρύττει τον Ευαγγέλιο της σωτηρίας. Μάλιστα δε χειροτονήθηκε επίσκοπος της πόλεως. Όταν ο έπαρχος Τέρτυλος επισκέφθηκε τον τόπο εξορίας του και πληροφορήθηκε τη χριστιανική του δράση, διέταξε να συλληφθεί και να βασανιστεί εκ νέου με σκληρότερα βασανιστήρια. Τον κτύπησαν αλύπητα και με ραβδισμούς του έσπασαν τα σκέλη. Στο τέλος, μετά από φρικτά και απάνθρωπα βασανιστήρια παρέδωσε ηρωικά την ψυχή του στον Κύριο, λαμβάνοντας τον στέφανο του μαρτυρίου. Το τίμιο λείψανό του έλαβε μια πλούσια και ευλαβής Ρωμαία Χριστιανή, η οποία το ενταφίασε με τιμές.
Η μνήμη του εορτάζεται στις 15 Φεβρουαρίου και ορίστηκε ως ο προστάτης των φυλακισμένων. Προς τιμήν του είχε ανεγερθεί, κατά τον 10ο αιώνα, περικαλλής ναός στην Κωνσταντινούπολη.
Η αγία μορφή και ο βίος του αγίου Ονησίμου φανερώνει το μεγαλείο της χριστιανικής πίστεως, η οποία αγκαλιάζει τον κάθε άνθρωπο, ανεξάρτητα από το φύλο του, την εθνικότητά του, την καταγωγή του, την κοινωνική και οικονομική του κατάσταση, μεταποιώντας τον ισάξιο, με τα άλλα ανθρώπινα πρόσωπα, μέλος του Σώματος του Χριστού. Στο πρόσωπό του αγίου Ονησίμου, όπως και μυριάδων άλλων καταφρονεμένων από την ανθρώπινη κοινωνία προσώπων, εφαρμόστηκε ο περίφημος λόγος του αποστόλου Παύλου, ότι στην Εκκλησία του Χριστού «ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην, ουκ ένι δούλος ουδέ ελεύθερος, ουκ ένιάρσεν και θήλυ· πάντες γαρ υμείς εις εστε εν Χριστώ Ιησού». (Γαλ.3:28)!
