Παρακολουθώ την νέα ανησυχία μεταξύ των πιστών για την μετατόπιση της ώρας του εορτασμού της Αναστάσεως από τις 12.00 στις 9.00 το βράδυ, που έγινε προκειμένου να τηρηθεί το μέτρο περιορισμού της επιδημίας της απαγόρευσης της κυκλοφορίας μετά τις 9.00.
Πρόκειται βέβαια για μια αλλαγή μόνο για φέτος και όχι μόνιμη αλλαγή της παράδοσης της Εκκλησίας μας, που γίνεται κατ’ οικονομία, εφόσον η αλλαγή της ώρας δεν αποτελεί θέμα δογματικό, όπως και τα ημερολογιακά ζητήματα.
Ο μακαριστός π. Αθανάσιος Μυτιληναίος (βλ. Παράρτημα) εξηγεί πως ο Κύριος μετά το θάνατό του επί του Σταυρού στις τρείς την Μεγάλη Παρασκευή, αφού έμεινε τρεις ώρες στο Τάφο την ημέρα αυτή, πριν δύσει ο ήλιος και αλλάξει η ημέρα (περίπου στις έξι το απόγευμα) και εικοσιτέσσερις ώρες το Μεγάλο Σάββατο που ακολούθησε, μέχρι την επόμενη δύση του ηλίου, έμεινε και κάποιες ώρες την Κυριακή.
Έλεγε λοιπόν ότι μετά την δύση του ηλίου, στις έξι περίπου, στο Μεγάλο Σάββατο, αλλάζει η μέρα και αρχίζει η Κυριακή του Πάσχα. Στην πραγματικότητα δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα πόσες ώρες ακριβώς έμεινε ακόμα στο Τάφο πριν αναστηθεί ο Κύριος από όταν άρχισε η επομένη του Σαββάτου ημέρα, αν και επικρατεί η ερμηνεία των συνολικά τριαντατριών ωρών, που σημαίνει ότι έμεινε έξι ώρες την τρίτη ημέρα. Τα Ιερά Ευαγγελία γράφουν μόνο ποτέ έγινε γνωστή η Ανάσταση στις μυροφόρες, με πρώτη την Αγία Μαρία την Μαγδαληνή, «όρθου βαθέως», όπου όπως έχει επισημάνει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς σε σχετική ομιλία του, μέσα από πολύ επισκιασμένα σημεία στα Ιερά Ευαγγελία μπορεί να συναχθεί ότι στην πραγματικότητα ο πρώτος μάρτυρας της Αναστάσεως ήταν ακόμα νωρίτερα η ίδια η Παναγία Μητέρα του Αναστάντος Χριστού.
Εκτός όμως του ότι η ακριβής ώρα της Αναστάσεως του Σωτήρος Χριστού δεν μπορεί να απολυτοποιηθεί, η ημέρα της εξόδου του από τον Τάφο είναι κατά τα Ιερά Ευαγγελία ξεκάθαρα η Κυριακή. Όμως στις 9.00, που γενικώς θα γιορταστεί φέτος η Ανάσταση, έχει αρχίσει η Κυριακή ήδη περίπου τρείς ώρες πριν, αν θεωρήσουμε ότι η δύση του ήλιου είναι στις έξι (αλλά επειδή αλλάζουμε και την ώρα για το καλοκαίρι, μάλλον είναι στις επτά, άρα δύο ώρες πριν). Μερικοί βέβαια αναρωτιώνται, γιατί τότε μετά την δύση του ήλιου το δείπνο καθορίζεται από την προηγούμενη ημέρα και όχι από την νέα που αρχίζει. Αυτό πράγματι δεν γνωρίζουμε πως έχει επικρατήσει, ωστόσο η αλλαγή της ημέρας με την δύση του ήλιου είναι αναμφισβήτητα αυτή που ακολουθείται στις ιερές ακολουθίες κατά το εκκλησιαστικό τυπικό, και αυτό είναι η περίπτωση που μας απασχολεί εδώ.
Τέλος, ακόμα και αν ο χρόνος των συνολικά τριαντατριών ωρών ισχύει, θα πρέπει να αναλογιστούμε ότι κατά το εκκλησιαστικό τυπικό τον Εσταυρωμένο υψώνουμε κατά τον όρθρο της Μεγάλης Παρασκευής, τον οποίο στις Ιερές Μόνες τελούν το πρωί, ενώ στις ενορίες το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, και όχι στις 12.00 της Μεγάλης Παρασκευής. Επομένως κατά το εκκλησιαστικό τυπικό και το «Τετέλεσται» του Κυρίου μετατοπίζεται πολύ νωρίτερα από τον πραγματικό χρόνο. Αρκεί να σημειώσουμε ότι σε πολλές ενορίες η αποκαθήλωση γίνεται το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής και όχι στις 4. 00 το απόγευμα, που είναι η κανονική ώρα. Επομένως μπορούμε να πούμε ότι σύμφωνα με το χρόνο του εκκλησιαστικού τυπικού, μέχρι τις 9.00 το βράδυ έχουν περάσει όχι μόνο τριαντατρείς, αλλά περισσότερες ώρες.
Άρα σεβαστοί πατέρες και αδελφοί ας μην ταραζομαστε για το ότι φέτος η Ανάσταση γενικώς θα εορταστεί στις 9. 00 και όχι στις 12.00, εφόσον βέβαια είναι μόνο για φέτος.
Παράρτημα.
Του μακαριστού π. Αθανασίου Μυτιληναίου, «Πόσο έμεινε ο Χριστός στον Τάφο;», στο
http://www.arnion.gr/mp3/omilies/p_athanasios/apanthseis_aporivn/apanthseis_aporivn_032.mp3, απομαγνητοφώνηση ομιλίας από κ. Αθανάσιο Κ. και επιμέλεια κα. Ελένη Λιναρδάκη.
«Στον Άδη; Τυπικώς είναι τρεις ημέρες. Τυπικώς. Ουσιαστικά είναι 33 ώρες. Αλλά λέω 33, διότι αυτό βγαίνει, ας το πούμε, ερμηνευτικά. Είναι μυστήριο πότε ο Χριστός ανεστήθη. Είναι από τα κεκρυμμένα. Την αρχήν της Αναστάσεως δεν την ξέρομε. Δηλαδή πότε ανεστήθη ο Χριστός δεν το ξέρομε. Ξέρομε μόνο την αρχή…, το τέλος της Αναστάσεως. Αντιθέτως ξέρομε την αρχή της Αναλήψεως. Αλλά δεν ξέρομε το τέλος της Αναλήψεως. Πού έφθασε ο Χριστός; Καταλάβατε;
Λοιπόν ο Χριστός απέθανε επί του Σταυρού την Παρασκευή στις 3 το μεσημέρι. Και ανεστήθη ξημερώνοντας Κυριακή. Η Κυριακή όμως ξέρετε από πότε άρχιζε; Η δευτέρα ημέρα της εβδομάδος; Μετά τη δύση του ηλίου το Σάββατο. Σε μας η αλλαγή του 24ώρου γίνεται τα μεσάνυχτα. Κατά το εβραϊκό ημερολόγιο εγίνετο από δύση σε δύση ηλίου. Συνεπώς, ο Χριστός έμεινε 3 ώρες την Παρασκευή, 24 ώρες το Σάββατο, 27, και κάποιες ώρες, άγνωστο πόσο, την Κυριακή. Αλλά επειδή πολλές φορές οι Πατέρες θέλουν, οι ερμηνευταί γενικά, θέλουν να ταιριάζουν μερικά πράγματα, ερμηνευτική αδεία, θα λέγαμε, επειδή ο Ιησούς ήτο 33 ετών κατά το ανθρώπινον επί της γης, είπαν 33 ώρες. Συνεπώς προσέθεσαν άλλες 6 ώρες. Αλλά εάν υποτεθεί ότι στις 6 βασιλεύει ο ήλιος το Σάββατο, και 6 ώρες, είναι 12 τα μεσάνυχτα. 12 δηλαδή «Χριστός ανέστη». Καταλάβατε; Αυτό είναι. Αλλά σας είπα ότι ονομαστικώς είναι τρεις ημέρες. Δεν είναι όμως πραγματικές 3 ημέρες με την έννοια του 24ώρου. Γι΄αυτό πολλοί λένε: «Μα, πώς είναι τρεις ημέρες;». Είναι όπως σας είπα. Παίρνει από την κάθε ημέρα τμήμα. Αυτό είναι.»
Βλ. και Μητρ. Πειραιώς Σεραφείμ, «Διευκρινήσεις περί της ώρας της Αναστάσεως».
