Του Μάνου Χατζηγιάννη
“Δεν θα τολμήσουν”... Με αυτήν την φράση υποδέχτηκαν αξιωματούχοι του ρωσικού πατριαρχείου την ανακοίνωση του Φαναρίου για την αποδοχή αιτήματος των Ουκρανών περί της χορήγησης αυτοκεφαλίας.
Στην ανακοίνωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου πάντως υπάρχει μια λεπτομέρεια που μπορεί να κάνει και την διαφορά.
Το Φανάρι , λοιπόν, ανέφερε στην ανακοινωσή του πως :“ἀπεδέχθη αἴτημα περί ἐκχωρήσεως αὐτοκεφαλίας ἀπό μέρους ἐκκλησιαστικῶν καί πολιτικῶν παραγόντων, ἐκπροσωπούντων πολλά ἑκατομμύρια Ὀρθοδόξων Οὐκρανῶν, καί ἀπεφάσισε τήν ἐπ’ αὐτοῦ ἐκ τοῦ σύνεγγυς ἐπικοινωνίαν μετά τῶν λοιπῶν ἀδελφῶν ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν πρός ἐνημέρωσιν καί συντονισμόν”.
Αυτή ακριβώς η τελευταία φράση περιλαμβάνει και όλο το νόημα.
Ρωσικές πηγές θεωρούν πως οι Ουκρανοί δεν θα λάβουν αυτοκεφαλία, όπως έχει ζητηθεί , καθ΄ότι η προαναφερθείσα “επικοινωνία προς ενημέρωση και συντονισμό” περιλαμβάνει ασφαλώς και επαφές με τη συμμετοχή της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, και επίσης η απόφαση σε ένα τέτοιο ζήτημα πρέπει να είναι ομόφωνη.
Άλλωστε τα...πρωτοβρόχια φάνηκαν πριν από λίγες ημέρες όταν «κάρφωσε» το Φανάρι ο Μητροπολίτης Βολοκολάσμκ Ιλαρίων λέγοντας πως η ενότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας πρέπει να υποστηρίζεται από όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες.
Η πρώτη αντίδραση ήρθε και από την πλευρά της προσκείμενης στο Πατριαρχείο Μόσχας Μητρόπολης Κιέβου. Στην ανακοίνωση αυτή υποστηρίζεται πως δεδομένου ότι το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως τονίζει συνεχώς ότι ως Εκκλησία έχει την « ευθύνη για την Πανορθόδοξη ενότητα», αυτό σημαίνει ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν θα κάνει βήματα για να αποτρέψει τέτοια ενότητα .
Επίσης, υπογραμμίζεται πως το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως με την ανακοίνωσή του έχει καταστήσει σαφές ότι η εξέταση αυτού του ζητήματος θα συμβεί σε στενή επαφή με όλες τις άλλες Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες του κόσμου.
“Αυτή τη στιγμή είναι αυτονόητο, πώς κάθε νέα πιθανή αυτοκέφαλη Εκκλησία θα πρέπει να γίνει δεκτή σε προσευχή και ευχαριστιακή κοινωνία από όλες τις Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες. Έτσι, υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι οι επισκέψεις των εκπροσώπων του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης στις τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες μπορεί να ξεκινήσουν στο εγγύς μέλλον. Θυμηθείτε ότι καμιά από αυτές τις Εκκλησίες δεν αναγνωρίζει το “Πατριαρχείο Κιέβου” ως κανονική Εκκλησία και δεν θα συνεργαστεί μαζί τους. Ως εκ τούτου, αν μιλάμε για ουκρανική αυτοκέφαλια, αυτό το θέμα δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς τη συμμετοχή της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας” σημειώνει η Μητρόπολη .
Τέλος ιδιαίτερη σημασία από την Μητρόπολη Κιέβου γίνεται στην αναφορά του φαναριώτικου ανακοινωθέντος για τα εκατομμύρια των Ορθοδόξων Ουκρανών, για λογαριασμό των οποίων υποτίθεται γίνονται οι ενέργειες της «UOC-KP» και της «Ουκρανικής Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας». Για αυτό λοιπόν η Μητρόπολη Κιέβου τονίζει πως η παρατήρηση αυτή δεν αντικατοπτρίζει τη θέση των εκατομμυρίων πιστών, που ανήκουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, η οποία είναι η μεγαλύτερη θρησκευτική οργάνωση στην Ουκρανία.
Πολιτική διάσταση
Οι ισορροπίες επομένως είναι λεπτές... Και δω έγκειται μια μικρή αλλά σημαντική λεπτομέρεια. Οι πληροφορίες που φτάνουν από το Κίεβο είναι πως μια πιθανή αυτοκέφαλη ουκρανική εκκλησία θα είναι τόσο εξαρτημένη από την πολιτεία, που το Φανάρι θα αδυνατεί να παίξει τον ρόλο που διακαώς θα ήθελε. Αν περάσουν μια σειρά από νόμοι που έχουν τεθεί επί τάπητος στην Ουκρανία τότε η Εκκλησία θα είναι υπό αυστηρό έλεγχο των κρατικών δομών…
Το σενάριο αυτό εμφανίζεται ολοένα και συχνότερα σε σημείο που χθες ο πρόεδρος Ποροσένκο αναγκάστηκε να το σχολιάσει λέγοντας "το κράτος δεν θα παρεμβαίνει σε καμία περίπτωση στις δραστηριότητες της ενιαίας τοπικής εκκλησίας στην Ουκρανία" .
Ο ρόλος Πούτιν
Το παιχνίδι όμως που παίζεται έχει και πολιτικές ρίζες. Δεν είναι τυχαίο πως λίγο πριν από το νέο ουκρανικό αίτημα για αυτοκεφαλία , ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος πραγματοποίησαν τηλεφωνική συνομιλία στην οποία ο Ρώσος ηγέτης εξέφρασε την εκτίμησή του για τον Πατριάρχη ζητώντας του να συνεχίσει να παρέχει στήριξη για την ενότητα του ορθόδοξου κόσμου! Με τη σειρά του ο Βαρθολομαίος υποσχέθηκε ότι «το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα συνεχίσει να εκπληρώνει τον συντονιστικό του ρόλο υπέρ της γενικής ορθόδοξης ενότητας».
Με βάση αυτό λοιπόν δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν ότι ο Βαρθολομαίος επιδιώκει να διατηρήσει την ενότητα του συνόλου της Ορθοδόξου Εκκλησίας και δεν θα κάνει τίποτα επικίνδυνο για την ενότητα της Ορθοδοξίας, ειδικά μετά από τέτοιες δηλώσεις Πούτιν.
Μια μονομερής δράση χωρίς τη συγκατάθεση της Μόσχας θα σήμαινε ένα σχίσμα, λένε οι ειδικοί στην Μόσχα.
Το πολιτικό παιχνίδι όμως έχει και άλλη διάσταση. Ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν, πρόσφατα επανεξελέγη, και θέλει να επαναλάβει τον κυρίαρχο ρόλο του ως προστάτη της Εκκλησίας, ενώ ο Ουκρανός πρόεδρος Ποροσένκο προσπαθεί να παρακινήσει ιστορικά και θεολογικά μια δεύτερη θητεία του το 2019, ή ίσως ήδη από αυτό το έτος....
