του Αρχιμ. Κύριλλου Κωστόπουλου
Iεροκήρυκα Ι. Μ. Πατρών
Δρ. Θεολογίας
Πατρίδα είναι η γη, στην οποία γεννήθηκε κάποιος και ανατράφηκε, το μέρος όπου έζησαν οι πρόγονοί του, η χώρα των πατέρων του. Με την ευρεία έννοια της λέξεως υποδηλώνεται η χώρα, ως έθνος και ως κράτος, ο χώρος δηλαδή όπου κατοικούν άνθρωποι με κοινή καταγωγή, γλώσσα και θρησκεία, με κοινή Ιστορία, κοινά ήθη και έθιμα και κοινό πολιτισμό.
Αυτή η πλήρης έννοια της πατρίδος διαμορφώθηκε βαθμιαία μέσα στην πορεία της ανθρωπότητος, μετά την συνειδητοποίηση της ταυτότητος κάθε λαού, η οποία συνδέεται με τον τόπο, τις μνήμες, τους αγώνες επιβίωσης, την δημιουργία κοινωνικών, πνευματικών και πολιτιστικών πλαισίων, τα οποία την χαρακτηρίζουν και την καθιστούν μοναδική και ιδιαίτερη ανάμεσα σε άλλες πατρίδες και λαούς.
Ωστόσο, πολλοί είναι εκείνοι, και στην δική μας πατρίδα δυστυχώς, οι οποίοι αρνούνται την πιστότητα προς την γενέτειρά τους, την πατρίδα τους, την γη των πατέρων τους. Υπάρχουν, επίσης, κι εκείνοι που απεχθάνονται ακόμη και την λέξη «πατρίδα». Πώς, όμως, είναι δυνατόν να αμφισβητήσει κανείς το γεγονός ότι σε κάποιον τόπο γεννήθηκε; Αυτός ο τόπος είναι η χώρα, με την οποία συνδέεται κανείς ιδεολογικά και ψυχικά. Αυτός ο δεσμός είναι αδιάλυτος, αφού εμπνέεται και βιώνεται από την παράδοση με ιστορικά, ηθικά, θρησκευτικά και πολιτικά κριτήρια.
Ιδιαίτερα στην Ελλάδα μας, από τα χρόνια της Αρχαιότητος, καλλιεργήθηκε η έννοια της πατρίδος φιλοσοφικά και βιωματικά. Χαρακτηριστική είναι η φράση του Σωκράτη, ο οποίος τοποθετεί την πατρίδα στην κορυφή όλων των αξιών, λέγοντας ότι «μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων απάντων τιμιώτερον εστίν πατρίς» (Πλάτωνος, Κρίτων [J. Burnet] 51.a.8-9). Ο Αριστοτέλης χαρακτηρίζει ασεβή εκείνον που δεν φροντίζει για την πατρίδα του: «Ασέβεια η περί θεούς πλημμέλεια [...] και περί πατρίδα» (Περί αρετών και κακιών, [I. Bekker] 1251a, 31-33). Ενώ για τους Λακεδαιμονίους «έν καλόν απλώς και δίκαιόν εστί το της πατρίδος συμφέρον», όπως μας διασώζει ο Πλούταρχος (Αλκιβιάδης [Κ. Ziegler 1964] 31, 8).
Στην Αγία Γραφή διαβλέπουμε εξ αρχής να διαγράφεται ξεκάθαρα η έννοια του καθήκοντος απέναντι στην πατρίδα. Στην Παλαιά Διαθήκη ιδιαίτερα μέσα από τις περιγραφές των δεινών του περιουσίου λαού του Θεού εξάγονται διδάγματα φιλοπατρίας. Στο Δευτερονόμιο ευρίσκουμε την αιώνια αλήθεια ότι ο Ιδιος ο Τριαδικός Θεός και Δημιουργός του ανθρώπου έθεσε τα όρια των εθνών και τοποθέτησε για κάθε ένα έθνος ξεχωριστό Αρχοντα Αγγελο, για να την φυλάσσει: «Οτε διεμέριζεν ο ύψιστος έθνη, ως διέσπειρεν υιούς Αδάμ, έστησεν όρια εθνών κατά αριθμόν αγγέλων θεού» (32, 8). Επομένως καιη δική μας πατρίδα, η Ελλάδα, έχει τον ιδικόν της φύλακα Αγγελο, ο οποίος την υπερασπίζεται, όσο κι αν θέλουν να την καταστρέψουν μερικοί τάχα διανοούμενοι και απάτριδες πολιτικοί με την ατομική τους αθεϊστική και ανθελληνική προσπάθεια.
Ο Προφήτης Ιερεμίας ομιλεί για την πατρίδα κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να χαρακτηρίζεται από μερικούς ως υπερβολικός. Λέγει χαρακτηριστικά: «Μη κλαίετε τον τεθνηκότα μηδέ θρηνείτε αυτόν• κλαύσατε κλαυθμώ τον εκπορευόμενον, ότι ουκ επιστρέψει έτι και ου μη ίδη την γην πατρίδος αυτού» (22, 10). Η δε Εσθήρ σπαρασσόταν από τον πόνο για την απόφαση θανατώσεως των συμπατριωτών της: «Πώς γαρ δυνήσομαι ιδείν την κάκωσιν του λαού μου και πώς δυνήσομαι σωθήναι εν τη απωλεία της πατρίδος μου;» (8, 6).
Στην Καινή Διαθήκη δεν καταργείται η έννοια της πατρίδος και πολλές φορές δηλώνεται μέσω της φράσεως «οίκος Ισραήλ» (πρβλ. Ματθ. 15, 25), με την οποία ο Θεάνθρωπος Κύριος φανερώνει την κατά άνθρωπον καταγωγή του. Επίσης, εκφράζει την φιλοπατρία Του και κλαίει για τα επερχόμενα δεινά που περιμένουν την Ιερουσαλήμ: «Ιδών την πόλιν έκλαυσεν επ' αυτήν» (Λουκ. 19, 41-44). Συχνά, δε, γίνεται αναφορά και στην γενέτειρά Του, τον τόπο στον οποίο ανατράφηκε: «Ελθών εις την πατρίδα αυτού [ο Ιησούς] εδίδασκεν αυτούς εν τη συναγωγή αυτών» (Ματθ. 13,49).
Η αγάπη, την οποία επαγγέλλεται η Καινή Διαθήκη, μέσω της αποκαλυφθείσης Αληθείας του Θεανθρώπου Κυρίου, δεν καταργεί τα όρια των εθνών, αλλάεμφανίζεται για πρώτη φορά ως μία νέα, διαχρονική και αιώνια αξία, η οποία καταργεί κάθε εμπόδιο που θα μπορούσε να χωρίσει τα μέλη του νέου Βασιλείου, της Εκκλησίας του Θεανθρώπου Κυρίου. Γι᾽αυτό και ο Απόστολος Παύλος, ο οποίος μετά παρρησίας εδήλωνε ότι «Ιουδαίος ειμί» (πρβλ. Πράξ. 21, 39), βροντοφωνάζει ότι «όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύσασθε• ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην, [...] πάντες γαρ υμείς είς εστε εν Χριστώ Ιησού» (Γαλ. 3, 28).
Διαπιστώνουμε ότι στην Καινή Διαθήκη, μέσω της αποδοχής του μηνύματος της αγάπης, η φιλοπατρία ενδύεται με νέο φωτεινό χιτώνα, που εκπέμπει αγάπη προς όλους, διαφυλάσσοντας, όμως, την ταυτότητα ενός εκάστου μέσα στην ενωτική δύναμη της Χάριτος της Εκκλησίας του Χριστού.
Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό ότι ο μη αγαπών την πατρίδα του και μη παραμένοντας πιστός σε αυτήν ούτε τον Θεό αγαπά ούτε τον αποκαλυφθέντα αιώνιο λόγο Του αποδέχεται.
Βεβαίως, θα ήθελα εδώ να υπογραμμίσω ότι δεν ομιλούμε για πατριδολατρία ούτε αποδεχόμαστε τον πατριδοκεντρισμό. Δεν είμαστε υπέρ της απόψεως «πας μη Ελλην βάρβαρος». Επιμένουμε όμως στην άποψη ότι αυτός που δεν αποδέχεται την αρχαιοελληνική και την χριστιανική άποψη, ότι υφίσταται πατρίδα για κάθε άνθρωπο, την οποία οφείλει να αγαπά και να υπερασπίζεται «άχρι θανάτου» αυτός είναι το «μή όν» για την ανθρώπινη κοινωνία, όπως δημιουργήθηκε και τοποθετήθηκε από τον Τριαδικό Θεό.
Πρέπει δε να γνωρίζουν όσοι ασεβούν κατά της Ελλάδος και των ιερών της Παραδόσεων ότι δεν συνιστά πρόσβαση στην αλήθεια περί της αγάπης και του σεβασμού προς την Πατρίδα η ατομική κατανόηση, αλλά η οντολογική γνώση περί της ελληνικής Φιλοσοφίας, της Ιστορίας και της Ορθοδόξου πίστεως και αυτές είναι που θεμελίωσαν και οργάνωσαν την ζωή του Ελληνορθοδόξου λαού. Η αλήθεια και η γνώση θα μας οδηγήσουν στην πραγματική αγάπη για την πατρίδα μας, την Ελλάδα. Αυτή η αγάπη θα απομακρύνει από τη ζωή της όσους την εχθρεύονται «εν λόγοις και έργοις».
